Орлов Владимир
Незалежнасьць - гэта (на белорусском языке)
Уладзiмiр Арлоў
Незалежнасьць - гэта...
Незалежнасьць - гэта калi ты зьявiсься на сьвет у радзiльнi, дзе няма сама стэрыльных на зямлi прусакоў, затое ёсьць аднаразовыя шпрыцы й пялюшкi.
Незалежнасьць - гэта калi твой бацька пойдзе ў ЗАГС, каб атрымаць дакумент, што ты сапраўды нарадзiўся i што цябе назвалi ў гонар дзеда Рыгорам, i кабета, якая сядзiць там, спакойна выпiша яму гэты дакумент, а ня выцягне са стала "Справочник личных имён народов СССР" i ня будзе, размахваючы iм, гiстэрычна тлумачыць твайму бацьку, што ён можа без праблем назваць сына Файзулой цi нават Мамаем, а вось Рыгорам - ня можа, бо такога iмя проста не iснуе ў прыродзе (а существует нормальное человеческое имя Григорий).
Незалежнасьць - гэта калi ты пойдзеш у школу i цябе будуць вучыць на тваёй мове (а дзяўчынку Гражынку, якая падабалася табе ў дзiцячым садзе, - на яе мове, а твайго суседа хлопчыка Мiшу, тату якога завуць Iсакам, - на ягонай, а другога твайго суседа хлопчыка Алёшу, бацькi якога прыехалi сюды, бо ў iхнiм горадзе на Волзе, каб купiць малому малака, трэба займаць чаргу а пятай гадзiне ранiцы, - на ягонай). Цябе будуць вучыць на тваёй мове, i дзеля гэтага тваiм тату й маме ня трэба будзе ўсё лета зьбiраць па кватэрах заявы бацькоў, якiя не тое каб не хацелi вучыць сваiх дзетак так, як твае тата й мама, а проста нiколi пра гэта ня думалi, бо вырасьлi пры iнтэрнацыяналiзьме. I гэтыя заявы не трэба будзе губляць тры разы дырэктару й два - сакратарцы, i першы верасьнёвы дзень ты не пачуеш на ўрачыстай лiнейцы, што "год от года хорошеет материально-техническая база нашей школы", а прыйшоўшы ў сваю клясу не даведаесься, што дзякуючы няўхiльнаму клопату партыi й ураду, у вас на ўсю клясу толькi адзiн лемантар i дзьве "матэматыкi" на роднай мове.
Незалежнасьць - гэта калi твая дружына ня будзе змагацца за права насiць iмя Паўлiка Марозава цi Аляксандра Мясьнiкова, бо ўсе вы цудоўна ведаеце, як любiў свайго татку Паўлiк i як любiў беларусаў Мясьнiкоў.
Незалежнасьць - гэта калi ты будзеш студэнтам i на лекцыi па вышэйшай матэматыцы твой смуглявы раўналетак з Мадагаскару, якi вучыцца за грошы сваёй, а не тваёй краiны, нахiнецца да цябе i запытае, што значыць слова "iмавернасьць", i ты па-французку растлумачыш яму.
Незалежнасьць - гэта калi ты будзеш служыць у войску не далей за памежны горад цi вёску твае зямлi, затое табе нiколi не загадаюць фарбаваць траву i прыбiраць тэрыторыю "вот от сюда и до обеда". У нядзелю ты зможаш прыехаць да бацькоў цi да свае дзяўчыны, затое нiхто не назаве цябе "бульбашом", а твайго сябра - "черножопым" за тое, што вы думаеце й гаворыце ў сьне па-свойму, i выдатнiкi баявой i палiтычнай падрыхтоўкi ня будуць у працэсе гэтай падрыхтоўкi рабiць табе "велосипед", i табе нiколi не загадаюць гастрыць сапёрную рыдлёўку, каб акапацца ў Баку цi ў Тбiлiсi.
Незалежнасьць - гэта калi твая дзяўчына кажа, што хоча на выходныя ў Вену, i ты з чыстым сумленьнем абяцаеш ёй, што ў суботу вы вып'яце кавы насупраць палацу Шонбрун, i ведаеш, што перад вашай вандроўкаю нiхто не будзе высьвятляць у цябе, цi быў ты ў дзяцiнстве жыдом, а таксама, цi быў ты раней за мяжою i калi вярнуўся адтуль, дык зь якой мэтаю.
