- Дайце мне адпачыць крыху каля вас, бо я ў ранах i змогся да сьмерцi.
   Словы гэтыя Айцэн ведае добра, i раптам яму зноў робiцца страшна i ўжо нiчога iншага ня хоча, як толькi адпусьцiць жыда з вачэй, з жыцьця, i ён выкрыквае:
   - А што вы сказалi, калi наш Гасподзь Iсус прыйшоў да вас з крыжам на сьпiне й папрасiў у вас таго самага.
   - Я, - кажа Агасфэр, спрабуючы ўсьмiхнуцца, - любiў рабi.
   Айцэн крывiць твар; гнеў Госпада адолеў яго за такую жыдаву крамолу:
   - Прэч, сказаў ты, i прагнаў нашага Госпада Iсуса ад тваiх дзьвярэй, i ён пракляў цябе...
   I змаўкае, бо Агасфэр падняўся i стаiць перад iм, увесь у крывi, i падымае руку й кажа, тым часам як геры прафузы разьзяўляюць пашчы ад зьдзiўленьня:
   - Будзьце ж праклятыя i Вы, Паўлюс фон Айцэн, i чорт возьме вас, гэта так жа пэўна, як i тое, што Вы цяпер тут бачыце мяне, i я буду пры тым, калi ён прыйдзе, каб забраць Вас.
   Пасьля гэтых слоў ён паварочваецца не марудзячы, назад у вулiцу, i калi на яго падае ўдар, на небе разрываюцца хмары, i ляскае маланка, i падымаецца вецер, i многiя кажуць, што Бог даў азнаку, i лiхi будзе канец з Садомай i Гаморай на рацэ Шляi.
   Пазьней, калi ўжо ўсё скончылася, пры восьмым праходзе вулiцы, гер прафуз пхнуў ботам труп лiхамысьнiка й такiм чынам пераканаўся, што той мёртвы да сьмерцi, пасьля чаго абвясьцiў:
   - Атрад - увага! Кара закончана! - i жаўнеры памаршыравалi з трупам на драбiнах, i дождж змыў з бруку кроў Агасфэра, i былi спалены шпiцрутэны на вогнiшчы на рыначным пляцы, яны гараць дрэнна й дымяць i сьмярдзяць, думае Айцэн, яму здаецца кашмарным сном i ўсё гэта разам i тое, што хлопец быў толькi прахадзiмцам i махляром, бо сапраўдны Агасфэр нiколi ня мог бы памерцi насамрэч, нават пасьля восьмага праходу вулiцы.
   РАЗЬДЗЕЛ ДВАЦЦАЦЬ ПЯТЫ
   У якiм вентылюецца пытаньне пра тое, што можа крыцца за iнтэнсiўнымi заняткамi комплексам Агасфэра, i мы даведваемся праз вучоны абмен пiсьмамi памiж прафэсарамi Байфусам i Лёйхтэнтрагерам наконт вяртаньня рэбэ Ёшуа й ягоныя думкi пра Армагедон
   Геру
   праф. д-ру Dr. h. c. Зiгфрыду Байфусу
   Iнстытут навуковага атэiзму
   Бэрэнштрасэ 39а
   108 Берлiн
   4 верасня 1980
   Дарагi таварыш Байфус!
   З прычыны адпускнога перыяду многiх нашых супрацоўнiкаў наша рэагаванне на працу кiроўнага Табою Iнстытута "Рэлiгiйныя элементы ў сiянiсцкiм iмперыялiзме са спецакцэнтам на Агасфер-легендзе i Кумранскiм рукапiсе 9QRes", рэдакцыя якога па нашай iнiцыятыве была ў сакавiку гэтага года, запазнiлася. Пасля таго, як перад намi аказалiся многiя ацэнкi i меркаваннi i нават я сам меў магчымасць пазнаёмiцца з працай, я павiнен паведамiць Табе, што мы не разглядваем гэты ўзнос у яго iснуючай форме як дастаткова квалiфiкаваны, каб прадстаўляць яго ў наступным годзе на канферэнцыi ў Маскве.
