Эпосы. H?lfdanar saga Eysteinssonar

Hálfdanar saga Eysteinssonar

1. Ætt Hálfdanar konungs

 
   Þrándr hefir konungr heitit. Við hann er kenndr Þrándheimr í Noregi. Hann var sonr Sæmings konungs, sonar Óðins, er réð fyrir Hálogalandi. Sæmingr átti Naumu, er Naumudalr er við kenndr. Þrándr var mikill höfðingi. Hans kona hét Dagmær, systir Svanhvítar, er Hrómundr Gripsson átti. Þeira sonr hét Eysteinn, en annarr Eirekr inn víðförli, er fann Ódáinsakr. Hans móðir er ekki nefnd.
   Eysteinn giftist ok fekk dóttur Sigurðar hjartar, er Ása hét. Hennar móðir var Áslaug, dóttir Sigurðar orms í auga. Eysteinn fekk með henni Finnmörk ok Valdres, Þótn ok Haðaland. Hann var ríkr ok stjórnsamr. Þau áttu son, er Hálfdan hét. Hann var ok stjórnsamr ok stilltr vel ok fríðr sýnum ok vandist snemma við allar íþróttir, þær sem karlmann máttu fríða ok betra var at hafa en missa. Hann var vinfastr ok trúlyndr ok vinavandr, gleðimaðr mikill, svá at alla gleði mátti við hann eiga, en ef honum mislíkaði, þá var hann þunglyndr ok langrækr, en eigi mjök bráðskapaðr. Hann óx upp með föður sínum, þar til hann var fimmtán vetra gamall. Þá tók móðir hans sótt ok andaðist. Þótti konungi þat mikill skaði ok öllum öðrum, ok var hennar útferð gerð sœmiliga. Konungr undi lítt í ríki sínu þaðan í frá, ok fór hann í hernað hvert sumar.
   Maðr er nefndr Svipr. Hann var ríkr bóndi ok meðallagi vinsæll. Hann átti þrjá sonu. Einn hét Úlfkell ok var kallaðr snillingr. Hann var mikill ójafnaðarmaðr ok eigi mjök vitr. Hann var í hernaði með Eysteini konungi ok hafði fimm skip sinna vegna. Konungr helt mikit af honum. Annarr sonr Svips hét Úlfarr. Hann var ráðgjafi konungs. Hann var vinsæll maðr ok trúlyndr, ok þótti hann alls staðar bæta til bæði fyrir konungi ok öðrum. Úlfr hét inn yngsti sonr Svips. Hann var kallaðr Úlfr inn illi. Hann herjaði um Eystrasalt ok um Bjarmaland. Hann hafði mikla ræningjasveit ok var allóvinsæll.
   Eitt sumar herjaði Eysteinn konungr í Austrveginn. Úlfkell snillingr var þá með honum ok Hálfdan, sonr konungs. Þeir höfðu þrjá tigi skipa vel skipuð, en Úlfarr, bróðir Úlfkels, hafði vald yfir ríki Eysteins konungs, meðan hann var í hernaðinum.
 

2. Frá Hergeiri konungi ok Ingigerði

 
   Í þenna tíma réð fyrir Aldeigjuborg konungr sá, sem Hergeirr hét. Hann var við aldr. Ísgerðr hét kona hans. Hún var dóttir Hlöðvis konungs af Gautlandi. Bræðr hennar váru þeir Sigmundr, er var stafnbúi Haralds konungs ins hárfagra, ok Oddr skrauti, faðir Gull-Þóris, er getr í Landnámabók á Íslandi. Þau áttu eina dóttur, er Ingigerðr hét. Hún var allra meyja fríðust ok svá stór vexti sem karlmaðr. Flestir hlutir váru henni vel gefnir. Hún var at fóstri með jarli þeim, er Skúli hét. Hann réð fyrir Álaborg ok jarlsríki því, sem þar lá til. Hann var sagðr bróðir Heimis, fóstra Brynhildar Buðladóttur, er getr í sögu Ragnars konungs loðbrókar. Skúli var kappi mikill ok manna vitrastr.
   Kolr hét maðr. Hann var þræll Skúla. Hann var mikill maðr ok svá sterkr, at hann hafði tólf karla afl, til hvers sem hann gekk. Þat mátti kalla, at hann hefði mest ráð með jarlinum. Hann var honum dyggr. Dóttur átti hann sér. Sú hét Ingigerðr ok var allra meyja fríðust ok mjök lík Ingigerði konungsdóttur bæði á vöxt ok yfirlit, en eigi var náttúra þeira lík, því at Ingigerðr konungsdóttir var vel siðuð, en nafna hennar var in mesta fála, en þó var hún vel mennt, því at konungsdóttir hafði kennt henni hannyrðir, ok var hún iðuliga í skemmu hennar.
   Skúli jarl unni mikit fóstru sinni. Eigi var Skúli kvángaðr. Íþróttamaðr var hann svá mikill, at engi maðr komast til jafns við hann.
 

3. Eysteinn felldi Hergeir konung

 
   Eysteinn konungr er nú kominn fyrir Aldeigjuborg með her sinn. Hergeirr konungr var fáliðaðr fyrir. Eysteinn konungr gekk at borginni með liði sínu. Hergeirr konungr varði vel ok drengiliga, en þó var hann eigi við bardaga búinn, ok urðu þær málalyktir, at Hergeirr konungr fell ok mestr hluti liðs hans. En þegar konungr var fallinn, bauð Eysteinn konungr grið öllum þeim, sem eptir váru. Gafst þá upp bardaginn, ok gengu þeir til griða, sem eptir váru. Lét konungr þá hreinsa borgina. Síðan lét hann leiða drottningu fyrir sik, en hún var í hörðu skapi.
   Konungr horfði á hana um stund ok mælti síðan: «Várkunn er þat,» sagði hann, «at þér liggi í miklu rúmi þau tíðendi, sem hér hafa orðit öll saman, en bætr liggja til alls, ok vil ek nú vera þér í bónda stað, ok er eigi vanfenginn maðr á mót honum, því at hann var gamall.»
   «Engi lýti váru honum at elli sinni,» sagði drottning, «en þat uggir mik, hvárt ek verð þeim trú, sem hann hefir drepit.»
   «Nú er um tvá kosti,» sagði konungr, «sá annarr, at ek mun taka þik frillutaki, ok helzt þat slíka stund sem auðit verðr; hinn annarr, at þú gifzt mér ok gef ríkit allt í mitt vald, ok skal ek gera þinn sóma mikinn, ok óttumst ek eigi, at svik þín muni mér at bana verða, þá ek skal deyja.»
   Drottning mælti: «Þat mun sannast it fornkveðna, at hörð verða óyndisórræðin, ok mun ek þann kjósa at eiga þik.»
   Konungr segir sér þat nær skapi. Síðan var þetta mál til lykta snúit, ok tókust þessi ráð, ok er allt seinna en segir.
 

