Страница:
Nun mi devas fari kribrilon por senrubigi la grenon. Mi ne povas uzi kaprajn harojn, Д‰ar mi povas nek plekti nek Еќpini, tial dujare ml kontentigis min per maldika peco da Еќtofo, alportita de la Еќipo. Sed, pisti la grenon Еќtone, mi trovis esti la plej malfacila laboro el Д‰iuj. Por baki la panon, mi bruligis lignon Дќis cindroj, kiujn ml tuj metis sur la fajrujon por Дќin varmegigi, kaj poste la bulkojn por baki kaj tiamaniere, faris panon.
Nun mi konsideras la Еќipboaton kiu kuЕќas sur la sabla altaДµo, kien Дќi puЕќeДќis per la sama ventego, kiu min ankaЕ Дµetis surteron. La boato kuЕќis havante la kilon Д‰ielen, tiel ke mi devis fosi la sablon for de Дќi, kaj Дќin turni stangpere. Tion farinte, mi trovis vane, ne havante la forton por Дќin surmarigi. Tial Д‰io, kion mi povas fari, estis konstrui malpli grandan boaton el ia arbo; kaj mi eltrovis unu, kiu Дќuste taЕgas por tiun fari, kaj kiu kreskis ne malproksime de la marbordo; sed simile al la Еќipboaton, tiun mi ne povis movi.
Kion fari? Mi nun ebenigis kaj glatigis la tutspacon de la boato Дќis la maro, por ke la boato glitiДќu maren; sed tiu plano ne sukcesis; mi decidis provi alian planon; nome, elfosi fosaДµon por konduki la maron al la boato. Tamen, por tion fari, estus necese, ke mi fosu tian grandan profundon, ke la laboro okupus unu viron kelke da jaroj. Kaj tro malfrue mi trovis, ne estas saДќe ellabori projekton antaЕ ol mi unue pripensis la penadon kaj koston.
“Nu do,” mi pensis, “mi devas forlasi la boaton, kaj tial miajn tutajn esperojn pri lasi tiun-ĉi insulon. Sed estas dece, ke mi ankaŠpripensu jene: Mi estas sinjoro de la tuta insulo, efektive reĝo. Mi havas lignon per kiu mi povas konstrui ŝiparon, kaj vin— berojn, se ne grenon, por ĝin ŝarĝi, kvankam mia tuta riĉeco estas nur kelke da ormoneroj.” Por ili mi ne havas ian uzon, kaj volonte estus donanta ilin por kvaronbuŝelo da pizoj kaj iom da inko; la lastnomitan mi pleje bezonis. Sed estas plej bone pripensi pli multe pri tio, kion mi havas, ol pri tio, kion mi ne havas.
Denove, mi provas konstrui boaton, sed mi nun decidis, ke Дќi havu maston; Д‰ar Еќipveloj estos tre utilaj. Mi faris ferdekon je la antaЕa kaj je la posta parto por deteni la maran ЕќaЕmon, keston por nutraДµo, kaj por mia pafilo apogilon kun kovrilo, por Дќin Еќirmi kontaЕ la malsekeco. Pli bone ol Д‰io mi povis surmarigi tiun-Д‰i boaton.
Unue, mi krozadis sur rivereto, sed baldaЕ mi kuraДќiДќis, kaj veturis Д‰irkaЕ mia insulo. Mi kunprenis panon, kukojn, poton da rizo, iom da rumo, duonkapron, du surtutojn, unu por kuЕќejo, la alia por noktЕќirmo. Mi ekveturis je la sesa jaro de mia regado. Orientflanke de la insulo traviДќis granda pinto Еќtonega, kiu staris du mejlojn de la terbordo, kaj sablaДµo etendis sin duonmejle de la Еќtonegoj terborden. Por Д‰irkaЕiri tiun pinton mi devis veturi malproksimen enmaron, kaj tie mi preskaЕ perdis mian vivon.
Tamen, mi fine revenis hejmon. Survoje tien tute lacigita pro la laboroj boataj, mi kuŝiĝis en ombron por ripozigi mian korpon, kaj dormadis. Sed juĝu, se eble, kiel mi ektremis, kiam voĉo min vekas de mia dormo, kaj trifoje elparolas mian nomon! Voĉo en tiu-ĉi sovaĝa loko! Ja vokante min per mia propra nomo! Tiam diris la voĉo, “Kie vi estas? Kie vi estis? Kiel vi venis tien-ĉi?” BaldaŠmi tute komprenis; ĉar, sur la plektbarilo, sidas Polo, parolante vortojn jam lernitajn.
Mi nun serĉis kaprojn, kaj ordigis kaptilojn por ili, kun rizo por allogaĵo. Mi ordigis la kaptilojn nokte, kaj eltrovis, ke ili restadis ordigitaj, sed la allogaĵo foriĝis. Tial mi elpensis novan manieron por kapti ilin, farante puton kaj kovrante ĝin per bastonoj kaj herbo por ĝin kaŝi; tiamaniere mi kaptis maljunan kapron kaj kelke da kapridoj. Sed la maljuna kapro estis multe tro furioza por mi, tial mi ĝin liberigis.
Mi alportis la kapridojn hejmen, kaj malsatigis ilin longatempe, Дќis fine, ili manДќis el mia mano, kaj tute malsovaДќiДќis. Mi ilin enfermis en parko, en kiu troviДќis arboj por Еќirmi ilin kontraЕ la suno. Unue, mia parko havis tri mejlojn Д‰irkaЕe; sed mi pripensis, ke en tia granda spaco, la kapridoj tiom savoДќiДќos, kvazaЕ ili vagus tra la tuta valo, kaj malpli da spaco estus pli bone; tial plektbarilon mi faris kaj tiun planti okupis min tri monatojn.
Manĝante, mia hundo sidis kun mi, kaj sur skabeloj unu kato ĉiuflanke, dum Polo paroladis al ni. Nun, unu vorton aŠdu rilate al la vestaĵo, en kiu mi vojaĝis ĉirkaŠla insulo. Mi multe pensis, kiel mia vestaĵo estus ridinda en la stratoj de mia naskurbo. Mi portis kaprofelan alĉapon havante pendantan vizieron por deteni la sunbrilon kaj la pluvon de mia kolo, kaprofelan veston kies rando tuŝis miajn koksojn, kaj kaprofelon sur miaj kruroj, partojn da felo ĉirkaŠmiaj tibioj, sed ne ŝuojn. El sama materialo mi havis ĉirkaŠmia talio larĝan zonon, kiun mi povis alligi per du ledrimenoj, kaj de ĝi ĉe mia dekstra flanko pendis segilo kaj hakilo, kaj maldekstre, saketo de pafaĵoj. Mia barbo ne tranĉiĝis de kiam mi alvenis. Sed sufiĉe, pri mia ŝajno, ĉar ĉeestis neniu por min vidi.
Mi baldaЕ estis vidonta strangan vidaДµon, kiu estis ЕќanДќonta mian tutan vivon sur la insulo.
Unu tagmezon, promenante sur la marbordo Д‰e parto al mi nekonata, kion jen vidi sur la sablo krom la impreson de homa piedo! Mi sentis, kvazaЕ tenate per katalepsio, kaj ne povis maviДќi de la loko.
BaldaЕ mi ekrigardis Д‰irkaЕ mi, sed ne estas videbla iu. Kion signifas tio? Mi iris tri-aЕ-kvarfoje por Дќin rigardi. Jen estas — la impreso de piedo homa; piedfingroj, kalkano, kaj Д‰iuj partoj de la piedo. Kiel povis Дќi veni tien?
Mia kapo kvazaЕ naДќis pro timo; kaj lasante la lokon, mi iris du aЕ tri paЕќojn, rigardis, kaj plu, same. Mi timemiДќis je la Еќtipo de maljuna arbo, kaj kuris domon, kvazaЕ por mia vivo. Kiamaniere povis io homforma alveni al tiu-Д‰i marbordo sen mia scio? Kie estas la Еќipo, kiu alkondukis tion? Tiam, malpreciza teruro kaptis mian animon; ke, eble ia homo aЕ aro da homoj eltrovis min; kaj ke eble intencas mortigi min, aЕ rabi Д‰ion, kion mi havas.
Kia stranga afero estas la vivo homa! Unu tagon ni amas tion, kion ni malamas la sekvantan tagon. Unu tagon, ni serД‰as tion, kion ni evitas la sekvantan tagon. Unu tagon, ni deziras tion, kion ni timas la sekvantan tagon. Tiamaniere ni vivadas. Jen, de kiam mi estis Дµetita sur tiun-Д‰i insulon, la granda kaЕzo de malДќojo estis, ke mi tiel estis disigita de la ceteraj de mia raso. Kial do, povis kaЕzi al mi malДќojon la penso, ke eble homo estas apud mi? Ja, kial nura ekvido de impreso de homa piedo min ektremigas pro timo? Sajnas plej strange, tamen ne pli strange ol vere.
Unufoje, mi pensis, ke eble la impreso devenas de mia propra piedo, kiam la ventego min unue Дµetis sur tiun-Д‰i bordon. Д€u estas eble, ke mi venis tiun-Д‰i vojon de la Еќipo? Se fakte montriДќus, ke la impreso estas miapiede; mi sentus simile al knabo, kiu rakontas pri fantono, kaj sentas pli da timo je sia propra rakonto ol tiuj, kiujn li intencas timigi.
Tritage, timo min endomadis, Дќis la manko de nutraДµo min forpelis. Fine, mi sufiД‰e kuraДќiДќis por iri al la marbordo, por ke mi rerigardu la impreson piedan, por eltrovi, Д‰u Дќi estas same kiel mia propra. Mi eltrovis, ke Дќi estas multe pli malgranda. Tial estis klare, ke troviДќas homoj sur la insulo. Дњuste tiam, mia bona gardhundo falis senviva Д‰e miaj piedoj. Li estis maljuna kaj lacigita, kaj tiel mi perdis mian plej bonan gardanton kaj amikon. Unu tagon, irante de la monteto al la marbordo, troviДќas vidaДµo kornaЕza, loko kovrita per ostoj homaj. Estas tie rondspaco elfosita el la tero, kie estis farita fajro, kaj tien-Д‰i estas venintaj kelke da homoj por festeni. Vidinte tiun-Д‰i vidaДµon, mi ne sciis, kiel agi; mi endomadis kaj apenaЕ eliris escepte por melki mian kaprinaron.
Estis nun pli grave al mi senti sendanДќere, ol esti bone nutrita; kaj mi ne kuraДќis enbati najlon, aЕ haki Еќtipon lignan, timante ke tia sono estu aЕdata, multe malpli pafi pafon. Pri mia pano kaj viando, mi ilin bakis nokte, kiam neniu povas vidi la fumon. Sed mi baldaЕ trovis manieron bruligi lignon sub torfkovrilo, kio Дќin lignokarbigis; kaj tio mi povis uzi tage, Д‰ar Дќi ne faris fumon.
En la arbaro, kien mi iris por havigi la bastonojn por mia fajro, mi eltrovis kavernon tiel larДќan, ke mi povis stari en Дќi; sed mi pli rapidiДќis eliri ol eniri; Д‰ar du grandaj okuloj, tiel lumaj kiel steloj, forbrilis kun sovaДќka brilego. Mi prenis torД‰on kaj eniris por eltrovi, kies estas la okuloj, kaj trovis ke ne estas ia kaЕzo por timo; Д‰ar la okuloj apartenas al maljuna Дќriza kapro, kiu iris tien por morti. Mi Дќin ekpuЕќis, kaj provis elirigi Дќin, sed Дќi ne povis leviДќi de la tero, kie Дќi kuЕќas; tial mi Дќin lasis tie por morti, Д‰ar mi ne povis savi Дќian vivon.
Mi eltrovis, ke la larДќeco de la kaverno estas 3.6 metroj, sed parto de Дќi, Д‰e la plej posta parto estas tiel malalta, ke mi devis rampi sur miaj manoj kaj piedoj por eniri. Kiom Дќia longeco estas mi ne povas diri, Д‰ar mia lumo estingiДќis, kaj mi devis Д‰esigi mian serД‰adon. MorgaЕtage, mi iris al la kaverno kun lumegoj kaprograsaj; kaj atinginte la finiДќon, mi eltrovis, ke la tegmento altiДќas 12 metrojn aЕ plu.
Kiam miaj lumoj lumiДќis la murojn kaj la tegmenton de la kaverno, troviДќis vidaДµo, kies Д‰armojn, lingvo tute ne povas esprimi; Д‰ar la muroj ekbrilis kvazaЕ steloj. Kio kaЕzis ke la Еќtonegoj ekbrilu, mi ne povis diri: tie eble estas Дќemaj, brilЕќtonoj, aЕ oro. Sed, kio ajn, la kaverno estis. riД‰a mino por mi; Д‰ar, kiam ajn, mi sentis malgaja kaj malДќoja, la brilvidaДµo lumigis la okulojn de mia animo, kaj Дќin plenigis per Дќojo.
Д€iuj-Д‰i jaroj pasiДќis sen ia nova vidaДµo por ravigi miajn okulojn, Дќis tiu vidaДµo subite ekvidiДќis antaЕ mi. Mi sentis kvazaЕ mi volas pasigi tie-Д‰i la restaДµon de mia vivo kaj vivfine, kuЕќiДќi en tiu-Д‰i kaverno por morti, same kiel la grandaДќa kapro.