   Перш за ўсё не хапае галоўнага раздзела, якi праз адмысловае завастрэнне ўвагi на Агасфер-легендзе i рукапiсе 9QRes дэталёва прааналiзаваў iншыя важныя аспекты тэмы; i сацыяльныя i нацыянальныя сувязi распрацоўваюцца ў працы недастаткова ўсеабдымна i паглыблена. Так, напрыклад, не хапае базiснага аналiзу першага захопу Палестыны Iзраiлем, прычым выкарыстанне сакрэтна-службовых сродкаў нападаючымi заслугоўвала б спецразгляду, як i аналiз анексiянiсцкага характару другой яўрэйскай дзяржавы, як i яе саюзнiцкай палiтыкi з iмперыялiстычным Рымам, што магло б пралiць характэрнае святло на сённяшнюю практыку.
   У сувязi з гэтай праблематыкай у нашым пiсьме Табе ад 8 лiпеня гэтага года мы рэкамендавалi дыстанцыраваць гераў праф. Лёйхтэнтрагера i яго прыяцеля Агасфера ад вiзiту ў сталiцу ГДР на канферэнцыю, маючую адбыцца ў панядзелак у 14 гадзiн.
   З сацыялiстычным прывiтаннем
   Вюрцнер
   Кiраўнiк галоўнага аддзела,
   Мiнiстэрства вышэйшай
   i прафесiйнай школьнай адукацыi.
   Геру
   праф. Ёханаану Лёйхтэнтрагеру
   Hebrew University
   Jerusalem
   Israel
   10 верасня 1980
   Дарагi, шаноўны калега Лёйхтэнтрагер!
   Я даўно павiнен быў бы адказаць Вам на Ваша змястоўнае пiсьмо ад 3 лiпеня, але важныя справы i нервозныя перажываннi, якiя мяне амаль штомесяца трымаюць далёка ад iнстытута, змусiлi мяне адкласцi такi намер. Але ўвесь гэты час тэма Агасфера не пакiдала мяне; мой урач нават выказаў падазрэнне, што маё здароўе можа быць у нейкай, хай нават аддаленай, сувязi з ёю, i сказаў пра фiксацыю, як яна ўжо была Вамi адзначана, i распытваўся, цi не з'яўляецца мне Вечны Жыд начамi ў снах цi як-небудзь iнакш. З чыстым сумленнем, праўда, я мушу гэта адмаўляць.
   Тым не меней застаецца пытанне, чаму Вы, дарагi калега, i я ўжо працяглы час iнтэнсiўна займаемся комплексам праблем з Агасферам, бо калi ўжо можна гаварыць пра нейкую фiксацыю, маю зацыкленасць, як раней у Вас, калi Вы сцвярджалi пра рэальнае iснаванне перажылага стагоддзi цуда-чалавека i спрабавалi пераканаць у гэтым мяне. А цi нельга было паставiць гэта пытанне па-грамадску мякчэй? Адкуль гэтая заўсёды ў прыкметна павышанай меры цiкавасць да Агасфера, яго паходжання, яго гiсторыi, яго ўздзеяння?
   Паколькi ў свеце не бывае спантаннага развiцця, а паводле законаў дыялектычнага матэрыялiзму адно заўсёды вынiкае з другога, варта было б прадумаць, што крыецца за цэлым i чыiм iнтарэсам яно ў дадзеным выпадку служыць. Больш дакладна па гэтым пункце Вы, паважаны гер прафесар Лёйхтэнтрагер, праўдападобна, нават не маючы намеру, прыслалi адказ, калi ў сваiм лiпеньскiм пiсьме ў кантэксце з магчымым вiзавым пытаннем да ўстановаў Германскай Дэмакратычнай Рэспублiкi пiсалi пра сябе як пра прадстаўнiка парадку i законнасцi, а Агасфера разглядалi як антытэзу да гэтага, як чалавека не-парадку i разбурэння, нецярплiвасцi i неспакою, як сiмвалiчны вобраз анархii, значыцца. Але такiя тыпы, падумайце толькi пра Троцкага i да яго падобных, зноў i зноў робяцца прыладамi ў руках самай цёмнай рэакцыi i iмперыялiзму, i пры ўсёй прыязнасцi да Вас, шаноўны гер калега, якую я, спадзяюся, прыдбаў праз нашу доўгую i змястоўную перапiску, я даю Вам параду, яшчэ раз падумаць i пры выпадку даследаваць, цi сённяшнi, вельмi рэальны Агасфер - ад яго самых розных папярэднiкаў я цяпер абстрагуюся - не мог бы быць нечым большым, чым толькi бяскрыўдным абутковым гандляром-камашнiкам.