4. Sendiför Úlfkels ok Hálfdanar

 
   En þessu næst kallar konungr saman alla sína menn. Hann mælti þá til Úlfkels snillings ok Hálfdanar, sonar síns: «Svá er mál með vexti,» sagði hann, «at Skúli jarl ræðr fyrir norðr í Álaborg. Þar er á fóstri með honum Ingigerðr, dóttir Hergeirs konungs. Skúli er kappi mikill, ok er oss ván, at hann muni koma á hendr oss með her. Því skulu þit fara austr á mót honum ok leggja landit undir ykkr, en færa mér konungsdóttur, ok ef þit getið unnit landit, þá skal Úlfkell vera þar jarl fyrir drengiliga fylgd, er hann hefir mér fylgt, ok skal ek fá honum sœmiligt kvánfang, en Hálfdan skal eiga Ingigerði, ef honum hugnast þat ráð.
   Þeir bjuggu nú her sinn Úlfkell ok Hálfdan ok léttu eigi fyrr en þeir koma til Álaborgar.
 

5. Þeir Hálfdan unnu sigr

 
   Skúli jarl hafði nú frétt þau tíðendi, sem gerzt höfðu í Aldeigjuborg, ok því safnar hann at sér liði miklu. Ok er liðit var saman komit, tók Skúli sótt mikla. Hafði hann þá sanna frétt af her þeira Úlfkels ok Hálfdanar.
   Hann mælti þá við Kol: «Þat vil ek,» sagði Skúli, «at þú gerist höfðingi fyrir liðinu. Tak þú upp merki mitt ok klæði, ok skal ek fá þér jarldóm, ok skal ek gifta þér Ingigerði, fóstru mína, ef þú fær sigr.»
   Kolr kveðst þess albúinn. Sagði Skúli nú fyrir mönnum, hversu breyta skyldu. Hugðu liðsmenn eigi annat en Skúli mundi þat vera, sem Kolr var. Hann ferr nú með liðit á móti þeim Hálfdani ok Úlfkatli. Skúli jarl lá í þorpi einu, ok var honum nú heldr í aptrbata.
   Ingigerðr konungsdóttir kallar nöfnu sína, Ingigerði Kolsdóttur, til sín ok mælti til hennar: «Ek vil, at þú takir við trúnaði mínum,» sagði hún, «ok látir engan vita, meðan þú lifir. Þú skalt taka við klæðum mínum, því at vit erum mjök líkar. Skaltu kallast dóttir Hergeirs konungs, en ek taka við þínum klæðum ok fara á flótta með öðrum ambáttum, ok skaltu þenna trúnað aldri láta uppi, á meðan vit lifum báðar. En ef þeir sigrast, sem til eru komnir, þá mun Hálfdan konungsson biðja þín, ok ertu þá fullgift, en elligar Úlfkell, ok er þá góðr, hvárr sem upp kemr.»
   Hún kveðst þetta gjarna vilja, ok fór þetta fram.
   Nú koma þeir Hálfdan ok Úlfkell at með sinn her. Kolr lætr lúka upp borginni ok gengr ut með allan sinn her. Tekst þar bardagi, ok stendr hann með mikilli mannhættu. Kolr var bæði sterkr ok stórhöggr, ok hugðu allir þar Skúla jarl vera, ok gekk hann í gegnum fylkingar þeira. Herbjörn hét frændi Skúla jarls. Hann hafði fylking í mót Hálfdani, ok váru þeira skipti allhraustlig, en svá lauk með þeim, at Herbjörn fell. Brast þá flótti í liði þeira. Hálfdan rak flóttann allt til skógar.
   Nú er at segja frá viðskiptum þeira Úlfkels ok Kols. Hafði Kolr þá drepit margan mann. Snæúlfr hét merkismaðr Úlfkells. Hann bar djarfliga fram merkit ok barðist drengiliga. Þeir mættust nú Kolr ok Úlfkell, ok váru þeira viðskipti allhraustlig, ok börðust þeir svá lengi, at engi skakkaði með þeim, ok hjuggust af þeim allar hlífar. Kolr hjó þá mikit högg til Úlfkels. Þat kom á hjálminn utarliga ok tók af þat, er nam, ok var þat fjórðungrinn ok þar með eyrat it vinstra, ok var höggit svá mikit, at Úlfkell fell; en Snæúlfr kom þá at ok hjó til Kols, ok kom á andlitit ok tók af nefit ok báðar varrirnar ok hökuna, ok fellu tennrnar niðr í gras. Kolr stóð eigi kyrr, þó at hann hefði fengit sárit. Hjó hann til Snæúlfs á hálsinn, svá at af tók höfuðit. Úlfkell var þá á fætr kominn ok lagði til Kols fyrir brjóstit, svá at út gekk um herðarnar. Fell hann þá dauðr niðr. Brast þá flótti í lið þeira.
   Úlfkell rak flóttann, en Hálfdan sneri aptr. Hann sér, hvar tveir menn gengu. Þat var karl ok kerling. Menn höfðu mál af þeim, ok spurðu þau, hversu bardaginn hefði gengit, en þeir sögðu af it ljósasta, ok síðan skildu þeir. Karl var svá stirðr, at hann lá á herðum kerlingu, ok drögnuðu þau svá til skógar. Hálfdan spurði menn sína, við hvern þeir hefði talat, en þeir kváðu þat stafkarl veslugan.
   «At fá verðr of vandliga hugat,» sagði hann, «þar er sá karl, er mér er aptrsjá at ok betr væri drepinn.»
   En þeir kváðu þat níðingsverk. Var hann þá kominn í skóginn, ok tjáði þá eigi eptir þeim at leita.
   Ríðr Hálfdan nú heim til borgarinnar. Var Úlfkell þá kominn í borgina ok gekk at skemmu þeiri, er Ingigerðr var í, ok var hún þá leidd fyrir hann.
   Hún mælti þá til Úlfkels: «Þú hefir nú unnit sigr mikinn,» sagði hún, «drepit höfðingja borgarinnar. Nú ef þér eruð réttir hermenn, þá munu þér eigi níðast á mér eða þeim mönnum öðrum, sem hér eru höfðingjalausir, ok láta mik ná at finna mína móður.»
   Úlfkell sagði, at – «þat skal satt vera, því at þat, sem vér höfum af gert, skulum vér góðu bæta, bæði þér ok þinni móður, ef þú vilt vera oss trú ok holl, hlýðin ok eptirlát ok þverúðast eigi við oss.»
   «Svá er nú komit mínu máli,» sagði hún, «at ek ætla, at metnaðrinn hafi lítit at gera.»
   Þeir hétu henni góðu þar um. Váru þá loknar upp féhirzlur. Tóku þeir gull ok silfr ok þat annat, er þá lysti, en gáfu grið mönnum öllum. Síðan var veittr umbúningr inum dauðum, ok var búit verðuliga um leiði Skúla jarls, er Kolr var reyndar. Lögðu þeir síðan land allt undir sik ok bjuggust síðan móts við Eystein konung, ok var Ingigerðr í ferð með þeim.
 