Незалежнасьць - гэта калi на Дзяды, у Дзень памяцi продкаў, ты iдзеш на могiлкi й ведаеш, што паставiш сьвечку й пакладзеш кветкi, а ня станеш удзельнiкам выпрабаваньня балёнчыкаў з нэрвова-паралiтычным газам цi новае мадэлi гумовага дручка.
Незалежнасьць - гэта калi твой сын прынёс са школы пяцёрку па гiсторыi i ты хвалiш яго за гэтую пяцёрку, бо ведаеш, што ён атрымаў яе не па тым прадмеце, дзе вучаць пра Лядовае пабоiшча i перамогу калектывiзацыi, а па тым, дзе вучаць пра Грунвальдзкую бiтву, якая ўратавала твой народ ад сьмерцi, i кажуць праўду пра тую ўладу, што растраляла твойго дзеда й задушыла голадам тваю бабулю.
Незалежнасьць - гэта калi да цябе завiтае сьпявак зь Ню-Ёрку, i ты вып'еш зь iм добрую чарку вiшнёўкi, i пасьля ветлiвыя дзяцькi ў цывiльным не запрапануюць табе падрабязна напiсаць, дзе й што вы пiлi й каго пры гэтым лаялi.
Незалежнасьць - гэта калi ты пазбаўлены магчымасьцi пачуць, як твой прэзыдэнт вучыць з экрану суайчыньнiкаў: "Хто как хацiт, той так i гаварыт", бо твой прэзыдэнт - чалавек пiсьменны i хоць адну мову ўсё ж ведае.
Незалежнасьць - гэта калi з тэлеперадач i газэт раптам зьнiкаюць лiсты нястомна-таямнiчых вэтэранаў i вусьцiшныя паведамленьнi пра нацыяналiстаў i экстрэмiстаў з народных франтоў, якiя нават ў начы ня сьпяць, а распальваюць памiж табой, Алёшам i Мiшам, тату якога звалi Iсакам, а таксама Гражынаю, якая даўно ўжо твая жонка, мiжнацыянальную варожасьць, каб учынiць сярод вас крывавую разьню й пусьцiць пад адхон цягнiк перабудовы.
Незалежнасьць - гэта калi нiхто ня страшыць цябе, што твой народ ня зможа выжыць без вялiкага старэйшага брата, бо ня мае сваiх баксiтаў цi алмазаў, i ты разумееш, што зусiм дарэмна шкадаваў гарапашных галяндцаў цi бэльгiйцаў, якiя ня маюць нi баксiтаў, нi алмазаў, нi нават старэйшага брата.
Незалежнасьць - гэта калi велiзарныя фуры з надпiсам "Центровывоз" (цi бачыў ты хоць раз такiя фуры з надпiсам "Центроввоз"?) падрулююць не да чужых, а да нашых крамаў.
Незалежнасьць - гэта калi раптам высьветлiцца, што разумныя людзi ёсьць i ў нас, i калi - крый Божа! - выбухне завод цi прычынiцца якое iншае лiха, ня трэба будзе чакаць, пакуль прыедзе камiсiя з маскоўскiх разумнiкаў.
Незалежнасьць - гэта калi на Божай пасьцелi ведаеш, што пасьля таго, як ты памяняеш гэты сьвет на лепшы, на месцы царквы цi касьцёла, дзе цябе хрысьцiлi i дзе ты вянчаўся, не выкапаюць сажалку з брудным лебедзем i не пабудуюць басэйн iмя XVIII зьезду КПСС, а могiлкi, дзе будуць спачываць твае косьцi, не зьнясуць i не ператвораць у закiданы пустымi пляшкамi парк культуры й адпачынку iмя таварыша Гарбачова або iмя таварыша Лiгачова.
Незалежнасьць - гэта...
Незалежнасьць - гэта калi ад нараджэньня да скону пачуваесься сваiм чалавекам на сваёй зямлi.
Я веру, што калi-небудзь так будзе.