   У кожным разе я хацеў бы паставiць пад сумненне, што ён атрымае вiзу на ўезд у нашу Германскую Дэмакратычную Рэспублiку.
   З добрымi пажаданнямi, асаблiва Вашаму здароўю
   Ваш адданы
   (праф. д-р Dr. h. c.)
   Зiгфрыд Байфус
   Iнстытут нав. атэiзму
   Берлiн, сталiца ГДР
   Геру
   праф. д-ру Dr. h. c. Зiгфрыду Байфусу
   Iнстытут навуковага атэiзму
   Бэрэнштрасэ 39а
   108 Берлiн
   German Democratic Republic
   10 верасня 1980
   Дарагi прафесар Байфус!
   Ваша доўгае маўчанне, апошнi раз я меў вестку ад Вас у лiпенi, занепакоiла мяне. Нават з улiкам непамерна зацягненай праз паштовую цэнзуру Вашай i маёй дзяржаў паштовай дарогi, я павiнен быў бы пры Вашай руплiвасцi ва ўсiх датычных Агасфера пытаннях даўно пачуць пра Вас; цi не былi Вы хворыя альбо цi не было ў Вас якiх-небудзь службова абумоўленых перашкодаў у Вашым навукова такiм патрэбным i карысным карэспандаваннi са мною?
   Я ў кожным разе хачу напiсаць Вам цяпер, павiнен гэта зрабiць, нават з улiкам небяспекi, што Ваша мне пiсьмо ў дарозе i перасячэцца з маiм сённяшнiм. Дзве прычыны, побач з маёй калегiяльнай заклапочанасцю духоўным i фiзiчным здароўем аднаго з нямногiх апрача мяне спецыялiстаў па Агасферы, падштурхнулi мяне да гэтага. Адна прычына, што я маю абгрунтаваную перспектыву на фiнансавую дапамогу з боку майго унiверсiтэта для паездкi, якая дазволiць мне пабываць у месцах дзеянняў Агасфера, а таксама ў тэрытарыяльна прыналежным да ГДР Вiтэнбэргу; пры выпадку я хацеў бы наведаць Ваш iнстытут ва Усходнiм Берлiне i, магчыма нават да канца гэтага года, у суправаджэннi гера Агасфера, якi сам бярэ на сябе дарожныя выдаткi i разам са мною рады асабiста пазнаёмiцца з Вамi.
   Другая прычына тэрмiновасцi майго Вам пiсьма i мая спешка з iм яшчэ больш важная, яна нават, калi можна так сказаць, сенсацыйная. Менавiта гер Агасфер паведамiў мне, што рэбэ Ёшуа, якога вы ведаеце па яго грэцкiм iменi Iсус Хрыстос, зноў дзейны на зямлi: ён, Агасфер, не толькi бачыў яго, але i даволi працяглы час гутарыў з iм.
   Вы, шаноўны гер калега, заўсёды ставiлi пад пытанне iснаванне Вечнага Жыда; Вы маглi б таму тут якраз i падняць пярэчанне, што дадзеныя мiфiчнай асобы маюць мала фактычнай каштоўнасцi i што пра прадказанае ў тэкстах Новага Запавета хуткае вяртанне Iсуса Хрыста realiter так цi iнакш не можа быць гаворкi, бо ўжо пра першую iнкарнацыю нiбыта сына божага няма цвёрдых гiстарычных доказаў, нi габрэйскiх, нi грэцкiх альбо рымскiх дакументаў якога б там нi было роду, нiякiх крынiц акрамя менавiта гэтага Новага Запавета, розныя часткi якога розных жа i аўтараў яўна напiсаныя на патрэбу прапаганды ўхiленага ад афiцыйнага iудаiзму сектанцкага веравання i былi пашыраныя сярод людзей.