6. Úlfkell fekk Ingigerðar

 
   Nú fréttir Eysteinn konungr heimkvámu þeira ok hversu mikinn sigr þeir höfðu fengit. Fagnar hann þeim sœmiliga, ok skemmtu þeir honum frá ferðum sínum. Þakkar konungr þeim vel ok spyrr Hálfdan eptir, hversu honum lízt á konungsdóttur, en hann kveðst eigi mjök kvenskyggn, en sagði þó, at hún væri væn kona. Ingigerðr var nú komin í höll drottningar, ok fagnaði hún henni vel, en þó með minni blíðu en margr ætlaði. Þá lét konungr senda eptir þeim mæðgum.
   En er þær kómu fyrir hann, mælti hann til Ísgerðar drottningar: «Nú er hér komin dóttir þín,» sagði hann, «ok vil ek nú með yðru ráði allan sóma gera bæði þér ok henni. Vili Hálfdan mínum ráðum fara fram, þá líkar mér vel, at hann fái hennar, ef hennar vili fellr þar til ok þinn, drottning.»
   «Svá er hún viti borin,» sagði drottning, «at hún má vel hafa sjálf svör fyrir sér um slík mál.»
   Þá mælti Hálfdan: «Eigi hefi ek mjök huglagt at kvænast svá búit. Hefi ek ok eigi margar konungadætr sét, en vel þykki mér sá giftr, sem Ingigerði á, ok eggjandi vil ek þess vera, at þér séð gott ráð fyrir henni.»
   Þá mælti Úlfkell: «Lengi hefi ek yðr þjónat, herra, ok vænti ek af yðr góðs, ok þætti mér mikill sómi, ef þér vilduð gifta mér þessa mey. Hefi ek ok nokkut talat við hana áðr, ok hefir hún engi fjartæki haft um þetta mál.»
   Konungr spyrr nú Ingigerði, hversu henni væri um þetta gefit, en hún kvað hann mestu mundu um ráða, ef móðir hennar legði eigi í móti, – «ok síðan vili þér, konungr, auka nokkur nafnbót við Úlfkel.»
   En konungr spurði drottningu, hversu henni væri um gefit, en hún kvað sér þat bezt líka, at hann sæi fyrir, sem honum líkar.
   Eptir þetta gifti konungr Úlfkatli Ingigerði ok gaf honum jarlsnafn ok Álaborg til forráða ok þat ríki, sem þar lá til, ok var þá drukkit brullaup þeira. Ok síðan fór Úlfkell til Álaborgar ok tók undir sik ríkit ok gerðist þar höfðingi yfir ok galt konungi skatt, ok fór svá fram lengi, ok tókust upp ástir með þeim Ingigerði.
 

7. Frá Grímum tveim

 
   Eysteinn konungr sitr nú í sínu ríki. Hann unni mikit Ísgerði drottningu. Hún lét sér alla hluti kvenmannliga verða til hans, ok líða svá þrír vetr.
   Þat bar til eitt sinn, at kaupskip mikit sigldi austan fyrir Bálagarðssíðu í stórviðri. Þat skip hvarf, ok fannst ekki mannsbarn af, ok ætluðu menn, at stórviðri mundi hafa brotit þetta sama skip. En eptir um haustit var þat einn dag, at tveir menn kómu til hirðar Eysteins konungs. Þeir váru miklir vexti, en eigi vel klæddir. Ekki sáu menn gerla í andlitit þeim, því at þeir höfðu síða höttu. Þeir gengu fyrir konung ok kvöddu hann verðuliga, því at hann var optast blíðr í mali. Hann spurði, hvat manna þeir væri. Þeir sögðust báðir Grímar heita ok vera ættaðir utan af Rússía ok hafa misst peninga sína í skipreika. Þeir báðu konung vetrvistar.
   Konungr spyrr drottning, hvat henni þætti ráð um, en hún sagði, at hann mundi sjálfr slíku ráða, en kvað þó marga ókunna menn misjafnt gefast, – «er mér þá eigi af at kenna, ef ek legg ekki til.»
   Konungr kvað hana jafnan litlu vilja sér af skipta um ráðagerðirnar, – «nenni ek eigi at vísa þeim frá mat, at svá eru langt at komnirr.»
   Var þeim nú skipat sæti þar, sem mætast gestir ok hirðmenn. Þeir váru fáskiptnir við menn, en kómu sér við alla vel. Grímr inn ellri var svá stórr vexti, at fáir váru hans líkar. Hann var sterkr ok fimr við alla leika ok var opt at leikum með konungsmönnum á skotbakka ok at knattleikum. Hann fór vel með afli sínu, lék á engan, en var eigi aflvana, ef aðrir leituðu á hann. Grímr inn yngri var mjúkr í öllum leikum, fimr við skot, en prófaði lítt aflraunir, en skaut allra manna bezt af handboga ok lásboga, en tefldi svá vel, at engi komst til jafns við hann.
   Hálfdan konungsson lagði opt leik sinn við hann, bæði um tafl ok skotfimi, en svá mikinn vörð helt hann á Grímunum, at enga nótt sváfu þeir svá, at hann vekti eigi ok hefði vitund af þeim, ok leið svá fram vetrinn at jólum.
 

8. Grímr lagði á Hálfdan

 
   Þat var einn dag á jólum, at menn léku knattleik fyrir konunginum. Hann sat á stóli, en drottningin á öðrum. Grímarnir váru at leikunum, ok gat engi leikit til jafns við inn stærra Grím nema Hálfdan konungsson. Aldri höfðu Grímar talat orð við drottninguna á þeim vetri. Einu sinni sló Grímr inn ellri út knettinum, ok átti Grímr yngri at sækja. Knöttrinn rann allt upp undir stól drottningar. Grímr gruflar eptir knettinum, en þá hann réttist upp, talaði hann nokkur orð í eyra drottningunni, en hún brá nokkut lit við.
   Á móti dagverðardrykkju gafst upp leikrinn. Tóku menn þá til drykkju. Konungr veitti kappsamliga um daginn, ok fell hverr maðr sofinn niðr í sínu sæti, sá sem eigi færði sik sjálfr til sængr. Konungr drakk lengi um kveldit. Drottning sat hjá honum. Konungr spurði hana, hvat Grímr hefði talat við hana, en hún kveðst eigi hafa hent reiður á því. Konungr sagði, at hún vildi flestar sagnir hjá sér geyma ok um fátt sér vísbending gera. Drottning bað hann vera sem varastan um sik. Gekk hún þá burt. Grímar váru þá sofnaðir.
   Gekk þá konungr at sofa ok Hálfdan, sonr hans, með honum. En er þeir kómu til skemmunnar, var drottning eigi þar. Konungr lagðist niðr í sængina í klæðum sínum ok lagði sverð sitt fyrir framan sik. Herbergissveinarnir drógu upp skriðljósin, en Hálfdan gekk inn í höll, ok lágu Grímar þar ok sváfu. Hálfdan sá, at inn minni Grímr hafði dregit af sinn glófann, ok var höndin ber. Enga mannshönd þóttist hann slíka sét hafa fyrir fegrðar sakir. Þar fylgdi með gull svá vænt, at eigi þóttist hann sét hafa annað slíkt, mest sakir steins þess, sem í því var, ok hann skildi eigi, hverrar náttúru hann var. Hann lokkar nú gullit af fingrinum ok lét í glófann, en síðan bað hann draga upp ljósin, ok settist hann niðr hjá Grímunum. Var þá myrkt it neðra í höllinni. Hann helt á glófanum í hendi sér.
   Skjótt fell svefn á hann, en vaknaði við þat, at ljósin váru slokkin, en Grímr inn minni vatt upp ljósi fyrir augu honum svá björtu, at hann þoldi eigi á móti sjá, ok greip af honum glófann ok mælti síðan: «Eptir þessari hendi, gulli ok glófa skaltu leita ok þreyja ok aldri náðir fá, fyrr en sá leggr jafnviljugr aptr í þinn lófa, sem nú tók á burtu.»
   En síðan snarar hann ljósinu til þeira dyranna, sem skemmra var til, en hleypr til hinna sjálfr, sem lengra var til, ok þar út.
 