Бо iначай проста ня варта жыць.
Незалежнасьць - гэта...
Незалежнасьць - гэта калi ты зьявiсься на сьвет у радзiльнi, дзе няма сама стэрыльных на зямлi прусакоў, затое ёсьць аднаразовыя шпрыцы й пялюшкi.
Незалежнасьць - гэта калi твой бацька пойдзе ў ЗАГС, каб атрымаць дакумент, што ты сапраўды нарадзiўся i што цябе назвалi ў гонар дзеда Рыгорам, i кабета, якая сядзiць там, спакойна выпiша яму гэты дакумент, а ня выцягне са стала "Справочник личных имён народов СССР" i ня будзе, размахваючы iм, гiстэрычна тлумачыць твайму бацьку, што ён можа без праблем назваць сына Файзулой цi нават Мамаем, а вось Рыгорам - ня можа, бо такога iмя проста не iснуе ў прыродзе (а существует нормальное человеческое имя Григорий).
Незалежнасьць - гэта калi ты пойдзеш у школу i цябе будуць вучыць на тваёй мове (а дзяўчынку Гражынку, якая падабалася табе ў дзiцячым садзе, - на яе мове, а твайго суседа хлопчыка Мiшу, тату якога завуць Iсакам, - на ягонай, а другога твайго суседа хлопчыка Алёшу, бацькi якога прыехалi сюды, бо ў iхнiм горадзе на Волзе, каб купiць малому малака, трэба займаць чаргу а пятай гадзiне ранiцы, - на ягонай). Цябе будуць вучыць на тваёй мове, i дзеля гэтага тваiм тату й маме ня трэба будзе ўсё лета зьбiраць па кватэрах заявы бацькоў, якiя не тое каб не хацелi вучыць сваiх дзетак так, як твае тата й мама, а проста нiколi пра гэта ня думалi, бо вырасьлi пры iнтэрнацыяналiзьме. I гэтыя заявы не трэба будзе губляць тры разы дырэктару й два - сакратарцы, i першы верасьнёвы дзень ты не пачуеш на ўрачыстай лiнейцы, што "год от года хорошеет материально-техническая база нашей школы", а прыйшоўшы ў сваю клясу не даведаесься, што дзякуючы няўхiльнаму клопату партыi й ураду, у вас на ўсю клясу толькi адзiн лемантар i дзьве "матэматыкi" на роднай мове.
Незалежнасьць - гэта калi твая дружына ня будзе змагацца за права насiць iмя Паўлiка Марозава цi Аляксандра Мясьнiкова, бо ўсе вы цудоўна ведаеце, як любiў свайго татку Паўлiк i як любiў беларусаў Мясьнiкоў.
Незалежнасьць - гэта калi ты будзеш студэнтам i на лекцыi па вышэйшай матэматыцы твой смуглявы раўналетак з Мадагаскару, якi вучыцца за грошы сваёй, а не тваёй краiны, нахiнецца да цябе i запытае, што значыць слова "iмавернасьць", i ты па-французку растлумачыш яму.
Незалежнасьць - гэта калi ты будзеш служыць у войску не далей за памежны горад цi вёску твае зямлi, затое табе нiколi не загадаюць фарбаваць траву i прыбiраць тэрыторыю "вот от сюда и до обеда". У нядзелю ты зможаш прыехаць да бацькоў цi да свае дзяўчыны, затое нiхто не назаве цябе "бульбашом", а твайго сябра - "черножопым" за тое, што вы думаеце й гаворыце ў сьне па-свойму, i выдатнiкi баявой i палiтычнай падрыхтоўкi ня будуць у працэсе гэтай падрыхтоўкi рабiць табе "велосипед", i табе нiколi не загадаюць гастрыць сапёрную рыдлёўку, каб акапацца ў Баку цi ў Тбiлiсi.
Незалежнасьць - гэта калi твая дзяўчына кажа, што хоча на выходныя ў Вену, i ты з чыстым сумленьнем абяцаеш ёй, што ў суботу вы вып'яце кавы насупраць палацу Шонбрун, i ведаеш, што перад вашай вандроўкаю нiхто не будзе высьвятляць у цябе, цi быў ты ў дзяцiнстве жыдом, а таксама, цi быў ты раней за мяжою i калi вярнуўся адтуль, дык зь якой мэтаю.