   Я таксама, дазвольце мне гэта канстатаваць, лiчу Iсуса ў дойдзенай да нас форме ў найвышэйшай ступенi спрэчнай фiгурай; я хутчэй сказаў бы, што рэбэ Ёшуа, якi ў тыя часы хадзiў з пропаведзямi i парабалiчнымi выслоўямi па Юдэi i сумежных правiнцыях, яшчэ пры жыццi, а пасля смерцi яшчэ больш акружаны праз сваiх прыхiльнiкаў мноствам ходкiх мiфаў, пакуль нарэшце яго не абвясцiлi за даўно чаканага яўрэямi месiю. Але я не магу цалкам адмежавацца ад цвярозых слоў майго прыяцеля Агасфера, якi стаяў перад мною, як, мабыць, перад Вамi стаяў бы Ваш гер д-р Якш з прыгаршчамi новых доказаў сваiх тэзаў, i я дапускаю, што i Вы не былi б не ўражаныя яго паведамленнем.
   У вынiку гэтага паведамлення рабi, як i тады ў белым, а цяпер брудным i падраным адзеннi, павалокся ўгору па Дарозе Смутку, хiстаючыся, як пад вялiкiм цяжарам, бледны, задышлiвы. I тым не меней у турыстычнай мiтуснi гэтай часткi Ерусалiма, якая прыцягвае да сябе дзiўную публiку i ўсякага роду жабракоў, ён быў амаль не заўважаны; хiба што толькi некалькi маладых з гiтарамi i рукзакамi за плячмi прыкмецiлi яго, але пасля хутка пераключылiся на iншыя кур'ёзнасцi. Ён, Агасфер, адразу пазнаў рэбэ Ёшуа: не дзiва пасля яго першай сустрэчы з iм на тым самым месцы. Ён увогуле не быў моцна здзiўлены паяўленнем рэбэ Ёшуа, адказаў гер Агасфер на маё ў сувязi з гэтым пытанне; так цi iнакш ён даўно ўжо чакаў яго вяртання, i пачуццё dеjа vu пранiкла ў яго, калi рабi зноў падышоў да яго i папрасiў дазволiць яму адпачыць у цянi ягоных дзвярэй.
   Гэтым разам, праўда, мой сябар паведамiў далей, што ўжо паводзiўся не паводле вядомага ўзору. Замест таго, каб, як было, адаслаць рабi ад сваiх дзвярэй, ён запрасiў яго ў свой дом, i, цалкам зморанага i знясiленага, правёў праз усю сваю лаўку мiма многiх, зразумела, крыху шакiраваных клiентаў, у дворык, дзе запрасiў госця ўтульна размясцiцца сярод вiнаградных лозаў. Шкляначку вiна рабi адхiлiў, гэтаксама як i кока-колу, толькi заакцэптаваў глыток чыстай вады i дазволiў прамыць яму на галаве крывавыя раны i не выдаў нiводнага гуку, толькi два-тры разы лёгка ўздрыгнуў, калi ён, Агасфер, у канцы прамывання памачыў ёдам некалькi больш глыбокiх праколаў i парэзаў.
   Пасля, крыху адпачыўшы, рэбэ Ёшуа пачаў гаварыць. Гэта, патлумачыў ён, ужо апошняя станцыя ягонага прабывання, i паколькi мой сябар Агасфер хацеў ведаць, цi не думае ён сапраўды яшчэ раз дапусцiцца да пытак, той з усмешкаю адказаў: не, гэтым разам не; прыйшоў iншы час, час, калi ўжо трэба не пакутаваць, а судзiць. На наступнае пытанне, каго судзiць, рабi не адказаў; ён падумаў, так сказаў мой сябар, што гэта i без таго ясна. I пра тых, якiя так лiха абышлiся з iм, ён выказаўся вельмi агульна i пакiнуў адкрытым пытанне, была гэта тады ваенная палiцыя цi арабскiя тэрарысты альбо проста нейкiя валацугi, якiя хацелi на iм астудзiць свой запальчык.