9. Veginn Eysteinn konungr

 
   Hálfdan sprettr nú á fætr ok hleypr til þeira dyranna, sem ljósinu var til snarat, ok váru þær þá læstar. Snýr hann þá til hinna dyranna ok hét á menn þá, sem inni váru, at þeir skuli vakna. Dyrrnar váru læstar, ok varð at brjóta þær upp, áðr en þeir kæmist þar út.
   Hálfdan vitjar skemmubúrsins, ok var konungr þar dauðr ok lagin sverði í gegnum ok þrír smásveinarnir, en inn fjórði komst upp á þvertréit ok sagði, at Grímr inn meiri hefði þar komit ok drepit konunginn ok þa alla, sem dauðir váru, ok kallaði síðan: «Segið svá Hálfdani, at Vígfúss ok Ófeigr hafi hefnt Hergeirs konungs,» – ok gekk út síðan.
   Í þessu kom drottning í skemmuna, ok fengu henni þessi tíðendi svá mikils, at hún fell í óvit, ok þótti henni við dauða búit. Var nú yss mikill í borginni, ok fóru menn at leita Grímanna bæði á sjó ok landi, ok fundust þeir hvergi, ok stóð þessi leit mánuð, ok var víða gátum til dreift. Þó dyrglaðist yfir þetta um síðir. Var þat þá flestra manna vili, at Hálfdan væri til konungs tekinn.
 

10. Hálfdan leitaði föðurbana síns

 
   Litlu síðar lætr Hálfdan kveðja þings. En er höfðingjarnir váru komnir, lögðu menn til bænarstað, at Hálfdan væri konungr þeira, en hann svaraði svá, at – «þau tíðendi hafa hér gerzt fyrir litlu, at mér sómir eigi konungsnafn at bera, á meðan svá stendr, því at eigi er ek óðalborinn til ríkis hér. Mun mörgum þykkja mér betr sóma at hefna föður míns ok leita at þeim, sem hann hafa drepit. Þykki mér ráð, at drottning sendi eptir Sigmundi, bróður sínum, at hann komi hverninn sem þá breytum vér, en ek mun burt fara ok eigi aptr koma, fyrr en ek hefi fundit minn föðurbana, hversu sem mér verðr um auðit hefndina.»
   Drottning sagði, at henni þætti hvergi sitt ríki betr komit en hjá honum.
   En hvat þar er um talat, er þat af ráðit, at Hálfdan býst ór landi með fimm skip ok valdi með sér góða drengi. Sigldi hann fyrst í Austrveginn, ok varð honum bæði gott til fjár ok mannorðs, en aldri lá hann svá vakandi, at væri eigi honum fyrir augum sú fagra hönd ok þat væna gull, sem hann missti í Aldeigjuborg. Látum hann nú sigla alla fimm vetr, sem hann vill.
 

11. Úlfketill krafði ríkis

 
   Þar tökum vér nú til, sem Úlfkell sitr norðr í Álaborg ok kona Ingigerðr. Þau frétta nú lát Eysteins konungs ok svá, með hverjum hætti þat hafði orðit. Talar Ingigerðr þá við Úlfkel, hvárt hann vill ekki kalla til ríkis eptir Hergeir konung, föður hennar. Hann kveðst þess albúinn. Síðan bjuggu þau ferð sína ok léttu eigi fyrr en þau kómu til Aldeigjuborgar. Sigmundr var þar fyrir með drottningu. Úlfkell kallar til ríkis í hönd þeim drottningu, en hún sagði, at þau hefði nóg ríki, þó at þau ágirntust eigi meira en þau hefði áðr, ok láta þó vel yfir, ef þau heldi því. Sló þá í heitingar með þeim. Fór Úlfkell þá heim ok safnar liði.
   Sigmundr fór þegar norðr eptir honum, ok fundust þeir þar, sem heitir Krákunes, ok sló þegar í bardaga með þeim, ok lauk svá, at Úlfkell flýði einskipa með konu sína. Sigldi hann þá fyrst norðr í Noreg ok fann þar Úlfar, bróður sinn, ok sagði honum, hversu þeir Sigmundr höfðu skilit, ok öll þau tíðendi, sem gerzt höfðu í Austrveginum, ok bað nú, at hann skyldi gefa upp ríkit í hans vald, ok sagði, at Hálfdan hefði þó meira hans ríki í Austrveginum. Úlfarr bað hann eigi tala svá mikinn ódrengskap við sik, at hann muni gerast drottinssviki, ok bað hann heldr eflast at liði ok sækja með stríði þat ríki, sem hann þættist eiga í Austrveginum, ok kveðst vildu styrkja hann til þess. Úlfkell lét sér þat ekki nægja, ok sló þá í kappmæli með þeim, ok lauk svá deilu þeira, at Úlfkell drap Úlfar, bróður sinn, en lagði landit allt undir sik, ok gerðist hann þar höfðingi yfir, ok þotti öllum þetta it mesta illvirki, ok varð hann af þessu óþokkasæll öllu saman.
 