Irante hejmon, mi ekvidis iom da fumo, devenante el fajro ne pli ol du mejlojn malproksime. De nun, mi perdis mian kvietecon. Tage kaj nokte timo min Д‰agrenis, ke la homoj, farintaj tiun fajron, mi eltrovos. Mi hejmiris, supreniris la Еќtupetaron; sed unue, mi kaЕzis, ke Д‰io Д‰irkaЕ mi vidiДќu sovaДќa. Mi ЕќarДќis mian pafilon, kaj pripensis, ke estus plej bone por mi resti dome kaj kaЕќi.
Sed, tion mi ne povis toleri longe. Mi ne havis spionon por elsendi, kaj Д‰io, kion mi povis fari, estis supreniri la monteton kaj observi. Fine, tra mia vidilo mi povis vidi grupon da sovaДќuloj dancante Д‰irkaЕ fajro. Tiel baldaЕ kiel ili foriris, mi prenis du pafilojn, pendigis glavon miaflanke kaj rapide ekiris al la supro monteta por rehavi klaran vidon.
Tiufoje, mi decidis iri al la homoj, sed mi ne intencas mortigi ilin, Д‰ar mi sentis, ke estus malprave tion fari. Kun tia ЕќarДќo da armiloj mi postulis du horojn por atingi la lokon. Alveninte, troviДќas neniu; sed mi vidis la homoj enmare en kvar boatoj.
Marborde, troviДќis la faraДµoj de tiuj-Д‰i viroj. La signoj de ilia festeno kornaЕzigis min, kaj mi fermis miajn okulojn. Kiam ajn mi iris tiuflanke de la insulo pro nutraДµo, mi ne kuraДќis pafi, timante ke restu kelkaj el la homoj, kiuj povu Дќin aЕdi, kaj tiamaniere min eltrovu. Tiustato daЕris unu jaron kaj tri monatojn, kaj intertempe mi vidis neniun.
Parto IV
Parto V
Nun mi konsideras la Еќipboaton kiu kuЕќas sur la sabla altaДµo, kien Дќi puЕќeДќis per la sama ventego, kiu min ankaЕ Дµetis surteron. La boato kuЕќis havante la kilon Д‰ielen, tiel ke mi devis fosi la sablon for de Дќi, kaj Дќin turni stangpere. Tion farinte, mi trovis vane, ne havante la forton por Дќin surmarigi. Tial Д‰io, kion mi povas fari, estis konstrui malpli grandan boaton el ia arbo; kaj mi eltrovis unu, kiu Дќuste taЕgas por tiun fari, kaj kiu kreskis ne malproksime de la marbordo; sed simile al la Еќipboaton, tiun mi ne povis movi.
Kion fari? Mi nun ebenigis kaj glatigis la tutspacon de la boato Дќis la maro, por ke la boato glitiДќu maren; sed tiu plano ne sukcesis; mi decidis provi alian planon; nome, elfosi fosaДµon por konduki la maron al la boato. Tamen, por tion fari, estus necese, ke mi fosu tian grandan profundon, ke la laboro okupus unu viron kelke da jaroj. Kaj tro malfrue mi trovis, ne estas saДќe ellabori projekton antaЕ ol mi unue pripensis la penadon kaj koston.
“Nu do,” mi pensis, “mi devas forlasi la boaton, kaj tial miajn tutajn esperojn pri lasi tiun-ĉi insulon. Sed estas dece, ke mi ankaŠpripensu jene: Mi estas sinjoro de la tuta insulo, efektive reĝo. Mi havas lignon per kiu mi povas konstrui ŝiparon, kaj vin— berojn, se ne grenon, por ĝin ŝarĝi, kvankam mia tuta riĉeco estas nur kelke da ormoneroj.” Por ili mi ne havas ian uzon, kaj volonte estus donanta ilin por kvaronbuŝelo da pizoj kaj iom da inko; la lastnomitan mi pleje bezonis. Sed estas plej bone pripensi pli multe pri tio, kion mi havas, ol pri tio, kion mi ne havas.
Denove, mi provas konstrui boaton, sed mi nun decidis, ke Дќi havu maston; Д‰ar Еќipveloj estos tre utilaj. Mi faris ferdekon je la antaЕa kaj je la posta parto por deteni la maran ЕќaЕmon, keston por nutraДµo, kaj por mia pafilo apogilon kun kovrilo, por Дќin Еќirmi kontaЕ la malsekeco. Pli bone ol Д‰io mi povis surmarigi tiun-Д‰i boaton.
Unue, mi krozadis sur rivereto, sed baldaЕ mi kuraДќiДќis, kaj veturis Д‰irkaЕ mia insulo. Mi kunprenis panon, kukojn, poton da rizo, iom da rumo, duonkapron, du surtutojn, unu por kuЕќejo, la alia por noktЕќirmo. Mi ekveturis je la sesa jaro de mia regado. Orientflanke de la insulo traviДќis granda pinto Еќtonega, kiu staris du mejlojn de la terbordo, kaj sablaДµo etendis sin duonmejle de la Еќtonegoj terborden. Por Д‰irkaЕiri tiun pinton mi devis veturi malproksimen enmaron, kaj tie mi preskaЕ perdis mian vivon.
Tamen, mi fine revenis hejmon. Survoje tien tute lacigita pro la laboroj boataj, mi kuŝiĝis en ombron por ripozigi mian korpon, kaj dormadis. Sed juĝu, se eble, kiel mi ektremis, kiam voĉo min vekas de mia dormo, kaj trifoje elparolas mian nomon! Voĉo en tiu-ĉi sovaĝa loko! Ja vokante min per mia propra nomo! Tiam diris la voĉo, “Kie vi estas? Kie vi estis? Kiel vi venis tien-ĉi?” BaldaŠmi tute komprenis; ĉar, sur la plektbarilo, sidas Polo, parolante vortojn jam lernitajn.
Mi nun serĉis kaprojn, kaj ordigis kaptilojn por ili, kun rizo por allogaĵo. Mi ordigis la kaptilojn nokte, kaj eltrovis, ke ili restadis ordigitaj, sed la allogaĵo foriĝis. Tial mi elpensis novan manieron por kapti ilin, farante puton kaj kovrante ĝin per bastonoj kaj herbo por ĝin kaŝi; tiamaniere mi kaptis maljunan kapron kaj kelke da kapridoj. Sed la maljuna kapro estis multe tro furioza por mi, tial mi ĝin liberigis.
Mi alportis la kapridojn hejmen, kaj malsatigis ilin longatempe, Дќis fine, ili manДќis el mia mano, kaj tute malsovaДќiДќis. Mi ilin enfermis en parko, en kiu troviДќis arboj por Еќirmi ilin kontraЕ la suno. Unue, mia parko havis tri mejlojn Д‰irkaЕe; sed mi pripensis, ke en tia granda spaco, la kapridoj tiom savoДќiДќos, kvazaЕ ili vagus tra la tuta valo, kaj malpli da spaco estus pli bone; tial plektbarilon mi faris kaj tiun planti okupis min tri monatojn.
Manĝante, mia hundo sidis kun mi, kaj sur skabeloj unu kato ĉiuflanke, dum Polo paroladis al ni. Nun, unu vorton aŠdu rilate al la vestaĵo, en kiu mi vojaĝis ĉirkaŠla insulo. Mi multe pensis, kiel mia vestaĵo estus ridinda en la stratoj de mia naskurbo. Mi portis kaprofelan alĉapon havante pendantan vizieron por deteni la sunbrilon kaj la pluvon de mia kolo, kaprofelan veston kies rando tuŝis miajn koksojn, kaj kaprofelon sur miaj kruroj, partojn da felo ĉirkaŠmiaj tibioj, sed ne ŝuojn. El sama materialo mi havis ĉirkaŠmia talio larĝan zonon, kiun mi povis alligi per du ledrimenoj, kaj de ĝi ĉe mia dekstra flanko pendis segilo kaj hakilo, kaj maldekstre, saketo de pafaĵoj. Mia barbo ne tranĉiĝis de kiam mi alvenis. Sed sufiĉe, pri mia ŝajno, ĉar ĉeestis neniu por min vidi.
Mi baldaЕ estis vidonta strangan vidaДµon, kiu estis ЕќanДќonta mian tutan vivon sur la insulo.
Unu tagmezon, promenante sur la marbordo Д‰e parto al mi nekonata, kion jen vidi sur la sablo krom la impreson de homa piedo! Mi sentis, kvazaЕ tenate per katalepsio, kaj ne povis maviДќi de la loko.
BaldaЕ mi ekrigardis Д‰irkaЕ mi, sed ne estas videbla iu. Kion signifas tio? Mi iris tri-aЕ-kvarfoje por Дќin rigardi. Jen estas — la impreso de piedo homa; piedfingroj, kalkano, kaj Д‰iuj partoj de la piedo. Kiel povis Дќi veni tien?
Mia kapo kvazaЕ naДќis pro timo; kaj lasante la lokon, mi iris du aЕ tri paЕќojn, rigardis, kaj plu, same. Mi timemiДќis je la Еќtipo de maljuna arbo, kaj kuris domon, kvazaЕ por mia vivo. Kiamaniere povis io homforma alveni al tiu-Д‰i marbordo sen mia scio? Kie estas la Еќipo, kiu alkondukis tion? Tiam, malpreciza teruro kaptis mian animon; ke, eble ia homo aЕ aro da homoj eltrovis min; kaj ke eble intencas mortigi min, aЕ rabi Д‰ion, kion mi havas.
Kia stranga afero estas la vivo homa! Unu tagon ni amas tion, kion ni malamas la sekvantan tagon. Unu tagon, ni serД‰as tion, kion ni evitas la sekvantan tagon. Unu tagon, ni deziras tion, kion ni timas la sekvantan tagon. Tiamaniere ni vivadas. Jen, de kiam mi estis Дµetita sur tiun-Д‰i insulon, la granda kaЕzo de malДќojo estis, ke mi tiel estis disigita de la ceteraj de mia raso. Kial do, povis kaЕzi al mi malДќojon la penso, ke eble homo estas apud mi? Ja, kial nura ekvido de impreso de homa piedo min ektremigas pro timo? Sajnas plej strange, tamen ne pli strange ol vere.
Unufoje, mi pensis, ke eble la impreso devenas de mia propra piedo, kiam la ventego min unue Дµetis sur tiun-Д‰i bordon. Д€u estas eble, ke mi venis tiun-Д‰i vojon de la Еќipo? Se fakte montriДќus, ke la impreso estas miapiede; mi sentus simile al knabo, kiu rakontas pri fantono, kaj sentas pli da timo je sia propra rakonto ol tiuj, kiujn li intencas timigi.
Tritage, timo min endomadis, Дќis la manko de nutraДµo min forpelis. Fine, mi sufiД‰e kuraДќiДќis por iri al la marbordo, por ke mi rerigardu la impreson piedan, por eltrovi, Д‰u Дќi estas same kiel mia propra. Mi eltrovis, ke Дќi estas multe pli malgranda. Tial estis klare, ke troviДќas homoj sur la insulo. Дњuste tiam, mia bona gardhundo falis senviva Д‰e miaj piedoj. Li estis maljuna kaj lacigita, kaj tiel mi perdis mian plej bonan gardanton kaj amikon. Unu tagon, irante de la monteto al la marbordo, troviДќas vidaДµo kornaЕza, loko kovrita per ostoj homaj. Estas tie rondspaco elfosita el la tero, kie estis farita fajro, kaj tien-Д‰i estas venintaj kelke da homoj por festeni. Vidinte tiun-Д‰i vidaДµon, mi ne sciis, kiel agi; mi endomadis kaj apenaЕ eliris escepte por melki mian kaprinaron.
Estis nun pli grave al mi senti sendanДќere, ol esti bone nutrita; kaj mi ne kuraДќis enbati najlon, aЕ haki Еќtipon lignan, timante ke tia sono estu aЕdata, multe malpli pafi pafon. Pri mia pano kaj viando, mi ilin bakis nokte, kiam neniu povas vidi la fumon. Sed mi baldaЕ trovis manieron bruligi lignon sub torfkovrilo, kio Дќin lignokarbigis; kaj tio mi povis uzi tage, Д‰ar Дќi ne faris fumon.
En la arbaro, kien mi iris por havigi la bastonojn por mia fajro, mi eltrovis kavernon tiel larДќan, ke mi povis stari en Дќi; sed mi pli rapidiДќis eliri ol eniri; Д‰ar du grandaj okuloj, tiel lumaj kiel steloj, forbrilis kun sovaДќka brilego. Mi prenis torД‰on kaj eniris por eltrovi, kies estas la okuloj, kaj trovis ke ne estas ia kaЕzo por timo; Д‰ar la okuloj apartenas al maljuna Дќriza kapro, kiu iris tien por morti. Mi Дќin ekpuЕќis, kaj provis elirigi Дќin, sed Дќi ne povis leviДќi de la tero, kie Дќi kuЕќas; tial mi Дќin lasis tie por morti, Д‰ar mi ne povis savi Дќian vivon.
Mi eltrovis, ke la larДќeco de la kaverno estas 3.6 metroj, sed parto de Дќi, Д‰e la plej posta parto estas tiel malalta, ke mi devis rampi sur miaj manoj kaj piedoj por eniri. Kiom Дќia longeco estas mi ne povas diri, Д‰ar mia lumo estingiДќis, kaj mi devis Д‰esigi mian serД‰adon. MorgaЕtage, mi iris al la kaverno kun lumegoj kaprograsaj; kaj atinginte la finiДќon, mi eltrovis, ke la tegmento altiДќas 12 metrojn aЕ plu.