Незалежнасьць - гэта калi на Дзяды, у Дзень памяцi продкаў, ты iдзеш на могiлкi й ведаеш, што паставiш сьвечку й пакладзеш кветкi, а ня станеш удзельнiкам выпрабаваньня балёнчыкаў з нэрвова-паралiтычным газам цi новае мадэлi гумовага дручка.
Незалежнасьць - гэта калi твой сын прынёс са школы пяцёрку па гiсторыi i ты хвалiш яго за гэтую пяцёрку, бо ведаеш, што ён атрымаў яе не па тым прадмеце, дзе вучаць пра Лядовае пабоiшча i перамогу калектывiзацыi, а па тым, дзе вучаць пра Грунвальдзкую бiтву, якая ўратавала твой народ ад сьмерцi, i кажуць праўду пра тую ўладу, што растраляла твойго дзеда й задушыла голадам тваю бабулю.
Незалежнасьць - гэта калi да цябе завiтае сьпявак зь Ню-Ёрку, i ты вып'еш зь iм добрую чарку вiшнёўкi, i пасьля ветлiвыя дзяцькi ў цывiльным не запрапануюць табе падрабязна напiсаць, дзе й што вы пiлi й каго пры гэтым лаялi.
Незалежнасьць - гэта калi ты пазбаўлены магчымасьцi пачуць, як твой прэзыдэнт вучыць з экрану суайчыньнiкаў: "Хто как хацiт, той так i гаварыт", бо твой прэзыдэнт - чалавек пiсьменны i хоць адну мову ўсё ж ведае.
Незалежнасьць - гэта калi з тэлеперадач i газэт раптам зьнiкаюць лiсты нястомна-таямнiчых вэтэранаў i вусьцiшныя паведамленьнi пра нацыяналiстаў i экстрэмiстаў з народных франтоў, якiя нават ў начы ня сьпяць, а распальваюць памiж табой, Алёшам i Мiшам, тату якога звалi Iсакам, а таксама Гражынаю, якая даўно ўжо твая жонка, мiжнацыянальную варожасьць, каб учынiць сярод вас крывавую разьню й пусьцiць пад адхон цягнiк перабудовы.
Незалежнасьць - гэта калi нiхто ня страшыць цябе, што твой народ ня зможа выжыць без вялiкага старэйшага брата, бо ня мае сваiх баксiтаў цi алмазаў, i ты разумееш, што зусiм дарэмна шкадаваў гарапашных галяндцаў цi бэльгiйцаў, якiя ня маюць нi баксiтаў, нi алмазаў, нi нават старэйшага брата.
Незалежнасьць - гэта калi велiзарныя фуры з надпiсам "Центровывоз" (цi бачыў ты хоць раз такiя фуры з надпiсам "Центроввоз"?) падрулююць не да чужых, а да нашых крамаў.
Незалежнасьць - гэта калi раптам высьветлiцца, што разумныя людзi ёсьць i ў нас, i калi - крый Божа! - выбухне завод цi прычынiцца якое iншае лiха, ня трэба будзе чакаць, пакуль прыедзе камiсiя з маскоўскiх разумнiкаў.
Незалежнасьць - гэта калi на Божай пасьцелi ведаеш, што пасьля таго, як ты памяняеш гэты сьвет на лепшы, на месцы царквы цi касьцёла, дзе цябе хрысьцiлi i дзе ты вянчаўся, не выкапаюць сажалку з брудным лебедзем i не пабудуюць басэйн iмя XVIII зьезду КПСС, а могiлкi, дзе будуць спачываць твае косьцi, не зьнясуць i не ператвораць у закiданы пустымi пляшкамi парк культуры й адпачынку iмя таварыша Гарбачова або iмя таварыша Лiгачова.
Незалежнасьць - гэта...
Незалежнасьць - гэта калi ад нараджэньня да скону пачуваесься сваiм чалавекам на сваёй зямлi.
Я веру, што калi-небудзь так будзе.
Бо iначай проста ня варта жыць.