12. Bardagi Hálfdanar ok Úlfkels

 
   Ok sem Úlfkell hefir at sér tekit ríkit, safnar hann at sér liði ok skipum, ok helt hann þeim í Austrveginn. Hann hafði þrjá tigi langskipa ok dreka einn sjautugan at rúmatali. Hann hafði með sér víkinga ok útilegumenn ok hvert illmenni, sem hann kunni at fá. Ívarr böggull hét sá, er stýrði drekanum. Hann var berserkr ok it mesta illmenni. Bróðir hans hét Hrafnkell. Hann var merkismaðr Úlfkels ok var manna sterkastr. Marga hafði hann aðra stóra menn ok sterka með sér. Þeir fóru óspakliga ok herjuðu á hvert land, þar sem þeir kómu, ok tóku ósparliga strandhögg.
   Þeir váru nu komnir austr fyrir Hlynskóga, þar sem heitir Klyfandanes. Þaðan er ekki langt til Bjarmalands. Þar sigldu á móti þeim tíu skip. Þau váru öll skipuð hraustum drengjum, ok var þar kominn Hálfdan, sonr Eysteins konungs, ok hafði hann frétt allt um ferðir þeira Úlfkels. En þegar þeir þekktust, spurði Hálfdan, hví Úlfkell hefði níðzt á bróður sínum eða tekit ríki sitt. Úlfkell sagði, at þeir hefði meira sitt ríki í Austrveginum, þat sem hann ætti. Hálfdan sagðist enga ván vita þess, at hann stæði til nokkurs góðs ríkis.
   Síðan brutu þeir upp vápn sín, ok sló þar þegar í bardaga. En með því at liðsmunr var mikill, þá varð skjótt mannfall mikit í liði Hálfdanar. Sviði hét sá maðr, er mest ráð hafði með Hálfdani. Hann var sterkr maðr. Hann sagði fyrir, hversu tengja skyldi skipin, ok lagði hann þeim svá kænliga saman, at Úlfkell kom ekki öllum sínum skipum við, ok lágu sum í skotmáli. Tekst nú harðr bardagi. Ryðst Hálfdan um fast. Sér hann, at þeim mun eigi duga at berjast til mæði. Því ræðr hann til uppgöngu á drekann til Úlfkels ok þeir Sviði báðir. Þar kom fyrstr á móti þeim Ívarr böggull, ok áttust þeir við hart vápnaskipti. Ívarr hjó til Hálfdanar, ok kom á hjálminn utanverðan ok tók af þat, er nam, en þat var kopprinn fyrir ofan höfuðit, ok rakaði um höfuðit á Hálfdani. Hann hjó á móti til Ívars ok af honum höndina við öxl uppi ok sundr merkisstöngina. Sviði drap stafnbúa Úlfkels, er Egill hét. Þá lagði Ulfkell til Hálfdanar, ok kom á hann óvaran í gegnum skjöldinn ok brynjuna ok renndi út undir höndina. Fekk hann sár á síðunni, ok brotnuðu í honum þrjú rifin. Sviði lagði til Ívars bögguls, ok kom í augat, ok var þat hans bani. Hálfdan hjó til Úlfkels, en hann snerist undan á hæli, en sverðit kom í þiljurnar, ok tók af Úlfkatli ina stærstu tána á inum hægra fæti. Úlfkell lagði þá með kesju til Hálfdanar. Hann stökk upp yfir vindásinn. Kesja kom í lokugatit. Hálfdan hljóp á skaptit ok braut í sundr. Sviði hjó þá til Úlfkels um þverar herðarnar, ok var þat högg svá mikit, at Úlfkell fell á bæði kné. Þá kom steinshögg fyrir brjóst Sviða, svá at hann hraut út af drekanum ok kom í bát, er flaut með borðinu. Í þessu sló Hrafnkell til Hálfdanar með kylfu svá mikit högg, at hann fauk útbyrðis. Sviði var nær staddr ok greip bátshakann ok krækir Hálfdan upp ór kafinu. Hafði Hálfdan þá fengit sex sár ok var þá óvígr ok í óviti.
 

13. Hálfdani barst óvænt hjálp

 
   Nú urðu mörg tíðendi senn. Þá sáu menn, at renndu fram fyrir nesit hálfr þriði tugr skipa. Þau váru öll stór ok herklæddir menn á öllum. Maðr stóð við siglu mikill vexti á einu skipinu ok silkitreyju ermalausri, vel brynjaðr. Hann spurði, hverir hér ætti svá ójafnan leik. Sviði sagði til it sanna ok svá, hvar þá var komit.
   «Mun Hálfdan vilja þiggja lið af oss?»
   Sviði spurði, hvat manna hann væri. Hinn kvað hann þat engu varða. Sviði kveðst gjarna lið vilja þiggja af þeim. Tókst þá bardagi í annat sinn ok er nú ákafari en fyrr. Menn Úlfkels váru mjök sárir. Inn mikli maðr á drekanum lagði at drekanum Úlfkels, en Sviði lagði at inum smærum skipunum, ok ruddust þau snart. Sneri nú mannfallinu í lið Úlfkels.
   Inn mikli maðr réð til uppgöngu á drekann. Úlfkell kom fyrst á móti honum, ok váru þeira viðskipti hörð ok löng. Inn mikli maðr hjó mikit högg til hans ok klauf fyrir honum allan skjöldinn, ok kom sverðit á fótinn ok tók af þrjár tærnar utanfótar. Úlfkell hjó á móti, ok kom í hjálminn, ok stökk sverðit í sundr undir hjöltunum. Sá Úlfkell þá engan sinn kost annan en forða lífinu. Stökk hann þá í þat skip, sem næst honum var, ok flýði. Hrafnkell skaut tveimr kesjum senn at inum mikla manni, en hann tók báðar á lopti ok skaut aptr ok hafði mann fyrir hvárri. Síðan lagði hann með atgeir til Hrafnkels í gegnum skjöldinn ok báða handleggina ok vá hann upp ok kastaði honum út á sjóinn. Síðan ganga þeir svá hart at mönnum Úlfkels, at þeir urðu því fegnastir at biðja griða. Þeim var veitt þat, sem báðu, en eigi vildi inn mikli maðr hafa þeira þjónustu, ok var þeim sleppt fatlausum á land upp.
   Úlfkell flýði undan einskipa ok kona hans með honum, en hinir tóku skip öll ok herfang, en þeir, sem eptir lifðu af mönnum Hálfdanar, gengu á vald ins mikla manns.
 

14. Grædd sár Hálfdanar

 
   Inn mikli maðr kom þar at, sem Hálfdan lá ok flakti í sundr af sárum. Hann mælti til Sviða: «Svá lízt mér á sár Hálfdanar, at þau mætti græða, ef þau tekr góðr læknir, en eigi ætla ek honum henta hræringar eða sjóferðir, ok því mun ek senda hann á land upp til vinar míns, er Hriflingr heitir. Kona hans heitir Arghyrna. Þau eru læknar góðir, en eiga ómegð mikla ok lifa við handbjörg sína, ok er slíkt kölluð hriflingabjörg. Nú mun Hálfdani ekki lífs auðit, ef þau geta ekki at gert, ok mun hann þá koma til okkar.»
   Hann fekk nú til trúnaðarmenn sína at flytja Hálfdan á land upp ok fekk þeim hundrað marka silfrs ok bað segja þeim karli, at þau legði slíkan hug á at græða hann sem sjálfan sik, ef hann kæmi til þeira, ok þau skulu segja honum fulla vissu, hvert hann ætti þess at vitja, sem hann hafði látit græða. Fara þeir nú ok finna karl ok kerlingu ok segja þeim þat, þeim var boðit, ok færðu þeim féit, en þau sögðu bæði, at þetta væri þeim full skylda. Fóru sendimenn í burtu, en þau hjón tóku til at græða hann, ok var þat torsótt, því at sár hans váru mjök sollin, ok lá hann átján vikur í sárum ok varð þó græddr at heilu, en tólf mánaði varð hann þar at vera, áðr en hann fekk aptr sinn styrk, ok þótti honum sá tími langr, því at honum kom jafnan í hug in fagra hönd ok þat gull ok glófi, sem hann hafði misst.
 