   Намнога больш зацiкавiла рабi iншая тэма: Армагедон, тая апошняя бiтва перад канцом свету, за якою паводле падання павiнен паследаваць Страшны суд. Ён гаварыў пра караблi, якiя цiкуюць пад вадою, а то i наогул пад вечным лёдам, нябачна для электронных вачэй самых адчувальных абаронных апаратаў, кожны аснашчаны шаснаццаццю ракетамi, кожная з якiх у сваю чаргу аснашчана шаснаццаццю саманаводнымi атамнымi боегалоўкамi, прычым кожнай з гэтых атамных боегаловак дастаткова, каб сiлай выбуху i напалам цяпла разбурыць вялiкi горад з усiм, што ў iм дыхае, больш грунтоўна, чым сваiм часам гэта зрабiў Божы вогненны дождж з Садомай i Гаморай. Пры гэтым Армагедоне, прадказаў рэбэ Ёшуа далей, могуць ужывацца таксама мiжкантынентальныя ракеты, якiя з хвiлiннай хуткасцю могуць наляцець на цэль з таго боку мора i сваiмi нуклеарнымi зарадамi, напрыклад, ад гары Сiён i святога горада Ерусалiма не пакiнуць нiчога, акрамя выпаленага кратэра i да таго ж сваiм радыёактыўным дыханнем у коле, якое з аднаго боку сягае да ракi Нiл, а з другога да водаў Еўфрата, смяротна атруцiць чалавека, быдла i раслiны, аж нават i самую зямлю, на якой усё гэта расце. I такiх ракет, з горыччу ў голасе дадаў рабi, большых i меншых, з большай альбо меншай шырынёй ахопу i аснашчаных адпаведнымi выбуховымi галоўкамi, ужо ёсць шмат тысяч, i ўся гэтая пякельная сiла знаходзiцца ў руках нямногiх валадароў, людзей з абмежаваным мысленнем, якiя пры кожнай нагодзе на ўсё горла дакляруюць, што гэты арсенал iм патрэбен для абароны мiру, бо мiр патрабуе раўнавагi страху; што азначае, калi адзiн бок у стане знiшчыць другi дзесяць разоў, каб толькi той не iмкнуўся да гэтага зрабiць другому не толькi тое самае, але i пераўзыйсцi другога, каб выйсцi на дванаццацiразовы парог, каб, нават ужо пры апошнiм уздыху з апошняга бункера яшчэ ўсё-такi можна было папомсцiцца. У гэтым забойчым спаборнiцтве яны ўжо дайшлi да таго, што былi здатныя вынiшчыць усё, што пад небам, так што ад Божага тварэння не засталося б нiчога, акрамя голай, пустой зямлi i далёкiх зорак. У сваёй празе да ўлады, сумешчанай са страхам перад сабе падобнымi, чалавек схапiўся за першародную сiлу сусвету, але, не ўмеючы нi цугляць яе, нi кiраваць ёю; так сам Адам, калiсьцi створаны паводле вобразу Бога, зрабiўся зверам з сямю галовамi i дзесяццю рагамi, усеразбуральнiкам, антыхрыстам.
   Такая, паводле паведамлення Агасфера, была прамова рэбэ Ёшуа. I цяпер Вам, паважаны калега Байфус, словы рабi ў аснове фактаў будуць гэтаксама звыклымi, як i мне; толькi мы, выцясняючы iх, дзе толькi магчыма, з нашай свядомасцi, навучылiся з iмi жыць. Ён прапусцiў магчымасць, прызнаў гер Агасфер, знайсцi сабе яснасць у тым, адкуль рабi атрымаў гэтыя факты, цi праз людзей, якiя далi яму адпаведную лiтаратуру, цi ад спецыялiстаў альбо, можа, нават ад саўдзельных у справе; вiдавочна аднак было, што ён, не могучы прыняць удзелу ў нашай паступовай аклiматызацыi ў атамным веку, з неразумствам, у якiм мы рухаемся як бы само сабой зразумелым чынам, раптам быў канфрантаваны i адпаведна быў спалоханы - багатыя падзеямi тысяча дзевяцьсот гадоў, пасля таго як ён, як ён думаў, пралiў сваю кроў за дараванне грахоў чалавецтва.
   Спекулятыўнае пытанне, як паводзiўся б Iсус i што ён сказаў бы, калi б сёння вярнуўся на зямлю, ставiлi ўжо многiя, Вы, мабыць, таксама, дарагi гер прафесар, нягледзячы на Вашыя атэiстычныя перакананнi. Паводле выказванняў Вечнага Жыда, адзiнага чалавека, якi можа надзейна iдэнтыфiкаваць рэбэ Ёшуа i атэiстычна засведчыць ягонае вяртанне, гэтае вяртанне адбылося. Дык цi можна адказаць на пытанне?