Kiam miaj lumoj lumiДќis la murojn kaj la tegmenton de la kaverno, troviДќis vidaДµo, kies Д‰armojn, lingvo tute ne povas esprimi; Д‰ar la muroj ekbrilis kvazaЕ steloj. Kio kaЕzis ke la Еќtonegoj ekbrilu, mi ne povis diri: tie eble estas Дќemaj, brilЕќtonoj, aЕ oro. Sed, kio ajn, la kaverno estis. riД‰a mino por mi; Д‰ar, kiam ajn, mi sentis malgaja kaj malДќoja, la brilvidaДµo lumigis la okulojn de mia animo, kaj Дќin plenigis per Дќojo.
Д€iuj-Д‰i jaroj pasiДќis sen ia nova vidaДµo por ravigi miajn okulojn, Дќis tiu vidaДµo subite ekvidiДќis antaЕ mi. Mi sentis kvazaЕ mi volas pasigi tie-Д‰i la restaДµon de mia vivo kaj vivfine, kuЕќiДќi en tiu-Д‰i kaverno por morti, same kiel la grandaДќa kapro.
Irante hejmon, mi ekvidis iom da fumo, devenante el fajro ne pli ol du mejlojn malproksime. De nun, mi perdis mian kvietecon. Tage kaj nokte timo min Д‰agrenis, ke la homoj, farintaj tiun fajron, mi eltrovos. Mi hejmiris, supreniris la Еќtupetaron; sed unue, mi kaЕzis, ke Д‰io Д‰irkaЕ mi vidiДќu sovaДќa. Mi ЕќarДќis mian pafilon, kaj pripensis, ke estus plej bone por mi resti dome kaj kaЕќi.
Sed, tion mi ne povis toleri longe. Mi ne havis spionon por elsendi, kaj Д‰io, kion mi povis fari, estis supreniri la monteton kaj observi. Fine, tra mia vidilo mi povis vidi grupon da sovaДќuloj dancante Д‰irkaЕ fajro. Tiel baldaЕ kiel ili foriris, mi prenis du pafilojn, pendigis glavon miaflanke kaj rapide ekiris al la supro monteta por rehavi klaran vidon.
Tiufoje, mi decidis iri al la homoj, sed mi ne intencas mortigi ilin, Д‰ar mi sentis, ke estus malprave tion fari. Kun tia ЕќarДќo da armiloj mi postulis du horojn por atingi la lokon. Alveninte, troviДќas neniu; sed mi vidis la homoj enmare en kvar boatoj.
Marborde, troviДќis la faraДµoj de tiuj-Д‰i viroj. La signoj de ilia festeno kornaЕzigis min, kaj mi fermis miajn okulojn. Kiam ajn mi iris tiuflanke de la insulo pro nutraДµo, mi ne kuraДќis pafi, timante ke restu kelkaj el la homoj, kiuj povu Дќin aЕdi, kaj tiamaniere min eltrovu. Tiustato daЕris unu jaron kaj tri monatojn, kaj intertempe mi vidis neniun.
Parto IV
Je la dekdua de Majo, granda ventego blovis tutatage kaj tutanokte. Д€ar estis mallume, mi sidis en mia domo, kaj ventegmeze mi aЕdis pafilpafon. Mi opiniis, ke Дќi certe estas de Еќipo Дµetita surteron per ventego. Tial mi bruligis lignon sur la supro monteta, por ke, tiuj en la Еќipo, se Еќipo Дќi estas, sciiДќu, ke iu estas tie-Д‰i por helpi ilin. Mi poste aЕdis du pafojn plu. Post kiam lumiДќis, mi iris sudflankon de la insulo, kaj tie kuЕќas ruino de Еќipo, tiunokte Дµetita sur la Еќtonegojn. Дњi kuЕќis tro malproksime por mi vidi, Д‰u restas homoj sur Дќi.
Vortoj ne povas diri, kiom mi sopiris, ke mi alportu almenaЕ unu el la Еќipanaro surtere! Tiel forta estis mia deziro savi la vivon de tiuj sur la Еќipo, ke mi volonte estus doninta mian propran vivon por tion fari. TroviДќas en la koro kelkaj inklinoj, kiuj ekscititaj per espero tiel forte puЕќas la animon, ke perdi ian okazon por atingi la esperatan celon, Еќajnas tiun frenezigi; kaj tiel okazis Д‰e mi.
Nun, mi pensis, estas la okazo por uzi mian boaton; tiel mi Дќin ekordigis. Mi kunprenis iom da rumo (de kiu mi ankoraЕ havis multe), sekigitaj vinberoj, sakon da rizo, iom da lakto kaj fromaДќo, kaj poste ekvetunis enmare. Mi pense ektimis pri la danДќero, en kiu mi min antaЕe trovigis sur la samaj Еќtonegoj; sed ne tute korperdis, kvankam mi sciis, ke, Д‰ar mia boato estas malgranda, Д‰io estus perdata, se ventego ekblovus. BaldaЕ mi trovis, ke estas necese por mi returni surteron Дќis la fluo turniДќos kaj la forfluo komencos.
Mi decidis eliri la sekvantan tagon kun la forfluo, tial tiunokte mi dormis en mia boato. TagiДќe, mi ekveturis enmaron kaj netute duhore, mi atingis la Еќipruinon. Jen, kia vidaДµo! La Еќipo estis Дµetita sur la Еќtonegojn. La posta parto estis rompita per la ondoforto, la mastoj fornaДќigitaj, Еќnuregoj kaj Д‰enoj disДµetitaj ferdeke, kaj Д‰io envolvita en malgajo. Kiam mi atingis la Еќipruinon, hundo alnaДќis al mi, blekante kaj ploretante. Mi prenis la hundon en la boaton; kiam mi donis al Дќi iom da pano, Дќi manДќis la panon kvazaЕ lupo, kaj pri trinkado Дќi eble krevus, se mi estus permesinta, ke Дќi pleniДќu.
Mi iris al la ĉambro de la kuiristo, kie mi trovis du virojn malvivajn. La lango estas muta, la orelo surda, la okulo fermata, kaj la lipo rigida; la malĝoja rakonto estis dirata, ĉar ĉiu tenis sian brakon ĉirkaŠla kolo de la amiko, kaj tiamaniere ili atendis la morton. Kiom ŝanĝiĝis la sceno, tiam, tute sovaĝa pro la batoj ondaj kaj la muĝado venta! Nun, ĉio estis trankvila — la morto elfaris sian celon, kaj ĉiuj ricevis ĝian baton, escepte la hundo, kiu estis la sola kreitaĵo, kiu postvivis.
Mi divenis, ke la Еќipo venis de Hispanujo, kaj mi trovis sur Дќi multe da oro. Mi metis keIke da kestoj surboaton, sed ne atendis por eltrovi, kion ili enhavas, kaj kun ili kaj tri bareloj da rumo, mi revenis.
Hejme, mi trovis Д‰ion same tiel, kiel mi Дќin lasis — miaj kaproj, la katoj, kaj la birdo. La vidaДµo en la Д‰ambro de la kuiristo restadis tage kaj nokte en mia animo, kaj por reforti min, mi trinkis iom da rumo. Tiam mi ekhejmportis mian ЕќarДќon de la marbordo, kie mi antaЕe Дќin lasis. En la kestoj troviДќis du grandaj sakoj da oro, kaj kelke da fandaДµoj oraj; apud ili troviДќis tri boteletoj kaj tri sakoj da pafaДµo, kiuj estas granda akiro.
De nun Дќis dujare, Д‰io prosperis al mi; sed ne estis daЕronta. Starante unu tagon sur monteto, mi ekvidis ses boatojn, marborde. Kion eble signifas tio? Kie estas la viroj, kiuj ilin alkondukis? Kaj pro kiu kaЕzo ili alvenis? Mi ekvidis per mia vidilo, ke almenaЕ tridek troviДќas orientflanke de la insulo. Ili havis viandon sur la fajro, Д‰irkaЕ kiu, mi vidis, ili dancadis. Poste ili prenis viron el unu el la boatoj. Liaj manoj kaj piedoj estis ligitaj, sed kiam ili malligis liajn ligilojn, li kuris laЕeble rekte al mia domo.
Por diri la veron, ekvidante, ke ĉiuj ceteraj kuris por lin kapti, miaj haroj stariĝis pro timo. En la rivereton li naĝis simile al fiŝo, kaj lia saltego alportis lin tra la rivereto iombate. Ĉiuj nun ĉesigis la ĉasadon escepte du, kaj tiuj-ĉi naĝis tra la rivereto sed neniel tiel rapide. Nun, mi pensis, estas por mi la okazo helpi la malfeliĉulon, kaj mia koro min diris, ke estos bone tion fari. Mi prenis miajn du pafilojn, malsupreniris la ŝtupetaron kaj suprenkuregis la monteton, malsupren tra vojeto por renkonti ilin.
Mi signodonis al la malfeliĉa sklavo, ke li venu al mi, kaj samtempe mi suprenkuris por renkonti la du virojn ĉasante lin. Mi kuris al la unua, terenbatis lin pafiltenile. Mi vidis, ke la alia celis pafarke al mi; tial, por savi mian vivon, mi lin mortpafis.
La fumo kaj pafilbruo, tiom terurigis la sklavon, ke li tuj venkiДќis kvazaЕ pro sonДќado. Mi kriegis, ke li venu al mi, kaj mi, penis montri al li, ke mi estas amiko, mi ankaЕ faris Д‰iueblajn signojn, por allogi lin al mi. Fine, li venis, genuiДќis por kisi la teron, kaj poste ekprenis mian piedon, metante Дќin sur sian kapon, tio signifante ke li estas mia sklavo, kaj mi ordonis al li, ke li stariДќu, kaj mi agis bone al li.
Sed restis pli multe da heroaДµo, Д‰ar la viro, ricevinte la pafilbaton, ne estis malviva. Mi signodonis al mia sklavo (kiel mi nun lin nomos), ke li lin gardu. Д€e tio li parolis al mi, kaj, kvankam mi ne povis kompreni tion, kion li diras, tamen, mi sentis Дќojfrapon, Д‰ar estis la unua sono de homa voД‰o, kiun mi aЕdas Д‰iomjare de kiam mi alvenis sur la insulon.
La viro, kiun mi pafilbatis, sidiĝis, kaj mia sklavo timante lin, signodonis al mi por havigi mian glavon, pendante en zono miaflanke. Kun ĝi li alkuris al la viro, kaj unubate detranĉis lian kapon. Tion farinte, li ridante reportis la glavon, kaj demetis ĝin antaŠmi. Mi ne ŝatis la ĝojon pri kiu li ĝin faris, kaj mi ne konsideris mian vivon tute sendanĝere kun tia homo.
Li, siaparte, suprenlevis siajn grandajn brunajn manojn timege, mirante kiel mi mortigis la malamikon starante tiel malproksime de li. Pri la glavo, li kaj la ceteraj el lia gento uzas lignoglavojn; kaj sekve, li sciis bone kiamaniere manregi la mian. Li faris signojn al mi, ke mi lin permesu aliri kaj rigardi la viron mortpafitan, kaj li multe turnis lin de flanko al flanko, kaj ekvidante la vundon en la brusto, farita per la kuglo, ree staras senmove, spritlime. Mi faris signojn al li, ke li revenu, Д‰ar antaЕsento al mi diris, ke eble venos la ceteraj por serД‰adi.
Mi ne deziris kunpreni mian sklavon al mia domo aЕ mia kaverno; tial mi disДµetis iom da rizpajlo por la dormejo, kaj mi donis iom da pano kaj aron da vinberoj sekigitaj por la manДќaДµo. Li estis belviro, alta kaj juna, kun regulaj fortaj membroj. Lia hararo estis densa kvazaЕ lano, kaj nigra. Lia kapo estis granda kaj alta, kaj li havis brilajn nigrajn okulojn. Lia haЕto estis nigrebruna, la vizaДќo ronda, kaj la nazo malgranda sed ne plata; li havis belforman buЕќon kun lipoj maldikaj, per kiuj li povis fari dolД‰an rideton; kaj liaj dentoj estis blankaj kvazaЕ neДќo.
Iam melkante mian kaprinaron en la apuda kampo, li min vidante, kuris al mi, kaj terenkuЕќiДќis por montri al mi sian dankon. Tiam li almetis sian kapon altere kaj almetis mian piedon sur Дќin, kiel antaЕe. Li penis sciigi al mi per Д‰iueblaj manieroj, ke li servos al mi la tutan vivon; kaj mi signodonis, ke mi lin Еќatas.
Mi nun devas elpensi nomon por li. Mi elektis la nomon de la sesa tago de la semajno (Vendredo) Д‰ar li venis al mi tiutage. Mi zorge ne lasis lin el mia vido tiunokte, kaj tuj kiam la suno leviДќis mi signodonis al li ke li venu al mi por ke mi donu al li iom da vestaДµo, Д‰ar li neniom portis. Poste, ni supreniris la monteton por observi la virojn, sed Д‰ar ni ne povis ilin vidi, estis evidente, ke ili jam forlasis la insulon.
Mia sklavo poste min diris, ke okazis batalego kontraЕ la apude loДќanta gento, kaj al la partio kiu kaptas virojn, la kaptitoj propraДµiДќas. La malamikoj de mia sklavo akiris kvar virojn; li, unu el tiuj.
Mi nun faris Д‰apon leporfelan por mia sklavo, kaj donis al li kaprofelon por porti Д‰irkaЕ la talio. Li treege fieriДќis eltrovante lian vestaДµon kiel la mia.
Nokte mi gardis miajn pafilojn, mian glavon, kaj la pafarkon miaflanke; sed tio ne estis necesa, Д‰ar mia sklavo vere estis plej fidela al mi. Li faris Д‰ion, kion mi ordonis al li, tutkore; kaj mi sciis, ke li oferus sian vivon por savi la mian. Kion povas fari viro pli ol tio? Ho, la Дќojo, Д‰ar mi lin havis Д‰e tiu-Д‰i dezerta insulo por min kuraДќigi.