15. Frá athöfnum Úlfkels

 
   Tökum vér nú þar til, sem Úlfkell snillingr flýði ór bardaganum. Hann komst til lands við fimmtánda mann, en missti allt sitt lið annat. Hann helt nú spurnum til, hvar Úlfr, bróðir hans, mundi vera, ok spyrst honum svá til, at hann sé á Bjarmalandi. Fór hann nú á hans fund. Hárekr hét sá konungr, er þar réð fyrir. Dóttir hans hét Eðný. Úlfr hafði beðit hennar, en konungr vildi eigi gifta hana. Þá herjaði Úlfr á landi hans. Nú at þeir bræðr fundust, bera þeir ráð sín saman, at þeir skulu fara á fund Háreks konungs. Þeir höfðu sex tigi skipa. En er þeir kómu í hafnir þær, er lágu fyrir konungs höllinni, þá fór Úlfkell snillingr á fund konungs ok kveðr hann sœmiliga. Konungr spurði, hvat manna hann væri. Hann sagði til it sanna.
   Konungr spurði, hverr stýrði þeim inum mikla her, sem þar var kominn, en Úlfkell sagði, at honum stýrði Úlfr inn illi, – «en vit erum bræðr. Fór ek því á yðvarn fund, at vit viljum bjóðast til at vera yðrir menn. Ef þú vilt gifta Úlfi dóttur þína, þá vil ek leggja til með Álaborg ok Aldeigjuborg ok öll þau ríki, sem þar fylgja, því at þat er mín eign. Væntir mik, at yðr verði mikill styrkr at okkr bræðrum, en mörgum mun þykkja þröngt fyrir dyrum, ef vér skulum illt þreyta.»
   Konungr bað hann fresta til umráða við menn sína. Úlfkell veitti þat. Konungr spurði dóttur sína, hvat hún leggr til, en hún sagði, at henni þætti mikill vandi um hernað þeira bræðra, – «en ef víst væri ríkit, þá þætti mér ásjávert,» en kveðst einskis ills synja fyrir þá, ef þeim væri synjat, ok urðu þær endalyktir, at Úlfr fekk Eðnýjar, ok tóku þeir bræðr landvörn fyrir Bjarmalandi.
   Úlfkell helt spurningum til, hverr sá mundi vera, at barizt hefði við hann, þá þeir Hálfdan áttust við, en Hárekr konungr sagði honum, at sá hét Grímr, – «ok ræðr fyrir austr í Kirjálabotnum ok hefir brotizt þar til ríkis, ok vita menn eigi, hvaðan hann er ættaðr. Honum fylgir fóstrdóttir hans, svá fögr mær, at menn hafa eigi spurn af annarri jafnvænni.»
   «Þar er sá maðr,» sagði Úlfkell, «at ek vildi á hefnileið róa, ef kostr væri, ok vilda ek þar til hafa hjálp ok styrk af yðr.»
   Konungr mælti: «Þat má oss vel saman koma, því at þar er sú mær, at ek ætla mér at biðja.»
   Þeir sögðu báðir, at þeir vildu honum þar til standa, ok sögðu, at þeim þótti þat vel stofnat, ok staðfesta með sér, at þeir skulu þangat fara, þegar sumar kemr, ok eigi fyrr í burtu en Grímr væri í helju, en konungr hefði fengit jungfrúna. Sátu þeir nú um kyrrt.
   En er váraði, bjuggu þeir skip sín. Þeir höfðu ógrynni hers. Með þeim váru tveir konungar finnskir. Hét annarr Fiðr, en annarr Flóki. Þeir váru galdramenn. Fara þeir nú þangat til, at þeir koma austr í Kirjálabotna ok fundu Grím. Þurfti þar eigi at sökum at spyrja. Buðu þeir Grími þegar bardaga eða hitt, at hann gæfist upp í þeira vald ok gæfi konungi ríkit allt ok fóstrdóttur sína.
   Grímr sagði, at þeim skyldi meira fyrir verða, – «á konungr þessi engar sakir við oss, en þú, Úlfkell, munt fara verri för en fyrr.»
   Sofa þeir í náðum um nóttina, en um morgun gekk Grímr út af kastalanum með öllu sínu liði, ok tókst þar in snarpasta orrosta, ok helzt sá bardagi til kvelds. Hafði Grímr misst þá margan mann. Fór hann þá aptr í kastalann, en at morgni dags tóku þeir til bardaga, ok var þá engi vápnfærr maðr eptir í kastalanum.
 