   Гер Агасфер мяркуе, што можна. Ва ўсякiм разе сам рэбэ Ёшуа непасрэдна даў адказ, i менавiта на гары Галгофе, на тым месцы, дзе колiсь стаяў крыж. Менавiта туды яны павандравалi абодва, пасля таго, як ён, Агасфер, упрасiў рабi, памяняць сваё падранае i бруднае адзенне на белае, такое, якое носяць бедуiны, i там рабi, гледзячы ў неба, раптам усклiкнуў: Элi, Элi, няўжо ўсё было марна - нагорная пропаведзь, крыжовая смерць? Ягня заколата, але ахвяра адкiнута i забыта?
   I пасля гэтага ён даўся ў маўчанне. А тым часам вакол яго сабраўся вялiкi натоўп, тубыльцы, турысты, паломнiкi, сярод гэтых апошнiх група святароў розных хрысцiянскiх канфесiй, усе ў сваiм абрадавым адзеннi, i ўсе яны глядзелi на рабi, быццам перад iмi быў прывiд, i адна юная амерыканка, бледная, фанатычна крычала: Doesn't he look just like Jesus Christ?
   Рабi, вырваны з задумення, пасля кароткага замяшання падняў руку са следам раны як бы на дабраславенне, але зноў апусцiў; пасля гэтага натоўп, якi сабраўся вакол яго, расступiўся, i ён пайшоў, i варта подзiву было, што нiхто з усiх прысутных людзей не шчоўкнуў фотаапаратам, хоць многiя з iх мелi пры сабе камеры.
   Мне застаецца толькi распытацца пра асабiстую рэакцыю гера Агасфера на падзею. Аднак менавiта таму i не патрабавалася асаблiва распытваць; ён сам расказаў, як моцна ўразiла яго вяртанне рэбэ Ёшуа, бо гэта надзвычай закранула яго асабiсты лёс. Бо калi, сказаў ён, Ты застанешся i будзеш чакаць, пакуль я вярнуся спраўдзiлася да гэтага часу, тык трэба чакаць, што i ў праклёне implicite для часу пасля вяртання рэбэ Ёшуа i яго ўшэсця таксама спраўдзяцца, а ён, Агасфер, тым часам павiнен яшчэ сёе-тое ўрэгуляваць.
   Вы, шаноўны калега Байфус, зразумееце хваляванне, з якiм я пiшу гэта пiсьмо, але ж i маю радасць i задавальненне з таго, што я менавiта такога скептыка i марксiста, як Вы, магу першага паiнфармаваць пра такую вялiкую i дзiвосную, хай хоць, на жаль, толькi з адной крынiцы пацверджаную падзею, якою з'яўляецца новае паяўленне рэбэ Ёшуа. Несумненна вы захочаце яшчэ раз пагутарыць пра гэта i iншыя цiкавыя нам пункты з герам Агасферам i са мною падчас нашага вiзiту ў сталiцу Германскай Дэмакратычнай Рэспублiкi, i я з вялiкiм спадзяваннем на плённы абмен думкамi чакаю яго.
   А пакуль што добрыя прывiтаннi
   Ваш
   Ёханаан Лёйхтэнтрагер
   Hebrew University
   Jerusalem
   РАЗЬДЗЕЛ ДВАЦЦАЦЬ ШОСТЫ
   У якiм рабi й Агасфэр выпраўляюцца на пошукi Бога й сустракаюць старога, якi ведае таямнiцу Кнiгi жыцьця пад сямю пячаткамi й якога рабi заклiкае да безразважнага супрацiву
   Мы шукаем.
   Я, Агасфэр, iшоў леваруч рабi сорак дзён i ночаў, бо мы шукалi Бога. Але ён адмовiў нам, i вакол нас была пустыня i пустата i голая шэрань шэола, у якiм усё расплываецца й чэзьне. I рабi быў поўны страху й няпэўнасьцi й сказаў мне: Хто мы, каб нам спрачацца з Богам i прыкладаць свае маштабы да Яго ўстанаўленьняў? Ён ёсьць пачатак i канец, Ён быў перад часам i будзе пасьля яго, i ўлада яго бязь межаў.