LaЕeble mi instruis lin, infane li estis, por ke li faru kaj sentu tion, kio estas prava. Mi lin trovis kapabla kaj sportema; kaj li penegadis lerni Д‰ion, kion mi diris al li. Nia vivo pasis trankvile, ebenavoje; kaj se ne estus naЕzaj festenoj faritaj Д‰e la marbordo mi ne dezinus forlasi la insulon.
Ĉar Vendredo ne ankoraŠperdis la guston por tiaj festenoj, mi pensis, ke estos la plej bona por li, se li gustumos la viandon de bestoj; tial unu tagon mi lin kunprenis al la arbaro sportige. Mi ekvidis kaprinon en la ombraĵo kun siaj du idoj. Mi brake prenis Vendredon, kaj signodonis al li, ke li ne moviĝu, kaj tiam mi mortpafis unu idon; sed la pafilbruo tremigis la malfeliĉulon. Li ĝistiam ne ekvidis la idon nek sciis ke ĝi nun estas malviva. Li fortiris sian veston de la brusto por senti ĉu tie estas vundo, tiam li genuis antaŠmi kaj ekprenis miajn genuojn kvazaŠpreĝante, ke mi ne mortigu lin.
Por montri al Vendredo, ke lia vivo estas sendanДќere, mi mankondukis lin kaj ordonis al li, ke li alportu la idon. Tre baldaЕ mi ekvidis akcipitron sur arbo, kaj mi diris, rigardu la pafilon, akcipitron, kaj la teron; tiam mi mortpafis la birdon. Sed mia sklavo tiufoje timsigniДќis pli ol antaЕe, tremante de kapo al piedoj. Li sendube pensis, ke ia mortigisto loДќas en la pafilo, kaj mi certe opinias, ke li estus genufleksanta antaЕ Дќi tiel same kiel antaЕ mi; kaj kelkatempe li eД‰ ne volis tuЕќi la pafilon, kvankam li parolis al Дќi, se li pensis, ke mi ne Д‰eestas. Unufoje li diris al mi, ke li Дќin petigis ke Дќi lin ne mortigu.
Mi hejmportis la birdon, kaj faris buljonon el Дќi. Vendredo tre miris, kiam li vidis, ke mi manДќas salon kun Дќi, kaj li tordis la vizaДќon; sed mi, miaparte, prenis iom da buljono sen salo, kaj laЕe tordis la vizaДќon. MorgaЕtage, mi donis al li pecon da kapraДµo, kiun mi antaЕe pendigis per Еќnuro antaЕ la fajro por Дќin rosti. Mia maniero estis, starigi du stangojn, unu Д‰iuflanke de la fajro, kun bastono trans iliaj suproj por subteni la Еќnuron. Gustumante la viandon, li sciigis al mi laЕeble, kiel bona li Дќin konsideras.
MorgaЕtage mi sendis lin por elbati kaj kribri iom da greno. Mi vidigis lin, kiel mi faras panon, kaj li baldaЕ faris la tutan laboron. Mi vere amis lian fidelan varman koron, kaj li baldaЕ lernis paroli al mi. Unu tagon mi diris, “Ĉu viagentaj viroj venkas en batalo?” Li respondis ridete, venkas. “Nu,” mi diris, “Kial ili permesis siajn malamikojn kapti vin?”
“Kuri unu, du, tri, kaj fari en boato tiam.” (Vendredo ne ankoraŠpovis paroli bone).
“Nu, kion ill faras kun la kaptitoj?”
“Tute manĝi ili.”
Tio ne estas bona novaДµo por mi, sed mi daЕrigis, kaj demandis, “Kien ili prenas ilin?”
“Iri loko kie proksa.”
“Ĉu ili venis tien-ĉi?”
“Jes, jes, veni tie-ĉi aŠalilok.”
“Ĉu vi dufoje estis tie-ĉi kun ili?”
“Jes, veni tie-ĉi.”
Li signifas la nordokcidentan flankon de la insulo; tial morgaЕtage mi lin kondukis al tiu-Д‰i loko. Li rekonis la lokon, kaj diris al mi, ke li unufoje estis tie, kune kun dekdu viroj. Por sciigi min, li metis vice dekdu Еќtonojn, ilin por mi kalkuli.
“Ĉu iafoje boatoj ne estas perditaj ĉe via marbordo?” Li respondis ke ne estas danĝero, kaj la boatoj ne estas perditaj. Li diris al mi, ke tre malproksime al la luno — tio estas, kie la luno ĵus leviĝis — loĝas gento da blankuloj kiuj similas min mem, kun barboj. Mi ne dubis, ke ili certe venis de Hispanujo por prilabori la orminejojn. Mi demandis: “Ĉu mi povos foriri de tiu-ĉi insulo, kaj kuniĝi kun tiuj-ĉi viroj?”
“Jes, jes, vi iri en du boatoj.”
Estas malfacile kompreni kiamaniere unu viro povas veturi en du boatoj, sed li parolis pri boato duoble granda ol la mia.
Unu tagon, mi diris al mia sklavo, “Ĉu vi scias, kiu vin kreis?”
Sed li tute ne povis kompreni la signifon de tiuj-ĉi vortoj. Tial mi diris, “Ĉu vi scias, kiu kreis la maron, la teron sur kiu ni paŝas, la montetojn kaj arbarojn?” Li respondis, ke estas Biko, kies domo troviĝas tre malproksime, kaj Biko estas tiel maljuna, ke la maro kaj la tero ne estas tiel grandaĝa kiel li.
“Se tiu-ĉi maljunulo faris ĉion, kial ĉio ne falas sur la genuojn antaŠli?”
Mia sklavo alprenis gravan mienon kaj diris, “Ĉio diri вЂO’ al li.”
“Kien la viroj vialandaj iras, kiam ili mortas?”
“Iri Bikon.”
Tiam mi levis mian manon Д‰ielen, kaj diris, “Dio loДќas tie. Li kreis la mondon, kaj Д‰ion en Дќi. La luno kaj la steloj estas kreitaДµoj de Lia mano. Dio alsendas la venton kaj pluvon sur la teron, kaj la riveretojn, kiuj fluadas. Li kaЕќas la vizaДќon de la Д‰ielo per nuboj, Li kreskigas la herbon sur la kamparo, kaj kreskaДµojn por la uzo de la homaro. La amo de Dio estas senfina. Kiam ni preДќas, Li alproksimiДќas al ni, kaj aЕdas nin.”
Mi sklavo vere gojis, kiam li aЕdas min paroli pri tiaj aferoj. Longatempe, li senmove sidis, tiam sopiris, kaj diris al mi, ke li ne diros plu вЂO’ al Biko, Д‰ar Biko loДќas nur spaceton de tie-Д‰i. Li ne povas aЕdi la homojn Дќis ili supreniris la monteton al li.
“Ĉu vi supreniris la monteton por paroli al li?”
“Ne, ne, Obesoj iri Bikon, ne junaj.”
“Kion la Obesoj diris al li?”
“Diri вЂO’.”
Post kiam mi konvinkis mian sklaon, ke Biko ne estas la vera Dio, li tiele sentis pri mi, ke mi timis anstataЕiДќi por Biko. LaЕeble, mi penegis, ke li kredu pri Kristo; mi Дќion klarigis, Дќis fine — dankon al Sinjoro — mi sukcesis, kaj li ekamis Dion tutkore.
Por plaД‰i mian sklavon, mi iomvorte rakontis al li mian tutvivadon. Mi diris al li, kie mi naskiДќis, kaj kie mi pasigis mian infanecon. Li Дќojis pro la rakontoj pni mia naskolando; la komerco portata per Дќiaj Еќipoj Д‰iuparte de la konita mondo. Mi donis al li tranД‰ilon, kio kaЕzis, ke li dancis Дќoje.
Unu tagon starante sun la supro monteta orientflanke de la insulo, mi ekvidis lin, fervore rigardante kontinenten longtempe, kaj poste, vokante al mi, saltante kaj kantante.
“Kion vi ekvidas?” mi demandis.
“Ha, ĝojo!” li respondis kun ĝojo fervora en la okuloj. Ha, ĝojo, tie mia lando!”
Kial li streĉis la okulojn por rigardegi tiun-ĉi landon, kvazaŠli deziregus esti tie? Mi ektremis tiel, ke mi pli malpli sentis sendanĝera kun li. Mi pensis, reveninte al sia hejmo, ke li ne plu pripensus pri tio, kion mi lin lernigis kaj kion mi faris por li. Kaj sciiginte sian genton pri miaj vivmanieroj, li sendube revenos, eble kun dudekoj, kaj min mortigos poste dancante ĉirkaŠmi simile al ili veninte la lastan tempon sur la insulo, dancis ĉirkaŠla viroj.
Sed tia timo estis vana, kvankam Дќi loДќis en mia animo longatempe, kaj mi ne agis tiel bone al li kiel antaЕe. De nun, tagon post tago, mi penis eltrovi, Д‰u estas kaЕzo por mia timo aЕ ne. Mi diris, “Ĉu vi deziras, ke vi estu ree en via naskolando?”
“Jes, mi esti multe ĝoja tie.”
“Kion vi tie farus? Ĉu vi resovaĝiĝus?”
“Ne, ne, mi diri bonaĝi, manĝi pano, lakto, ne plu manĝi homo.”
“Kial, ili vin mortigus?”
“Ne, ne mortigus, lerni ami.”
Tiam li diris al mi, ke kelke da blankaj homoj veninte al ilia bordo, ilin instruis pri multaj aferoj.
“Ĉu vi do volas reveturi kun mi al via lando?”
Li respondis, ke li ne povas naĝi tiel malproksimen, tial mi diris al li, ke li min helpu konstrui boaton por veturi en ĝi. Je tio li respondis, “Se vi iri, mi iri.”
“Se mi iros? Ili min manĝos.”
“Ne, mi kaЕzi ili ami vi multe.”
Tiam li diris al mi laЕeble, kiel afable ili agis al kelke da blankuloj. Mi nun montris al li la grandan boaton por sciigi kion li pensas pri Дќi, sed li juДќis, ke Дќi estas tro malgranda. Poste ni iris por rigardi la boaton de la malnova Еќipo, kiu tute ne estis en bonstato, kuЕќinte tri jarojn en la sunbrilo. La malfeliД‰ulo ne dubis, ke Дќi taЕgos. Sed kiamaniere ni povis tion eltrovi? Mi diris al li, ke ni devos konstrui boaton tiel grandan kiel tiun, kaj ke li reiros hejmon en Дќi. Li ne parolis unu vorton, sed graviДќis kaj malДќojiДќis.
“Pro kio vi ĉagrenas?” mi diris
“Vi kolera je mi, kial?”
“Kion vi diras? Mi ne estas malkontenta je vi.”
“Ne malkontenta? ne malkontenta je mi? Kial forsendi sklavo?”
“Ĉu vi ne diris al mi, ke vi ŝatus iri hejmon?”
“Jes, jes, vi kaj mi tie; vi ne iri, mi ne iri.”
“Kaj kion mi povos fari tie?”
“Vi fari multe bone! Vi diri sovaĝuloj esti bone, koni Dio, preĝi al Dio, vivi bone.”
Ni baldaЕ ekkonstruis boaton sufiД‰e grandan por ni ambaЕ. Unue ni elserД‰is kelke da altaj arboj, kiuj kreskis apud la marbordo, por ke ni povu surnaДќigi mian boaton farotan. Mia sklavo planis elbruli la lignon por Дќin bonformigi, sed planante Дќin elhaki, mi ordonis, ke li laboru per miaj iloj, kaj post du monatoj konstruiДќis fortika boato sed postulis longtempe por Еќovi Дќin marbordon.
Vendredo estis sola administranto de Дќi, kaj kvankam la boato estis granda, li Дќin movis facile, kaj diris, ke li pensas, ke Дќi bone veturos spite ventblovo. Li ne sciis, ke mi intencas konstrui maston kaj velon. Mi dehakis junan abion por la masto, kaj tiam mi prilaboris la velon. Mi tute ne povis fari alie krom ridi, kiam mi vidis, kiel la sklavo staras kaj rigardegas, observante min velveturigi la boaton. Sed tre baldaЕ li eksaltis, ekridis kaj manfrapis, vidante min turni la velon jen unuflanken, jen aliaflanken.
Nun; irigi la boaton supren la rivereto, kie ni tuj elfosas Еќipejon, kaj kiam estis forfluo ni faris marЕќtopilon. Alveninte la jartempo por ekveturi, ni alportis miajn provizojn por ilin meti surboaton.
Unu tagon mi sendis Vendredon al la marbordo por havigi ian herbon kreskantan tie. Mi baldaЕ aЕdis, ke li vokas al mi: “Ho, malДќojo! Ho, malbone! Ho, malbone! Ho, boatoj tie, unu, du, tri!” “Restu kuraДќanime,” mi diregis por lin kuraДќigi. La malfeliД‰ulo ektremis fortege, pensante ke la viroj, kiuj lin alportis Д‰i-tien, nun revenis, por lin mortigi.
“Ĉu vi povas batali?” mi demandis.
“Mi pafi, sed tie tri boatoj, unu, du, tri!”
“Ne timu! Tiuj, kiujn ni ne mortigos, certe ektremos pro la pafilbruo. Nu, ĉu vi volas min helpi, kaj fari ĝuste tion, kion al vi estos ordonita?”
“Mi morti, kiam vi diri morti.”