16. Hriflingr sagði Hálfdani til vegar

 
   Nú er þar til máls at taka, sem Hálfdan konungsson er, at hann er nú gróinn sára sinna ok hefir fengit allan sinn styrk. Kemr hann nú at máli við þau karl ok kerlingu ok sagði, at sik lysti í burtu þaðan, ok spyrr eptir, hvat manna þat mundi vera, er hann hefði þangat sent til lækningar, eða hverjum hann mundi lífgjöf eiga at launa.
   Hriflingr svarar: «Með því at ek treysti þér til drengskapar, þá má ek gera þér ávísun um, hvar hann er. Grímr heitir maðr, er ræðr fyrir austr í Kirjálabotnum. Hann er kappi mikill. Hann sendi þik hingat til mín. Mættir þú nú launa honum lífgjöfina, því at honum er nú þörf góðra drengja. Þar er nú kominn Hárekr konungr af Bjarmalandi, Úlfr inn illi ok Úlfkell snillingr ok vill hefna þeirar svívirðingar, er hann fekk í yðrum viðskiptum. Eru þeir nú á veg komnir með her sinn, ok er mér sagt, at Hárekr konungr vili fá fóstrdóttur Gríms, er Ingigerðr heitir ok er allra meyja fríðust.»
   «Vel segir þú, fóstri minn,» sagði Hálfdan, «en þó er þat annat, at mér þykkir eigi minna á liggja, at þú segðir mér, hverr drepit hefði föður minn.»
   «Glöggt má ek þér þat segja,» sagði karl, «sá maðr heitir Skúli, ok ef ek skal þér satt segja ok eigi ljúga at þér, þá er þetta sá inn sami Grímr, sem þér hefir líf gefit, ok er nú mikit undir drengskap þínum, er þit finnizt. En svá mikill kappi er Skúli, at fullskipat er hverjum manni, sem einvígi á við hann.»
   «Kanntu nokkut at segja mér veg, þann skemmstr er,» sagði Hálfdan, «því at þangat vildi ek koma sem skjótast?»
   «Torsóttir er hér flestir vegir,» sagði Hriflingr, «en á skipum má ekki fara skemmr en fimm vikur, ok er þat in mesta mannhætta fyrir sakir víkinga ok hermanna. Annarr vegr liggr it eystra, ok er þar þó at fara fjöll ok eyðimerkr, ok er þat langr vegr ok torsóttr ok óvíst, at fram komist. In þriðja leið er skemmst, ef hún tekst vel, því at hana má fara á þrem vikum, en margt er þar til tálmanar: Fyrst er skógr tuttugu rasta langr, er heitir Kolsskógr. Þar liggr spellvirki sá, er Kolr heitir, ok dóttir hans, er Gullkúla heitir. Engum er þeim lífs at vænta, er þau finnr. Annarr skógr er þaðan skammt, er heitir Klifskógr, fjögurra rasta ok tuttugu. Þar er spellvirki sá, er Hallgeirr heitir. Með honum er einn villigöltr, verri viðreignar en tólf karlar. Þar næst kemr á þann skóg, er kallaðr er Kálfárskógr, sextán rasta ok tuttugu. Þar fæst eigi til matar utan ber ok safi. Er þar sá spellvirki, er Selr heitir, ok með honum einn hundr stórr sem naut. Hann hefir manns vit ok er betri til vígs en tólf karlar. En er þú kemr af skóginum, fellr lögr austan af Kjölunum. Engi veit, hvar hann sprettr upp. Þat er þeira einna manna sund, sem bezt eru syndir, at leggjast yfir löginn, en þaðan er eigi langt til kastala þess, sem Skúli ræðr fyrir. Bæri þér ekki til dvala, þá væri nær hæfi, at þú kæmir þar, þá bardaginn ætti at vera.» Hálfdan bað hann búa ferð sína.
   At morgni dags býr Hálfdan ferð sína. Gekk hann til kerlingar ok bað hana vel lifa. Kerling mælti mörgum fögrum orðum yfir honum. Tók hún þá undan höfðalagi sínu tötrabagga. Þar tók hún ór sax. Þat var fínt sem spegill. Sýndist honum eitr drjúpa ór eggjum þess. Hún sagði honum, at sá mundi jafnan sigr hafa, sem þat bæri, ok þat mundi eigi í höggvi staðar nema, ef vel er til höggvit. Hún tók eitt steinasörvi ok batt um háls honum ok bað hann þess, at þat skyldi eigi ór stað hrærast. Síðan kyssti hann kerlingu. Karl gekk á veg með honum ok sagði honum, hvert hann skyldi stefna. Hann gaf honum skikkjurakka sinn ok bað hann þar eptir fara, sem hann færi undan, ok fara aldri þá götu, sem hann vildi eigi fara, ok kvað hann kunna at forðast byggðir þeira illvirkjanna.
   Hálfdan kvað ekki spellvirkja verða sér at bana, – «en ef þér verðr féfátt, þá vitja þú til skálanna, því at ek mun ekki með mér bera, þó at ek gæta kleimt einhvern þeira.»
   Síðan skildu þeir karl, ok bað hvárr vel fyrir öðrum.
 

17. Hálfdan drap skálabúana

 
   Hálfdan snýr nú á skóginn, ok er hann hafði gengit tvá daga, þá sá hann einn leynistíg. Hundrinn vildi stíginn, en Hálfdan gekk fram brautina, þangat til at hann fann skála. Þar var hnigin hurð á klofa. Hálfdan hratt henni upp, en í því hann gekk inn, þá var Gullkúla þar fyrir, dóttir Kols, ok hjó á háls honum með bitrligri skálm, en þar var undir steinasörvi kerlingar ok brast við hátt, en skálmin stökk í sundr. Hálfdan greip hana upp ok rak hana niðr fall mikit ok greip síðan í annan fótinn á henni ok reif hana sundr at endilöngu ok kastar henni síðan út fyrir dyrr. Kolr kom heim á móti dagsetri, ok er hann laut í dyrrnar, þá setti Hálfdan saxit á hálsinn, ok var þat hans bani.
   En um nóttina, þá er Hálfdan var í svefni, kómu þau inn bæði, Kolr ok dóttir hans, ok sóttu þau bæði at Hálfdani. Hundrinn hljóp upp ok reif Gullkúlu á náranum ok rakti ór henni þarmana. Hálfdan hljóp undir skálabúann, ok glímdu þeir lengi, en svá lauk, at Hálfdan felldi hann ok braut hann á háls. Síðan tók hann eld ok brenndi þau upp bæði. Þar var hann tvær nætr.
   Síðan fór hann á burtu ok létti eigi fyrr en hann kom á Klifskóg. Þar fann hann skála stóran, ok var hurðin svá þung, at hann varð alls máttar at kosta, áðr hún gekk upp. Hann sá þar rúm eitt. Þat hafði tvær álnir yfir hans lengd. Ból sá hann þar svá mikit sem báss væri. Þá var sýnt húmat. Hann heyrði út gný mikinn, ok heyrði hann, at göltrinn grenjaði ok lét ófrýnliga. Gekk Hálfdan þá út ór skálanum. Hundrinn hljóp gnöllrandi at geltinum, en göltrinn snerist undan. Hálfdan hjó eptir honum ok ór honum rófuna. Göltrinn snerist aptr ok stakk trýninu á millum fóta Hálfdanar ok vatt honum á lopt, svá at honum varð laust saxit, en þó kom hann standandi niðr. Skálabúi kom þá at ok sló til Hálfdanar með gaddakylfu, en hann snerist undan höggvinu ok gat eigi nát saxinu. Hann greip í fótinn á geltinum ok kippti honum at sér. Höggit kom á millum hlusta geltinum, ok brotnaði haussinn í honum. Hálfdan reif fótinn undan geltinum ok rak hann við eyra spellvirkjanum, svá at hann fell á kné. Hálfdan hljóp þá at honum ok hratt hann um koll. Hann greip þá til Hálfdanar, ok sviptust þeir fast, ok urðu ýmsir undir. Þá hljóp at rakkinn karlsnautr ok beit í nefit á skálabúa ok reif af honum nasirnar. Þá gat Hálfdan nát saxinu ok hjó af skálabúa höfuðit ok brenndi hann síðan upp at báli. Var hann þá stirðr ok móðr. Þar dvelst hann um nóttina.
   Síðan kom hann at Kálfárskóg ok kemr at skála Sels. Hurð var hnigin á miðjan klofa. Hann hljóp á hurðina þrisvar, áðr en upp gekk. Hann settist í rúm skálabúa. Hann hafði eikarkefli í hendi ok tálgaði hvasst í báða endana ok sveið í eldinum. Hann sá út um dyrrnar, hvar skálabúi ferr, ok hljóp hundrinn fram undan. Hundrinn Hálfdanar brá við þegar ok hljóp upp á þvertréit. Hálfdan gekk út á móti bóndanum, en þegar hundrinn sá hann, hljóp hann á mót honum með gapanda ginit ok lætr allólmliga. Hálfdan rak höndina inn í kjaptinn á honum ok snýr keflinu, svá at annarr endinn horfir upp í góminn, en annarr niðr, ok kom hann ekki saman kjaptinum. Selr kom at í þessu ok hafði bjarndýr á herðunum, en hvalkálf fyrir sér.
 