   А я сказаў: Чым быў бы Бог бяз нас? Крык бяз рэха, сiла бязь дзеяньня, прынцып бяз практыкi.
   I як што мы зноў праблукалi сорак дзён i сорак ночаў, шукаючы яго, рабi спытаўся: А што калi б так было, што Яго зусiм няма? Што сьвет i мы ад пачатку былi толькi сном, якi расплываецца, як туман на ветры?
   Рабi, адказаў я, вера, якая перастаўляе горы, горы ж i стварае; ты толькi павiнен цьвёрда верыць, тады ты знойдзеш Бацьку.
   I вось, рассунулася шэрань перад нашымi вачыма, i зазьзяла сьвятло, i асьвятлiла нам шлях, i падняўся палац у канцы шляху, i быў ён з золата й срэбра й кедровай драўнiны, усё каштоўнага вырабу, i каля сямi брамаў палаца стаялi сем брамнiкаў у латах, i ў кожнага быў агнявы меч; але рабi прайшоў празь сёмую браму ў сёмую залу, у якой стаяў трон з каштоўных камянёў, якiя блiшчалi ўсiмi колерамi сьвету, i на троне сядзеў нехта, ён быў апранены ў блiскучы шоўк i быў прыгожы, як анёл, з кучаравымi валасамi, на пальцах пярсьцёнкi, i сказаў: Я цар цароў, i я даўно ўжо чакаю цябе, сыне мой.
   Рабi, сказаў я, калi той там твой Бацька, пагавары зь iм.
   Але рабi сказаў: Гэты для мяне нiшто.
   I зацьмiўся твар у цара цароў гневам, i падышлi сем ягоных ахоўцаў i схапiлi рабi й выгналi яго зь сёмай брамы ў пустыню. Але сьвятло асьвятляла наш шлях, i ў канцы шляху падняўся храм, якi быў яшчэ больш раскошны, чым палац цара цароў i на яго пайшло яшчэ больш золата й срэбра й кедровай драўнiны, чым на палац, i быў ён яшчэ каштоўнейшы, i на сямi дварах храма перад сямю алтарамi правiлi набажэнства сем сьвятых сьвятароў, кожны зь якiх трымаў палымяную ахвярную шалю ў руках; але рабi прайшоў празь сёмы двор у сёмую палату, якая была запоўнена пахамi мiры й дарагiх пахошчаў i культавым посудам з дарагiх камянёў, якiя зьзялi ўсiмi фарбамi сьвету, i сярод палаты стаяў нехта, увесь у белым, i вакол галавы было вялiкае зьзяньне, i сказаў: Я сьвяты сьвятых, i я даўно ўжо чакаю цябе, сыне мой.
   Рабi, зноў сказаў я, калi той там твой Бацька, пагавары зь iм.
   Але рабi сказаў: I гэты для мяне нiшто.
   I сказiў гнеў твар у сьвятога сьвятых, i сем яго сьвятароў падышлi й схапiлi рабi й выгналi яго прэч зь сёмага двара ў пустыню. Але шлях, асьветлены нам сьвятлом, зрабiўся вузешы й круцейшы, i абапал яго разьзеўрылiся прорвы; а ў канцы шляху ляжаў камень, на якiм сядзеў Нехта, якi быў вельмi стары й трымаў у руцэ кiй i пiсаў на пяску пад сваiмi нагамi канцом кiя.
   I я сказаў трэйцi раз: Рабi, калi той там твой Бацька, пагавары зь iм.
   Але рабi нiзка схiлiўся да таго, што пiсаў, i спытаўся: Што ты тут робiш, стары?
   Але той сказаў, не даючы перашкодзiць сабе ў працы: Цi ж ты ня бачыш, што я пiшу Кнiгу жыцьця за сямю пячаткамi, сыне мой?
   Але ты пiшаш яе на пяску, сказаў рабi, i прыйдзе вецер i ўсё садзьме.
   Якраз у гэтым, адказаў стары, i ёсьць таямнiца кнiгi.
   I пабялеў рабi й спалохаўся вельмi, але пасьля сказаў: Ты той, хто стварыў сьвет з пустыняў i пустотаў, з днём i ноччу й небам i зямлёю i водамi й усiм, што рухаецца.