Mi donis al li trinkon da rumo; kaj tion trinkinte li ekprenis hakilon kaj du pafilojn, kun ЕќarДќo da kugletaДµoj. Mi ankaЕ ekprenis du pafilojn, kaj ЕќarДќis ilin per grandaj kugletaДµoj, kaj pendigis la grandan glavon miaflanke. De la supro monteta mi ekvidis tra mia vidilo, ke Д‰iu boato alportas ok virojn kaj unu sklavon. Ili surteriДќis apud la rivereto, kie arbetaro kreskis Дќis la maro. Ili kunhavis tri sklavojn firme ligitajn, kaj vi, legante tion-Д‰i, povas diveni pro kiu kaЕzo ili alportiДќis Д‰i-tien. Mi sentis, ke mi devas provi, savi ilin de tia terura sorto, kaj ke, por tion efektivigi, estos necese, ke ni mortigu kelkajn el iliaj malamikoj. Tial ni ekiris niavoje. Mi fortege ordonis Vendredon, ke li iradu apud mi kaj ne pafu antaЕ ol komandita.
Ni iradis tutan mejlon for de nia vojo, por ke ni atingu la arbetaĵon, por kaŝiĝi tie. Sed survoje, revenis al mi miaj konsciaj duboj, kaj mi pensis, Ĉu mi agus prove, se mi trempus miajn manojn en la sangon homan? Kial mi estas mortigonta tiujn, kiuj ne malbonfaris al mi, kaj kiuj min ne intencas vundi? Ne, kiuj eĉ nescias, ke ili estas malpravaj, aranĝante tiajn festenojn. Ĉu faraĵoj iliaj ne estas signo, ke Dio lasis ilin (kaj ankaŠla genton) al iliaj propraj malkleraj koroj? Dio ne elektis min, ke mi estu juĝanto. Li, kiu diris, “Ne mortigu,” ĝin diris al mi, same kiel al la ceteraj en la mondo.
Maso da tiaj pensoj altrudis sin Д‰e mia animo, kvazaЕ min avertante, ke mi haltu Дќis plimulto estos kio postulos mian intermeton, ol tio, kion mi nun scias. Mi haltadis en la arbetaДµo por observi la virojn festene, kaj poste Еќteliris antaЕen, Vendredo post mi. Tiamaniere ni iradis Дќis ni venis al la arbetaДµlimo. Tiam mi diris al Vendredo, “Suprenrampu Дќispinte tiun arbon, kaj sciigu min, Д‰u vi povas vidi la virojn.”
Li iris pensrapide, kaj reveninte diris ke ili estas Д‰irkaЕ la fajro, kaj la ligita viro sur la sablo estas la sekvantulo, kiun ili mortigos. Sed kiam li diris al mi, ke la viro estas blankulo miarasa, mia sango ekbolis miavejne. Du el la bando iris por senligi la blankan viron, tial, nun estas por mi pafi.
Je la pafilbruo mi vidis ke la viroj eksaltas de la tero, kie ili sidis. Estis sendube la unua pafilpafo, kiun ili iam aЕdis. Ili tute ne sciis kien rigardi. Mi nun demetis mian pafilon, kaj ekprenis etan pafilon; Vendredo laЕfaris, kaj mi ordonis, ke li pafu. Kriegante, la viroj kuris tien kaj reen.
Mi nun kuregis el la arbetaДµo por ke ili min vidu, mia sklavo sekvante, kompreneble. Ni laЕte ekkriegis, kaj laЕeble kuris al la blanka viro. Jen li kuЕќis sur la varmega sablo. Mi tratranД‰is la branД‰etaДµon aЕ kanon, per kiu li estis ligita, sed li estis tro malforta por stariДќi aЕ paroli, tial mi donis al li iom da rumo. Li sciigis al ni per laЕeblaj signoj, kiom li Еќuldas al mi pro Д‰io, kion mi faris.
Mi diris, “Pri tio ni poste parolos, sed nun estas necese, ke ni savu nian vivon.” Libere por iri, kien li elektus, Vendredo kuris tien kaj reen, kaj fortimigis la virojn. Ili kuregis al siaj boatoj, kaj baldaŠtroviĝis sur la maro; tiamaniere ni fine liberiĝis de niaj malamikoj.
La viro trovita sursable, diris al ni, ke sia nomo estas Karlo, kaj li venas de Hispanujo. Sed ankaŠestas alia bezonanta nian zorgadon viro; ĉar la nigruloj lasis boateton sur la sablaĵo, kaj en ĝi mi ekvidis malfeliĉulon duonmortigitan. Li eĉ ne povis suprenrigardi, tiel firme li estis ligita kole kaj piede. Kiam mi tranĉis la ligilojn li profunde ekĝemis, ĉar li pensas, ke tio signifas mortkondukon.
Kiam Vendredo alvenis, mi ordonis, ke li parolu al la maljunulo patrolingve, kaj diru al li, ke li estas libera. Tiu-Д‰i bonnovaДµo lin plifortigis, kaj li sin levis sidiДќe en la boato. Sed kiam Vendredo ekaЕdis lin paroli kaj rigardis lian vizaДќon, venis larmoj en miajn okulojn, Д‰ar mi vidis, ke li kisas kaj cirkaЕprenas la malfeliД‰an maljunulon, kaj Дќoje saltas Д‰irkaЕ li; tiam levinte la manojn, frapante sian vizaДќon kaj la kapon, li ploras kaj poste, denove ridas, kantas, saltas. Longatempe, li ne povis paroli al mi, por sciigi min pri la signifo tuta. Sed fine li diris al mi, ke li estas la filo de tiu-Д‰i malfeliД‰a maljunulo, kies nomo estas Jafo.
Estus malfacila tasko por mi paroli pri Д‰iuj strangaj signoj, kiujn Vendredo faris por montri sian Дќojon. Kvin-aЕ-sesfoje li eniris kaj eliris la boaton; sidigis sin apud maljuna Jafo, kaj surtenis lian kapon siabruste por Дќin varmigi; tiam li ekfrotadis liajn brakojn kaj piedojn, kiuj nun estas malvarmaj kaj rigidaj pro la ligiloj. Mi ordonis Vendredon, ke li donu al li iom da rumo kaj pano; sed li respondis, “Nenio havi! Mi malbona hundo, manДќi Д‰io, mem!” Tuj li kuris domon, ne atentante miajn vokadojn sed kuris cervrapide.
Hore, li revenis kun kruĉo enmane. La bonulo iris tutspace por ke Jafo havu freŝan trinkon el mia puto; kaj li alportis du kukojn; unu, mi ordonis, ke li donu al Karlo, kiu kuŝis en la arbombraĵo, rigida kaj tro malforta por paroli eĉ unu vorton.
Mi ordonis, ke mia sklavo rume frotadu liajn piedojn, tion farante, mi ekvidis ke Vendredo de tempo al tempo turnis la kapon por ke li rigardu la maljunulon. Surdorse ni hejmportis Karlon kaj Jafon de la boato, ĉar ili tute ne povis piediri. La pordo miadoma troviĝis supre kaj ĉar la malfeliĉaj malsanuloj ne povis surrampi la ŝtupetaron, ni faris por ili tendon el malnovaj veloj.
Vortoj ne povas diri, kiom mi sopiris, ke mi alportu almenaЕ unu el la Еќipanaro surtere! Tiel forta estis mia deziro savi la vivon de tiuj sur la Еќipo, ke mi volonte estus doninta mian propran vivon por tion fari. TroviДќas en la koro kelkaj inklinoj, kiuj ekscititaj per espero tiel forte puЕќas la animon, ke perdi ian okazon por atingi la esperatan celon, Еќajnas tiun frenezigi; kaj tiel okazis Д‰e mi.
Nun, mi pensis, estas la okazo por uzi mian boaton; tiel mi Дќin ekordigis. Mi kunprenis iom da rumo (de kiu mi ankoraЕ havis multe), sekigitaj vinberoj, sakon da rizo, iom da lakto kaj fromaДќo, kaj poste ekvetunis enmare. Mi pense ektimis pri la danДќero, en kiu mi min antaЕe trovigis sur la samaj Еќtonegoj; sed ne tute korperdis, kvankam mi sciis, ke, Д‰ar mia boato estas malgranda, Д‰io estus perdata, se ventego ekblovus. BaldaЕ mi trovis, ke estas necese por mi returni surteron Дќis la fluo turniДќos kaj la forfluo komencos.
Mi decidis eliri la sekvantan tagon kun la forfluo, tial tiunokte mi dormis en mia boato. TagiДќe, mi ekveturis enmaron kaj netute duhore, mi atingis la Еќipruinon. Jen, kia vidaДµo! La Еќipo estis Дµetita sur la Еќtonegojn. La posta parto estis rompita per la ondoforto, la mastoj fornaДќigitaj, Еќnuregoj kaj Д‰enoj disДµetitaj ferdeke, kaj Д‰io envolvita en malgajo. Kiam mi atingis la Еќipruinon, hundo alnaДќis al mi, blekante kaj ploretante. Mi prenis la hundon en la boaton; kiam mi donis al Дќi iom da pano, Дќi manДќis la panon kvazaЕ lupo, kaj pri trinkado Дќi eble krevus, se mi estus permesinta, ke Дќi pleniДќu.
Mi iris al la ĉambro de la kuiristo, kie mi trovis du virojn malvivajn. La lango estas muta, la orelo surda, la okulo fermata, kaj la lipo rigida; la malĝoja rakonto estis dirata, ĉar ĉiu tenis sian brakon ĉirkaŠla kolo de la amiko, kaj tiamaniere ili atendis la morton. Kiom ŝanĝiĝis la sceno, tiam, tute sovaĝa pro la batoj ondaj kaj la muĝado venta! Nun, ĉio estis trankvila — la morto elfaris sian celon, kaj ĉiuj ricevis ĝian baton, escepte la hundo, kiu estis la sola kreitaĵo, kiu postvivis.
Mi divenis, ke la Еќipo venis de Hispanujo, kaj mi trovis sur Дќi multe da oro. Mi metis keIke da kestoj surboaton, sed ne atendis por eltrovi, kion ili enhavas, kaj kun ili kaj tri bareloj da rumo, mi revenis.
Hejme, mi trovis Д‰ion same tiel, kiel mi Дќin lasis — miaj kaproj, la katoj, kaj la birdo. La vidaДµo en la Д‰ambro de la kuiristo restadis tage kaj nokte en mia animo, kaj por reforti min, mi trinkis iom da rumo. Tiam mi ekhejmportis mian ЕќarДќon de la marbordo, kie mi antaЕe Дќin lasis. En la kestoj troviДќis du grandaj sakoj da oro, kaj kelke da fandaДµoj oraj; apud ili troviДќis tri boteletoj kaj tri sakoj da pafaДµo, kiuj estas granda akiro.
De nun Дќis dujare, Д‰io prosperis al mi; sed ne estis daЕronta. Starante unu tagon sur monteto, mi ekvidis ses boatojn, marborde. Kion eble signifas tio? Kie estas la viroj, kiuj ilin alkondukis? Kaj pro kiu kaЕzo ili alvenis? Mi ekvidis per mia vidilo, ke almenaЕ tridek troviДќas orientflanke de la insulo. Ili havis viandon sur la fajro, Д‰irkaЕ kiu, mi vidis, ili dancadis. Poste ili prenis viron el unu el la boatoj. Liaj manoj kaj piedoj estis ligitaj, sed kiam ili malligis liajn ligilojn, li kuris laЕeble rekte al mia domo.
Por diri la veron, ekvidante, ke ĉiuj ceteraj kuris por lin kapti, miaj haroj stariĝis pro timo. En la rivereton li naĝis simile al fiŝo, kaj lia saltego alportis lin tra la rivereto iombate. Ĉiuj nun ĉesigis la ĉasadon escepte du, kaj tiuj-ĉi naĝis tra la rivereto sed neniel tiel rapide. Nun, mi pensis, estas por mi la okazo helpi la malfeliĉulon, kaj mia koro min diris, ke estos bone tion fari. Mi prenis miajn du pafilojn, malsupreniris la ŝtupetaron kaj suprenkuregis la monteton, malsupren tra vojeto por renkonti ilin.
Mi signodonis al la malfeliĉa sklavo, ke li venu al mi, kaj samtempe mi suprenkuris por renkonti la du virojn ĉasante lin. Mi kuris al la unua, terenbatis lin pafiltenile. Mi vidis, ke la alia celis pafarke al mi; tial, por savi mian vivon, mi lin mortpafis.
La fumo kaj pafilbruo, tiom terurigis la sklavon, ke li tuj venkiДќis kvazaЕ pro sonДќado. Mi kriegis, ke li venu al mi, kaj mi, penis montri al li, ke mi estas amiko, mi ankaЕ faris Д‰iueblajn signojn, por allogi lin al mi. Fine, li venis, genuiДќis por kisi la teron, kaj poste ekprenis mian piedon, metante Дќin sur sian kapon, tio signifante ke li estas mia sklavo, kaj mi ordonis al li, ke li stariДќu, kaj mi agis bone al li.
Sed restis pli multe da heroaДµo, Д‰ar la viro, ricevinte la pafilbaton, ne estis malviva. Mi signodonis al mia sklavo (kiel mi nun lin nomos), ke li lin gardu. Д€e tio li parolis al mi, kaj, kvankam mi ne povis kompreni tion, kion li diras, tamen, mi sentis Дќojfrapon, Д‰ar estis la unua sono de homa voД‰o, kiun mi aЕdas Д‰iomjare de kiam mi alvenis sur la insulon.