18. Dráp Sels jötuns

 
   Selr kastar niðr byrðinni, en lagði bjarnsviðu til Hálfdanar. Hann hjó á móti með saxinu ok sundr sviðuskaptit ok af honum alla fingrna á annarri hendi. Selr greip upp stein ok snarar at Hálfdani. Hann skauzt undan ok varð svá nær Sel, at hann greip í tönnina, er fram stóð ór múlastykkinu á honum. Hann brá svá hart við, at ór honum gekk tönnin. Hálfdan laust henni á nasir Sel ok braut í honum nefit ok allan tanngarðinn, ok var þursinn þá engum líkr nema sjálfum sér. Greip hann þá til Hálfdanar ok kreisti svá fast at síðum hans, at blóð fell út um eyru hans ok nasir. Hálfdan lék þá Sel hælkrók, ok fell hann á bak aptr. Tönn hans kom á steinasörvit, ok brotnaði einn steinninn. Hálfdan gat nú hvergi hrært sik. Rakkinn karlsnautr hljóp þá framan í nasirnar á Sel ok klóraði ór honum bæði augun. Þá varð Hálfdan lauss, ok hjó hann höfuð af Sel ok kastar honum svá út á móðuna, er þar fell nær.
   Hann gekk nú at hundinum ok mælti til hans: «Aldri skal þetta kefli ór þínum kjapti ganga, nema þú sér mér jafnhollr sem þú varst áðr Sel.»
   Hundrinn skreið at honum ok sneri upp á sér maganum. Hálfdan tók þá keflit ór kjapti honum. Hundrinn varð svá feginn, at vatn rann ofan eptir trýninu á honum. Hálfdan fekk sér mat ok fór síðan at sofa, en um morguninn bjóst hann í burtu ok fór þangat til, at hann kom at leginum. Hundrinn Selsnautr rann fram með vatninu, þar til at hann fann eina mosahrúgu. Hann krafsar sundr hrúguna, ok var þar í bátr. Hálfdan tók hann ok fór yfir löginn ok gekk eptir þat þann dag til kvelds.
 

19. Hálfdan kom til kastalans

 
   At morgni dags sá Hálfdan kastalann, þann sem honum var til vísat. Þenna morgin var Skúli jarl farinn til bardaga á móti Háreki konungi ok þeim bræðrum, ok var þat langt í burt frá kastalanum. Hann hafði lið miklu minna. Kastalinn var eyddr af vígum mönnum, en konur stóðu í vígskörðum, þá Hálfdan kom þar. Hann sá þar eina jungfrú, þá sem honum fannst mikit um. Hún gekk ofan at portinu ok heilsaði Hálfdani með nafni. Hann tók vel kveðju hennar.
   Hún mælti þá til hans: «Mál mun þér þykkja at sjá glófann ok gullit, þat sem þú misstir í Aldeigjuborg.»
   «Muntu mega því valda?» sagði Hálfdan.
   «Miklu muntu mega um þat ráða,» sagði hún. «Fóstri minn er nú í bardaga, ok væri honum nú liðs þörf ok góðrar hjástöðu, ok munda ek flest til þess vinna, at hann fengi sigr.»
   «Ekki á ek gott at launa fóstra þínum,» sagði Hálfdan, «en ef þú vilt handsala mér trú þína, þá mun ek fara til bardagans með fóstra þínum.»
   Hún kastar þá út til hans glófanum ok bað hann hafa þat í festarpeninginn, – «en gullit mun bíða hjá mér, þangað til vit vinnumst næst, en aldri verðr kastalinn af mönnum unninn, þó at ekki sé til varnar í honum nema konur.»
 

20. Sigr Skúla ok Hálfdanar

 
   Hálfdan fór nú til bardagans, ok var þá mikit mannfall. Sviði bar merki Skúla jarls ok gekk fram svá hraustliga, at hann drap merkismann Háreks konungs, er Krabbi hét. Hálfdan var eigi ístöðulauss. Hann réð þar fyrst at, sem fyrir var Flóki Finnakonungr. Konungrinn skaut af boga þrim örum senn, ok var maðr fyrir hverri. Hálfdan réðst á móti honum ok hjó með saxinu á bogann, svá at hann brotnaði, ok tók höndina af Flóka, ok flaug hún í lopt upp. Konungr rétti stúfinn upp á móti, ok kom höndin þar niðr á ok var þá heil. Þetta sá Fiðr Finnakonungr, ok varð hann at hrosshval ok hljóp upp á þá, sem börðust á móti honum, ok urðu undir honum fimmtán menn ok fengu allir bana. Hundrinn Selsnautr hljóp at honum ok reif hann í sundr með tönnunum, en hvalrinn sló í sundr kjaptinum. Hundrinn karlsnautr hljóp inn í kjaptinn ok alla götu niðr í kviðinn ok reif hann innan ok sleit ór honum hjartat, hljóp út síðan ok fell þegar dauðr niðr. Hálfdan reiðir nú saxit ok hjó til Flóka í öðru sinni, en hann blés á móti, svá at saxit fauk ór hendi Hálfdani ok kom fjarri niðr. Flóki hjó til Hálfdanar, ok kom í steinasörvit, ok brotnaði skálmin, en Hálfdan fekk sár á hálsinum, þar sem steinninn var ór brotnaðr, en misst hefði hann höfuðit, ef eigi hefði steinasörvit borgit honum. Hálfdan greip til Flóka ok rak hann niðr fall mikit. Í því kom at Úlfkell snillingr, ok átti Hálfdan þá við mörgu at sjá. Hundrinn kom þá at ok reif allt andlitit af Flóka, en Flóki hryggspennti hundinn ok braut í honum hvert bein, ok lágu þeir þá báðir dauðir. Hálfdan sá þá ekki sitt færi annat en hljóp á Úlfkel ok greip af honum sverðit ok sló því flötu um nasir honum ok bað hann verja sik, ok þá gat Hálfdan nát saxinu. Gengu þeir þá saman ok börðust, ok lauk svá með þeim, at Úlfkell snillingr fekk bana. Skúli jarl hafði þá drepit Úlf inn illa.