La viro, kiun mi pafilbatis, sidiĝis, kaj mia sklavo timante lin, signodonis al mi por havigi mian glavon, pendante en zono miaflanke. Kun ĝi li alkuris al la viro, kaj unubate detranĉis lian kapon. Tion farinte, li ridante reportis la glavon, kaj demetis ĝin antaŠmi. Mi ne ŝatis la ĝojon pri kiu li ĝin faris, kaj mi ne konsideris mian vivon tute sendanĝere kun tia homo.
Li, siaparte, suprenlevis siajn grandajn brunajn manojn timege, mirante kiel mi mortigis la malamikon starante tiel malproksime de li. Pri la glavo, li kaj la ceteraj el lia gento uzas lignoglavojn; kaj sekve, li sciis bone kiamaniere manregi la mian. Li faris signojn al mi, ke mi lin permesu aliri kaj rigardi la viron mortpafitan, kaj li multe turnis lin de flanko al flanko, kaj ekvidante la vundon en la brusto, farita per la kuglo, ree staras senmove, spritlime. Mi faris signojn al li, ke li revenu, Д‰ar antaЕsento al mi diris, ke eble venos la ceteraj por serД‰adi.
Mi ne deziris kunpreni mian sklavon al mia domo aЕ mia kaverno; tial mi disДµetis iom da rizpajlo por la dormejo, kaj mi donis iom da pano kaj aron da vinberoj sekigitaj por la manДќaДµo. Li estis belviro, alta kaj juna, kun regulaj fortaj membroj. Lia hararo estis densa kvazaЕ lano, kaj nigra. Lia kapo estis granda kaj alta, kaj li havis brilajn nigrajn okulojn. Lia haЕto estis nigrebruna, la vizaДќo ronda, kaj la nazo malgranda sed ne plata; li havis belforman buЕќon kun lipoj maldikaj, per kiuj li povis fari dolД‰an rideton; kaj liaj dentoj estis blankaj kvazaЕ neДќo.
Iam melkante mian kaprinaron en la apuda kampo, li min vidante, kuris al mi, kaj terenkuЕќiДќis por montri al mi sian dankon. Tiam li almetis sian kapon altere kaj almetis mian piedon sur Дќin, kiel antaЕe. Li penis sciigi al mi per Д‰iueblaj manieroj, ke li servos al mi la tutan vivon; kaj mi signodonis, ke mi lin Еќatas.
Mi nun devas elpensi nomon por li. Mi elektis la nomon de la sesa tago de la semajno (Vendredo) Д‰ar li venis al mi tiutage. Mi zorge ne lasis lin el mia vido tiunokte, kaj tuj kiam la suno leviДќis mi signodonis al li ke li venu al mi por ke mi donu al li iom da vestaДµo, Д‰ar li neniom portis. Poste, ni supreniris la monteton por observi la virojn, sed Д‰ar ni ne povis ilin vidi, estis evidente, ke ili jam forlasis la insulon.
Mia sklavo poste min diris, ke okazis batalego kontraЕ la apude loДќanta gento, kaj al la partio kiu kaptas virojn, la kaptitoj propraДµiДќas. La malamikoj de mia sklavo akiris kvar virojn; li, unu el tiuj.
Mi nun faris Д‰apon leporfelan por mia sklavo, kaj donis al li kaprofelon por porti Д‰irkaЕ la talio. Li treege fieriДќis eltrovante lian vestaДµon kiel la mia.
Nokte mi gardis miajn pafilojn, mian glavon, kaj la pafarkon miaflanke; sed tio ne estis necesa, Д‰ar mia sklavo vere estis plej fidela al mi. Li faris Д‰ion, kion mi ordonis al li, tutkore; kaj mi sciis, ke li oferus sian vivon por savi la mian. Kion povas fari viro pli ol tio? Ho, la Дќojo, Д‰ar mi lin havis Д‰e tiu-Д‰i dezerta insulo por min kuraДќigi.
LaЕeble mi instruis lin, infane li estis, por ke li faru kaj sentu tion, kio estas prava. Mi lin trovis kapabla kaj sportema; kaj li penegadis lerni Д‰ion, kion mi diris al li. Nia vivo pasis trankvile, ebenavoje; kaj se ne estus naЕzaj festenoj faritaj Д‰e la marbordo mi ne dezinus forlasi la insulon.
Ĉar Vendredo ne ankoraŠperdis la guston por tiaj festenoj, mi pensis, ke estos la plej bona por li, se li gustumos la viandon de bestoj; tial unu tagon mi lin kunprenis al la arbaro sportige. Mi ekvidis kaprinon en la ombraĵo kun siaj du idoj. Mi brake prenis Vendredon, kaj signodonis al li, ke li ne moviĝu, kaj tiam mi mortpafis unu idon; sed la pafilbruo tremigis la malfeliĉulon. Li ĝistiam ne ekvidis la idon nek sciis ke ĝi nun estas malviva. Li fortiris sian veston de la brusto por senti ĉu tie estas vundo, tiam li genuis antaŠmi kaj ekprenis miajn genuojn kvazaŠpreĝante, ke mi ne mortigu lin.
Por montri al Vendredo, ke lia vivo estas sendanДќere, mi mankondukis lin kaj ordonis al li, ke li alportu la idon. Tre baldaЕ mi ekvidis akcipitron sur arbo, kaj mi diris, rigardu la pafilon, akcipitron, kaj la teron; tiam mi mortpafis la birdon. Sed mia sklavo tiufoje timsigniДќis pli ol antaЕe, tremante de kapo al piedoj. Li sendube pensis, ke ia mortigisto loДќas en la pafilo, kaj mi certe opinias, ke li estus genufleksanta antaЕ Дќi tiel same kiel antaЕ mi; kaj kelkatempe li eД‰ ne volis tuЕќi la pafilon, kvankam li parolis al Дќi, se li pensis, ke mi ne Д‰eestas. Unufoje li diris al mi, ke li Дќin petigis ke Дќi lin ne mortigu.
Mi hejmportis la birdon, kaj faris buljonon el Дќi. Vendredo tre miris, kiam li vidis, ke mi manДќas salon kun Дќi, kaj li tordis la vizaДќon; sed mi, miaparte, prenis iom da buljono sen salo, kaj laЕe tordis la vizaДќon. MorgaЕtage, mi donis al li pecon da kapraДµo, kiun mi antaЕe pendigis per Еќnuro antaЕ la fajro por Дќin rosti. Mia maniero estis, starigi du stangojn, unu Д‰iuflanke de la fajro, kun bastono trans iliaj suproj por subteni la Еќnuron. Gustumante la viandon, li sciigis al mi laЕeble, kiel bona li Дќin konsideras.
MorgaЕtage mi sendis lin por elbati kaj kribri iom da greno. Mi vidigis lin, kiel mi faras panon, kaj li baldaЕ faris la tutan laboron. Mi vere amis lian fidelan varman koron, kaj li baldaЕ lernis paroli al mi. Unu tagon mi diris, “Ĉu viagentaj viroj venkas en batalo?” Li respondis ridete, venkas. “Nu,” mi diris, “Kial ili permesis siajn malamikojn kapti vin?”
“Kuri unu, du, tri, kaj fari en boato tiam.” (Vendredo ne ankoraŠpovis paroli bone).
“Nu, kion ill faras kun la kaptitoj?”
“Tute manĝi ili.”
Tio ne estas bona novaДµo por mi, sed mi daЕrigis, kaj demandis, “Kien ili prenas ilin?”
“Iri loko kie proksa.”
“Ĉu ili venis tien-ĉi?”
“Jes, jes, veni tie-ĉi aŠalilok.”
“Ĉu vi dufoje estis tie-ĉi kun ili?”
“Jes, veni tie-ĉi.”
Li signifas la nordokcidentan flankon de la insulo; tial morgaЕtage mi lin kondukis al tiu-Д‰i loko. Li rekonis la lokon, kaj diris al mi, ke li unufoje estis tie, kune kun dekdu viroj. Por sciigi min, li metis vice dekdu Еќtonojn, ilin por mi kalkuli.
“Ĉu iafoje boatoj ne estas perditaj ĉe via marbordo?” Li respondis ke ne estas danĝero, kaj la boatoj ne estas perditaj. Li diris al mi, ke tre malproksime al la luno — tio estas, kie la luno ĵus leviĝis — loĝas gento da blankuloj kiuj similas min mem, kun barboj. Mi ne dubis, ke ili certe venis de Hispanujo por prilabori la orminejojn. Mi demandis: “Ĉu mi povos foriri de tiu-ĉi insulo, kaj kuniĝi kun tiuj-ĉi viroj?”
“Jes, jes, vi iri en du boatoj.”
Estas malfacile kompreni kiamaniere unu viro povas veturi en du boatoj, sed li parolis pri boato duoble granda ol la mia.
Unu tagon, mi diris al mia sklavo, “Ĉu vi scias, kiu vin kreis?”
Sed li tute ne povis kompreni la signifon de tiuj-ĉi vortoj. Tial mi diris, “Ĉu vi scias, kiu kreis la maron, la teron sur kiu ni paŝas, la montetojn kaj arbarojn?” Li respondis, ke estas Biko, kies domo troviĝas tre malproksime, kaj Biko estas tiel maljuna, ke la maro kaj la tero ne estas tiel grandaĝa kiel li.
“Se tiu-ĉi maljunulo faris ĉion, kial ĉio ne falas sur la genuojn antaŠli?”
Mia sklavo alprenis gravan mienon kaj diris, “Ĉio diri вЂO’ al li.”
“Kien la viroj vialandaj iras, kiam ili mortas?”
“Iri Bikon.”
Tiam mi levis mian manon Д‰ielen, kaj diris, “Dio loДќas tie. Li kreis la mondon, kaj Д‰ion en Дќi. La luno kaj la steloj estas kreitaДµoj de Lia mano. Dio alsendas la venton kaj pluvon sur la teron, kaj la riveretojn, kiuj fluadas. Li kaЕќas la vizaДќon de la Д‰ielo per nuboj, Li kreskigas la herbon sur la kamparo, kaj kreskaДµojn por la uzo de la homaro. La amo de Dio estas senfina. Kiam ni preДќas, Li alproksimiДќas al ni, kaj aЕdas nin.”
Mi sklavo vere gojis, kiam li aЕdas min paroli pri tiaj aferoj. Longatempe, li senmove sidis, tiam sopiris, kaj diris al mi, ke li ne diros plu вЂO’ al Biko, Д‰ar Biko loДќas nur spaceton de tie-Д‰i. Li ne povas aЕdi la homojn Дќis ili supreniris la monteton al li.
“Ĉu vi supreniris la monteton por paroli al li?”
“Ne, ne, Obesoj iri Bikon, ne junaj.”
“Kion la Obesoj diris al li?”
“Diri вЂO’.”
Post kiam mi konvinkis mian sklaon, ke Biko ne estas la vera Dio, li tiele sentis pri mi, ke mi timis anstataЕiДќi por Biko. LaЕeble, mi penegis, ke li kredu pri Kristo; mi Дќion klarigis, Дќis fine — dankon al Sinjoro — mi sukcesis, kaj li ekamis Dion tutkore.
Por plaД‰i mian sklavon, mi iomvorte rakontis al li mian tutvivadon. Mi diris al li, kie mi naskiДќis, kaj kie mi pasigis mian infanecon. Li Дќojis pro la rakontoj pni mia naskolando; la komerco portata per Дќiaj Еќipoj Д‰iuparte de la konita mondo. Mi donis al li tranД‰ilon, kio kaЕzis, ke li dancis Дќoje.
Unu tagon starante sun la supro monteta orientflanke de la insulo, mi ekvidis lin, fervore rigardante kontinenten longtempe, kaj poste, vokante al mi, saltante kaj kantante.
“Kion vi ekvidas?” mi demandis.
“Ha, ĝojo!” li respondis kun ĝojo fervora en la okuloj. Ha, ĝojo, tie mia lando!”
Kial li streĉis la okulojn por rigardegi tiun-ĉi landon, kvazaŠli deziregus esti tie? Mi ektremis tiel, ke mi pli malpli sentis sendanĝera kun li. Mi pensis, reveninte al sia hejmo, ke li ne plu pripensus pri tio, kion mi lin lernigis kaj kion mi faris por li. Kaj sciiginte sian genton pri miaj vivmanieroj, li sendube revenos, eble kun dudekoj, kaj min mortigos poste dancante ĉirkaŠmi simile al ili veninte la lastan tempon sur la insulo, dancis ĉirkaŠla viroj.
Sed tia timo estis vana, kvankam Дќi loДќis en mia animo longatempe, kaj mi ne agis tiel bone al li kiel antaЕe. De nun, tagon post tago, mi penis eltrovi, Д‰u estas kaЕzo por mia timo aЕ ne. Mi diris, “Ĉu vi deziras, ke vi estu ree en via naskolando?”
“Jes, mi esti multe ĝoja tie.”
“Kion vi tie farus? Ĉu vi resovaĝiĝus?”
“Ne, ne, mi diri bonaĝi, manĝi pano, lakto, ne plu manĝi homo.”
“Kial, ili vin mortigus?”
“Ne, ne mortigus, lerni ami.”
Tiam li diris al mi, ke kelke da blankaj homoj veninte al ilia bordo, ilin instruis pri multaj aferoj.
“Ĉu vi do volas reveturi kun mi al via lando?”
Li respondis, ke li ne povas naĝi tiel malproksimen, tial mi diris al li, ke li min helpu konstrui boaton por veturi en ĝi. Je tio li respondis, “Se vi iri, mi iri.”
“Se mi iros? Ili min manĝos.”
“Ne, mi kaЕzi ili ami vi multe.”
Tiam li diris al mi laЕeble, kiel afable ili agis al kelke da blankuloj. Mi nun montris al li la grandan boaton por sciigi kion li pensas pri Дќi, sed li juДќis, ke Дќi estas tro malgranda. Poste ni iris por rigardi la boaton de la malnova Еќipo, kiu tute ne estis en bonstato, kuЕќinte tri jarojn en la sunbrilo. La malfeliД‰ulo ne dubis, ke Дќi taЕgos. Sed kiamaniere ni povis tion eltrovi? Mi diris al li, ke ni devos konstrui boaton tiel grandan kiel tiun, kaj ke li reiros hejmon en Дќi. Li ne parolis unu vorton, sed graviДќis kaj malДќojiДќis.
“Pro kio vi ĉagrenas?” mi diris
“Vi kolera je mi, kial?”
“Kion vi diras? Mi ne estas malkontenta je vi.”
“Ne malkontenta? ne malkontenta je mi? Kial forsendi sklavo?”
“Ĉu vi ne diris al mi, ke vi ŝatus iri hejmon?”
“Jes, jes, vi kaj mi tie; vi ne iri, mi ne iri.”
“Kaj kion mi povos fari tie?”
“Vi fari multe bone! Vi diri sovaĝuloj esti bone, koni Dio, preĝi al Dio, vivi bone.”
Ni baldaЕ ekkonstruis boaton sufiД‰e grandan por ni ambaЕ. Unue ni elserД‰is kelke da altaj arboj, kiuj kreskis apud la marbordo, por ke ni povu surnaДќigi mian boaton farotan. Mia sklavo planis elbruli la lignon por Дќin bonformigi, sed planante Дќin elhaki, mi ordonis, ke li laboru per miaj iloj, kaj post du monatoj konstruiДќis fortika boato sed postulis longtempe por Еќovi Дќin marbordon.
Vendredo estis sola administranto de Дќi, kaj kvankam la boato estis granda, li Дќin movis facile, kaj diris, ke li pensas, ke Дќi bone veturos spite ventblovo. Li ne sciis, ke mi intencas konstrui maston kaj velon. Mi dehakis junan abion por la masto, kaj tiam mi prilaboris la velon. Mi tute ne povis fari alie krom ridi, kiam mi vidis, kiel la sklavo staras kaj rigardegas, observante min velveturigi la boaton. Sed tre baldaЕ li eksaltis, ekridis kaj manfrapis, vidante min turni la velon jen unuflanken, jen aliaflanken.
Nun; irigi la boaton supren la rivereto, kie ni tuj elfosas Еќipejon, kaj kiam estis forfluo ni faris marЕќtopilon. Alveninte la jartempo por ekveturi, ni alportis miajn provizojn por ilin meti surboaton.
Unu tagon mi sendis Vendredon al la marbordo por havigi ian herbon kreskantan tie. Mi baldaЕ aЕdis, ke li vokas al mi: “Ho, malДќojo! Ho, malbone! Ho, malbone! Ho, boatoj tie, unu, du, tri!” “Restu kuraДќanime,” mi diregis por lin kuraДќigi. La malfeliД‰ulo ektremis fortege, pensante ke la viroj, kiuj lin alportis Д‰i-tien, nun revenis, por lin mortigi.
“Ĉu vi povas batali?” mi demandis.
“Mi pafi, sed tie tri boatoj, unu, du, tri!”
“Ne timu! Tiuj, kiujn ni ne mortigos, certe ektremos pro la pafilbruo. Nu, ĉu vi volas min helpi, kaj fari ĝuste tion, kion al vi estos ordonita?”
“Mi morti, kiam vi diri morti.”
Mi donis al li trinkon da rumo; kaj tion trinkinte li ekprenis hakilon kaj du pafilojn, kun ЕќarДќo da kugletaДµoj. Mi ankaЕ ekprenis du pafilojn, kaj ЕќarДќis ilin per grandaj kugletaДµoj, kaj pendigis la grandan glavon miaflanke. De la supro monteta mi ekvidis tra mia vidilo, ke Д‰iu boato alportas ok virojn kaj unu sklavon. Ili surteriДќis apud la rivereto, kie arbetaro kreskis Дќis la maro. Ili kunhavis tri sklavojn firme ligitajn, kaj vi, legante tion-Д‰i, povas diveni pro kiu kaЕzo ili alportiДќis Д‰i-tien. Mi sentis, ke mi devas provi, savi ilin de tia terura sorto, kaj ke, por tion efektivigi, estos necese, ke ni mortigu kelkajn el iliaj malamikoj. Tial ni ekiris niavoje. Mi fortege ordonis Vendredon, ke li iradu apud mi kaj ne pafu antaЕ ol komandita.
Ni iradis tutan mejlon for de nia vojo, por ke ni atingu la arbetaĵon, por kaŝiĝi tie. Sed survoje, revenis al mi miaj konsciaj duboj, kaj mi pensis, Ĉu mi agus prove, se mi trempus miajn manojn en la sangon homan? Kial mi estas mortigonta tiujn, kiuj ne malbonfaris al mi, kaj kiuj min ne intencas vundi? Ne, kiuj eĉ nescias, ke ili estas malpravaj, aranĝante tiajn festenojn. Ĉu faraĵoj iliaj ne estas signo, ke Dio lasis ilin (kaj ankaŠla genton) al iliaj propraj malkleraj koroj? Dio ne elektis min, ke mi estu juĝanto. Li, kiu diris, “Ne mortigu,” ĝin diris al mi, same kiel al la ceteraj en la mondo.
Maso da tiaj pensoj altrudis sin Д‰e mia animo, kvazaЕ min avertante, ke mi haltu Дќis plimulto estos kio postulos mian intermeton, ol tio, kion mi nun scias. Mi haltadis en la arbetaДµo por observi la virojn festene, kaj poste Еќteliris antaЕen, Vendredo post mi. Tiamaniere ni iradis Дќis ni venis al la arbetaДµlimo. Tiam mi diris al Vendredo, “Suprenrampu Дќispinte tiun arbon, kaj sciigu min, Д‰u vi povas vidi la virojn.”
Li iris pensrapide, kaj reveninte diris ke ili estas Д‰irkaЕ la fajro, kaj la ligita viro sur la sablo estas la sekvantulo, kiun ili mortigos. Sed kiam li diris al mi, ke la viro estas blankulo miarasa, mia sango ekbolis miavejne. Du el la bando iris por senligi la blankan viron, tial, nun estas por mi pafi.
Je la pafilbruo mi vidis ke la viroj eksaltas de la tero, kie ili sidis. Estis sendube la unua pafilpafo, kiun ili iam aЕdis. Ili tute ne sciis kien rigardi. Mi nun demetis mian pafilon, kaj ekprenis etan pafilon; Vendredo laЕfaris, kaj mi ordonis, ke li pafu. Kriegante, la viroj kuris tien kaj reen.
Mi nun kuregis el la arbetaДµo por ke ili min vidu, mia sklavo sekvante, kompreneble. Ni laЕte ekkriegis, kaj laЕeble kuris al la blanka viro. Jen li kuЕќis sur la varmega sablo. Mi tratranД‰is la branД‰etaДµon aЕ kanon, per kiu li estis ligita, sed li estis tro malforta por stariДќi aЕ paroli, tial mi donis al li iom da rumo. Li sciigis al ni per laЕeblaj signoj, kiom li Еќuldas al mi pro Д‰io, kion mi faris.
Mi diris, “Pri tio ni poste parolos, sed nun estas necese, ke ni savu nian vivon.” Libere por iri, kien li elektus, Vendredo kuris tien kaj reen, kaj fortimigis la virojn. Ili kuregis al siaj boatoj, kaj baldaŠtroviĝis sur la maro; tiamaniere ni fine liberiĝis de niaj malamikoj.
La viro trovita sursable, diris al ni, ke sia nomo estas Karlo, kaj li venas de Hispanujo. Sed ankaŠestas alia bezonanta nian zorgadon viro; ĉar la nigruloj lasis boateton sur la sablaĵo, kaj en ĝi mi ekvidis malfeliĉulon duonmortigitan. Li eĉ ne povis suprenrigardi, tiel firme li estis ligita kole kaj piede. Kiam mi tranĉis la ligilojn li profunde ekĝemis, ĉar li pensas, ke tio signifas mortkondukon.
Kiam Vendredo alvenis, mi ordonis, ke li parolu al la maljunulo patrolingve, kaj diru al li, ke li estas libera. Tiu-Д‰i bonnovaДµo lin plifortigis, kaj li sin levis sidiДќe en la boato. Sed kiam Vendredo ekaЕdis lin paroli kaj rigardis lian vizaДќon, venis larmoj en miajn okulojn, Д‰ar mi vidis, ke li kisas kaj cirkaЕprenas la malfeliД‰an maljunulon, kaj Дќoje saltas Д‰irkaЕ li; tiam levinte la manojn, frapante sian vizaДќon kaj la kapon, li ploras kaj poste, denove ridas, kantas, saltas. Longatempe, li ne povis paroli al mi, por sciigi min pri la signifo tuta. Sed fine li diris al mi, ke li estas la filo de tiu-Д‰i malfeliД‰a maljunulo, kies nomo estas Jafo.
Estus malfacila tasko por mi paroli pri Д‰iuj strangaj signoj, kiujn Vendredo faris por montri sian Дќojon. Kvin-aЕ-sesfoje li eniris kaj eliris la boaton; sidigis sin apud maljuna Jafo, kaj surtenis lian kapon siabruste por Дќin varmigi; tiam li ekfrotadis liajn brakojn kaj piedojn, kiuj nun estas malvarmaj kaj rigidaj pro la ligiloj. Mi ordonis Vendredon, ke li donu al li iom da rumo kaj pano; sed li respondis, “Nenio havi! Mi malbona hundo, manДќi Д‰io, mem!” Tuj li kuris domon, ne atentante miajn vokadojn sed kuris cervrapide.
Hore, li revenis kun kruĉo enmane. La bonulo iris tutspace por ke Jafo havu freŝan trinkon el mia puto; kaj li alportis du kukojn; unu, mi ordonis, ke li donu al Karlo, kiu kuŝis en la arbombraĵo, rigida kaj tro malforta por paroli eĉ unu vorton.
Mi ordonis, ke mia sklavo rume frotadu liajn piedojn, tion farante, mi ekvidis ke Vendredo de tempo al tempo turnis la kapon por ke li rigardu la maljunulon. Surdorse ni hejmportis Karlon kaj Jafon de la boato, ĉar ili tute ne povis piediri. La pordo miadoma troviĝis supre kaj ĉar la malfeliĉaj malsanuloj ne povis surrampi la ŝtupetaron, ni faris por ili tendon el malnovaj veloj.
Parto V
Mi nun estis reДќo super tri viroj, kiel ankaЕ mastro de la insulo, ja! mi fiere povis diri, “Ili Еќuldas al sia reДќo sian vivon, kaj Дќin oferus por mi, se mi ilin ordonus tion fari.” Sed mi ne antaЕvidis, ke mia regado tiel baldaЕ finiДќos. Nun ni devas doni iom da nutnaДµo al Karlo kaj Jafo, tial ni buД‰is kaj rostis kapridon, kaj Д‰irkaЕ Дќi ni kvar poste sidiДќis, kaj mi laЕeble feliД‰igis ilin.
Post kelke da tagoj Karlo tute fortiĝis, kaj mi ordonis lin, ke li fosu iom da tero por semejo, ĉar estis certe, ke por nutnigi du buŝojn plu, ni nun bezonos plimulte da greno. Tial ni dissemis en la semejon la tutan provizon da greno, kiun ni havas, kaj kelkatempe ni kvar havas da laborado tiom, kiom ni povas fari. Kreskiĝinte la greno maturiĝis, kaj ni eltrovis, ke ni havas sufiĉon.
Mi projektis, ke Karlo kaj Jafo reveturu al la kontinento por allogi kelkajn el la blankaj homoj, Дµetitaj sur tiean bordon, por ke ili loДќiДќu kaj vivu inter ni; tial ili pretigis la boaton, kaj kunprenis du pafilojn, kaj nutraДµon Дќisdektage. Mi ordonis, ke ili revenu post semajno, kaj alproksimiДќante, elpendigu signon por ke ni sciiДќu, kiuj alvenas.
Unu tagon Vendredo ĝojege alkuris al mi kaj diris, “Ili veni returne! Ili veni returne!” Mejlon de la bordo vidiĝis velboato veturanta alteren, sed mi sciis, ke tiu ĝi ne povas esti, ĉar la boato estas aliflanke de la insulo. Mi ankaŠvidis tra mia vidilo ŝipon malproksimen enmare. Troviĝis dekdu viroj boate; tri ĉenligitaj, kaj kvar havas pafarmilojn.
BaldaЕ mi vidis, ke unu el la viroj levis sian glavon antaЕ la Д‰enligitaj viroj, kaj mi sentis ke Д‰io ne estas Дќusta. Poste mi vidis ke tri viroj antaЕe ligitaj estas senligitaj; kaj surteriДќinte, ili kuЕќiДќis en la ombron arban. BaldaЕ mi estis Д‰e ilia flanko, Д‰ar ilia malДќoja kaj Д‰agreniДќa vidiДќo min memorigis pri la unuaj horoj, kiujn mi travivis Д‰e tie-Д‰i kie Д‰io envolviДќis en malgajo.
Mi aliris al tiuj-Д‰i viroj kaj diris:
“Kiuj vi estas, sinjoroj?”
Ili ektimis pro mia voД‰o kaj stranga vestaДµo, kaj ekmovis kvazaЕ ili volus forkuri de mi. Mi diris, “Ne timi min, Д‰ar eble amiko estas apude, kvankam vi ne tion pensas.” “Tiuokaze li certe estas sendita el la Д‰ielo,” diris unu el ili gravmiene, kaj samtempe demetas la Д‰apon antaЕ mi. “Ĉia helpo venas de Д‰ielo, sinjoro,” mi diris. “Sed kion mi povas fari, por vin helpi? Vi vidiДќas kvazaЕ vi havas ЕќarДќon da plenkaЕzo enbruste. Mi vidis, antaЕe, ke unu el la viroj levis sian glavon, kvazaЕ li intencas mortigi vin.”
La larmoj fluis malsupren la vizaДќo de la malfeliД‰ulo dum li diras, “Ĉu tiu-Д‰i estas dio aЕ homo?” “Ne dubu pri tio, sinjoro,” mi respondis, “Ĉar Dio ne venus en laЕa vestaДµo. Ne, ne timu — nek troaltigu viajn esperojn; Д‰ar vi vidas nur homon; tamen, unu kiu laЕeble faros Д‰ion, por helpi vin. Via parolado montras, ke ni estas samlandanoj. Sciigu al mi tion, kio okazis al vi.”
“Nia afero, sinjoro, estas trolonga por Дќin diri al vi, dum tiuj, kiuj volis mortigi nin, restas tiel proksime. Mia nomo estas PaЕlo. Iomvorte, sin— joro, mia Еќipanaro elДµetis min el mia Еќipo, kiun vi tie vidas, kaj min lasis tie-Д‰i por morti. Mi povis apenaЕ farigi ilin, ke ili englavingu siajn glavojn jam eltiritajn por min mortigi. Ili elmetis min kun la du jenaj viroj, mia amiko, kaj la Еќipoficino.”
“Kien ili iris?” mi demandis.
“Tien, en la arbaДµeton apudan. Mi timas, ke ili min ekvidis kaj aЕdis; tiuokaze mortigos nin.”
“Ĉu ili havas pafarmilojn?”
“Ili havas kvar pafilojn; unu, en la boato nun.”
“Nu, lasu al mi ĉion fari!”
“Estas du viroj pli malbonaj ol la ceteraj” li diris. “Krom tiujn, la aliaj revetunigis la ŝipon.”
Mi juДќis, ke estus plej bone, se mi regparolus al PaЕlo, kaj mi diris, “Se mi savos vian vivon regiДќos du aferoj, kiujn vi devas plenumi.”
Sed li legis miajn pensojn, kaj rediris, “Savinte mian vivon, faru laЕvole pri mi kaj mia Еќipo, kaj veturigu Дќin, kien vi plaД‰os.”
Mi konkludis, ke la du boatgardoj estis surtere, tial tuj ordonis Vendredon, ke li alportu la remilojn, la velojn, kaj la pafilojn. Nun la Еќipo estis kvazaЕ en miajn manojn. Kiam la viroj revenis al la boato, ili
koleregiДќis, Д‰ar la boato nun nek havas velon nek remilojn, kaj ili ne sciis kiamaniere atingi la Еќipon.
Mi aЕdis ilin interparoli, ke tiu-Д‰i estas stranga insulo, ke koboldoj venis al la boato kaj forprenis la velojn kaj remilojn. Mi povis vidi, ke kolerege ili kuris tien-reen; jen sidiДќis boate, jen reiris surteron.
Kiam ili aproksimiДќis, PaЕlo kaj Vendredo deziris ke mi tuj ataku ilin. Sed mi deziris indulgi ilin, kaj mortigi malmultajn laЕleble. Mi ordonis ke du viroj, laЕteren rampu manepiede, por ke oni ilin ne vidu; kaj, alproksimiДќinte ilin, ne pafu Дќis mi Дќin ordonos.
BaldaЕ tri el la Еќipanaro alproksimiДќis. Дњistiam mi nur aЕdis iliajn voД‰ojn; sed, alproksimiДќinte, ke mi ilin povis vidi, PaЕlo kaj Vendredo leviДќis kaj pafis. Du viroj falis mortpafitaj, la du plej malbonaj el la Еќipanaro, kaj la tria forkuris. Je la pafilbruo, mi alkuris, sed estis tiel malluma, ke la viroj ne povis eltrovi, Д‰u ni estas tri aЕ tri dudekoj.
Okazis, kiel mi deziris, Д‰ar mi aЕdis ke la viroj demandis: “Al kiuj ni devas kapitulaci, kaj kie ili estas?” Vendredo respondis, ke PaЕlo estas kun la reДќo de la insulo, kiu havis viraregon. Pri tio, unu el la Еќipanaro diris, “Se PaЕlo indulgos niajn vivojn, ni kapitulacos.” “Tiuokaze” Vendredo daЕrigis, “vi sciiДќos la reДќan volon.” Tuj PaЕlo parolis al ili: “Vi konas mian voД‰on; se vi demetos viajn armilojn, la reДќo indulgos viajn vivojn.”
Ili nun Дµetis sin sur la genuojn por indulgigi la vivon. Mi zorgis, ke ili ne vidu min, kaj promesis al ili, ke ili vivos, sed ke mi elektos kvar el ili por veturigi la Еќipon, kaj ke la ceteraj estos firme ligitaj por certigi la fidelecon de la kvaro. Tiel mi montris al ili, kia severega reДќo mi estas.
Kompreneble, mi baldaЕ liberigis ilin, kaj instruis ilin por anstataЕi min sur la insulo. Mi diris al ili pri Д‰iuj miaj vivmanieroj, instruis ilin kiel zorgi pri la kaproj, prilabori la farmon, kaj fari panon. Mi donis al ili domon, pafarmilojn, laborilojn, la du katojn; fakte, Д‰ion escepte Polo kaj mia oro.
Post kelke da tagoj Karlo tute fortiĝis, kaj mi ordonis lin, ke li fosu iom da tero por semejo, ĉar estis certe, ke por nutnigi du buŝojn plu, ni nun bezonos plimulte da greno. Tial ni dissemis en la semejon la tutan provizon da greno, kiun ni havas, kaj kelkatempe ni kvar havas da laborado tiom, kiom ni povas fari. Kreskiĝinte la greno maturiĝis, kaj ni eltrovis, ke ni havas sufiĉon.
Mi projektis, ke Karlo kaj Jafo reveturu al la kontinento por allogi kelkajn el la blankaj homoj, Дµetitaj sur tiean bordon, por ke ili loДќiДќu kaj vivu inter ni; tial ili pretigis la boaton, kaj kunprenis du pafilojn, kaj nutraДµon Дќisdektage. Mi ordonis, ke ili revenu post semajno, kaj alproksimiДќante, elpendigu signon por ke ni sciiДќu, kiuj alvenas.
Unu tagon Vendredo ĝojege alkuris al mi kaj diris, “Ili veni returne! Ili veni returne!” Mejlon de la bordo vidiĝis velboato veturanta alteren, sed mi sciis, ke tiu ĝi ne povas esti, ĉar la boato estas aliflanke de la insulo. Mi ankaŠvidis tra mia vidilo ŝipon malproksimen enmare. Troviĝis dekdu viroj boate; tri ĉenligitaj, kaj kvar havas pafarmilojn.
BaldaЕ mi vidis, ke unu el la viroj levis sian glavon antaЕ la Д‰enligitaj viroj, kaj mi sentis ke Д‰io ne estas Дќusta. Poste mi vidis ke tri viroj antaЕe ligitaj estas senligitaj; kaj surteriДќinte, ili kuЕќiДќis en la ombron arban. BaldaЕ mi estis Д‰e ilia flanko, Д‰ar ilia malДќoja kaj Д‰agreniДќa vidiДќo min memorigis pri la unuaj horoj, kiujn mi travivis Д‰e tie-Д‰i kie Д‰io envolviДќis en malgajo.
Mi aliris al tiuj-Д‰i viroj kaj diris:
“Kiuj vi estas, sinjoroj?”
Ili ektimis pro mia voД‰o kaj stranga vestaДµo, kaj ekmovis kvazaЕ ili volus forkuri de mi. Mi diris, “Ne timi min, Д‰ar eble amiko estas apude, kvankam vi ne tion pensas.” “Tiuokaze li certe estas sendita el la Д‰ielo,” diris unu el ili gravmiene, kaj samtempe demetas la Д‰apon antaЕ mi. “Ĉia helpo venas de Д‰ielo, sinjoro,” mi diris. “Sed kion mi povas fari, por vin helpi? Vi vidiДќas kvazaЕ vi havas ЕќarДќon da plenkaЕzo enbruste. Mi vidis, antaЕe, ke unu el la viroj levis sian glavon, kvazaЕ li intencas mortigi vin.”
La larmoj fluis malsupren la vizaДќo de la malfeliД‰ulo dum li diras, “Ĉu tiu-Д‰i estas dio aЕ homo?” “Ne dubu pri tio, sinjoro,” mi respondis, “Ĉar Dio ne venus en laЕa vestaДµo. Ne, ne timu — nek troaltigu viajn esperojn; Д‰ar vi vidas nur homon; tamen, unu kiu laЕeble faros Д‰ion, por helpi vin. Via parolado montras, ke ni estas samlandanoj. Sciigu al mi tion, kio okazis al vi.”
“Nia afero, sinjoro, estas trolonga por Дќin diri al vi, dum tiuj, kiuj volis mortigi nin, restas tiel proksime. Mia nomo estas PaЕlo. Iomvorte, sin— joro, mia Еќipanaro elДµetis min el mia Еќipo, kiun vi tie vidas, kaj min lasis tie-Д‰i por morti. Mi povis apenaЕ farigi ilin, ke ili englavingu siajn glavojn jam eltiritajn por min mortigi. Ili elmetis min kun la du jenaj viroj, mia amiko, kaj la Еќipoficino.”
“Kien ili iris?” mi demandis.
“Tien, en la arbaДµeton apudan. Mi timas, ke ili min ekvidis kaj aЕdis; tiuokaze mortigos nin.”
“Ĉu ili havas pafarmilojn?”
“Ili havas kvar pafilojn; unu, en la boato nun.”
“Nu, lasu al mi ĉion fari!”
“Estas du viroj pli malbonaj ol la ceteraj” li diris. “Krom tiujn, la aliaj revetunigis la ŝipon.”
Mi juДќis, ke estus plej bone, se mi regparolus al PaЕlo, kaj mi diris, “Se mi savos vian vivon regiДќos du aferoj, kiujn vi devas plenumi.”
Sed li legis miajn pensojn, kaj rediris, “Savinte mian vivon, faru laЕvole pri mi kaj mia Еќipo, kaj veturigu Дќin, kien vi plaД‰os.”
Mi konkludis, ke la du boatgardoj estis surtere, tial tuj ordonis Vendredon, ke li alportu la remilojn, la velojn, kaj la pafilojn. Nun la Еќipo estis kvazaЕ en miajn manojn. Kiam la viroj revenis al la boato, ili
koleregiДќis, Д‰ar la boato nun nek havas velon nek remilojn, kaj ili ne sciis kiamaniere atingi la Еќipon.
Mi aЕdis ilin interparoli, ke tiu-Д‰i estas stranga insulo, ke koboldoj venis al la boato kaj forprenis la velojn kaj remilojn. Mi povis vidi, ke kolerege ili kuris tien-reen; jen sidiДќis boate, jen reiris surteron.
Kiam ili aproksimiДќis, PaЕlo kaj Vendredo deziris ke mi tuj ataku ilin. Sed mi deziris indulgi ilin, kaj mortigi malmultajn laЕleble. Mi ordonis ke du viroj, laЕteren rampu manepiede, por ke oni ilin ne vidu; kaj, alproksimiДќinte ilin, ne pafu Дќis mi Дќin ordonos.
BaldaЕ tri el la Еќipanaro alproksimiДќis. Дњistiam mi nur aЕdis iliajn voД‰ojn; sed, alproksimiДќinte, ke mi ilin povis vidi, PaЕlo kaj Vendredo leviДќis kaj pafis. Du viroj falis mortpafitaj, la du plej malbonaj el la Еќipanaro, kaj la tria forkuris. Je la pafilbruo, mi alkuris, sed estis tiel malluma, ke la viroj ne povis eltrovi, Д‰u ni estas tri aЕ tri dudekoj.
Okazis, kiel mi deziris, Д‰ar mi aЕdis ke la viroj demandis: “Al kiuj ni devas kapitulaci, kaj kie ili estas?” Vendredo respondis, ke PaЕlo estas kun la reДќo de la insulo, kiu havis viraregon. Pri tio, unu el la Еќipanaro diris, “Se PaЕlo indulgos niajn vivojn, ni kapitulacos.” “Tiuokaze” Vendredo daЕrigis, “vi sciiДќos la reДќan volon.” Tuj PaЕlo parolis al ili: “Vi konas mian voД‰on; se vi demetos viajn armilojn, la reДќo indulgos viajn vivojn.”
Ili nun Дµetis sin sur la genuojn por indulgigi la vivon. Mi zorgis, ke ili ne vidu min, kaj promesis al ili, ke ili vivos, sed ke mi elektos kvar el ili por veturigi la Еќipon, kaj ke la ceteraj estos firme ligitaj por certigi la fidelecon de la kvaro. Tiel mi montris al ili, kia severega reДќo mi estas.
Kompreneble, mi baldaЕ liberigis ilin, kaj instruis ilin por anstataЕi min sur la insulo. Mi diris al ili pri Д‰iuj miaj vivmanieroj, instruis ilin kiel zorgi pri la kaproj, prilabori la farmon, kaj fari panon. Mi donis al ili domon, pafarmilojn, laborilojn, la du katojn; fakte, Д‰ion escepte Polo kaj mia oro.