   Той - гэта я, сказў стары.
   I ў дзень шосты, сказаў далей рабi, ты стварыў паводле вобразу твайго чалавека.
   I гэта зрабiў я, сказаў стары.
   I цяпер усё гэта павiнна быць, як бы яго нiколi ня было, спытаўся рабi, мiмалётны сьлед, якi сатрэ мая нага?
   Тут стары адклаў убок кiй i больш ня пiсаў, пакiваў галавой i сказаў: Калiсьцi й я быў поўны шчырай рупнасьцi й веры, мой хлопча, i любiў мой народ альбо гневаўся на яго, i пасылаў на яго патоп i агонь i анёлаў i прарокаў i нарэшце цябе самога, майго адзiнага сына. I ты бачыш, што з таго выйшла.
   Смярдзючае балота, у якiм усё, што жыве, сочыць, памыкаецца зжэрцi другога, сказаў рабi, царства жудасьцi, у якiм увесь парадак служыць толькi разбурэньню.
   Сыне мой, сказаў стары, я ведаю.
   Але Госпадзе, зьвярнуўся рабi, цi ж не ў Тваёй руцэ - асушыць балота й зьмянiць парадак?
   Стары маўчаў.
   Госпадзе, сказаў рабi, Ты пераказаў вуснамi Тваiх прарокаў, што Ты хацеў стварыць новае неба й новую зямлю, каб не ўспамiналася больш старая. I пазьней Ты сказаў праз яшчэ аднаго з Тваiх прарокаў i абвясьцiў людзям, што Ты хацеў дастаць зь iхняй плоцi каменнае сэрца й даць iм новае сэрца й новы дух, Госпадзе, я пытаюся ў Цябе: калi? Калi?
   Тут павярнуў стары галаву й паглядзеў на сына, зьнiзу ўгору, i сказаў: Я стварыў сьвет i людзей, але, каб кожны разьвiваўся па сваiх законах i калi з Так зробiцца Не, а зь Не - Так, пакуль нiчога ня стане так, як было, i сьвет, створаны Богам, больш ня будзе пазнавальны вачам нават самога творцы.
   Дык ты прызнаеш, сказаў рабi, марнасьць Твайго тварэньня, Госпадзе?
   Я пiшу на пяску, сказаў стары, цi ж гэтага не дастаткова?
   Тут абурыўся рабi й сказаў: Чаму ж Ты не адступiшся, Госпадзе, бо хто абяцаў так, як Ты, той не павiнен быў жадаць так трымацца за ўладу,
   I ты будзеш рабiць гэта хiтрэй? спытаўся стары. Ты, якi дазволiў укрыжаваць сябе замест таго, каб паўстаць i ўсупрацiвiцца беззаконьню? Ах, дзiцятка маё, цi ж бо ня вунь ён падбухторыў цябе на твае мяцежнiцкiя казанi?
   Але рабi схапiў старога за вопратку й сьцягнуў яго з каменя, на якiм ён сядзеў, i падняў яго ўгору й патрос яго з усёй сiлы й крыкнуў - хопiць ужо цярпець i пакутаваць, i хто быў той, што паслаў сына на крыжавую сьмерць, за нiшто й зноў за нiшто, i цi ня было б лепш, замест каб чакаць, пакуль гэты сьвет разарве сябе к чорту, сабраць усiх магутаў, нават тых зь пекла, супроць гэтага Бога, ад якога ўцякло яго ўласнае творыва, i аб'яднаць усх хрыстоў i антыхрыстаў на штурм сёмага неба, якое скляпенiцца над гняздом зьмяi й пачварнай гнiласьцi.
   Тут замкнуўся твар у старога, i горкая ўсьмешка кранула вусны ягоныя i прыляцелi сем старых анёлаў з рэдзенькiмi бародкамi й абскубленымi крыламi, i кожны трымаў у руцэ пашчэрбленую, заржавелую трубу й затрубiлi ў iх i ўзялi рабi пад рукi й панесьлi яго прэч, угору, туды да яго трона ў вышнiх, а Бог павярнуўся да мяне, Агасфэра, i сказаў, што чакаў ад мяне разумнейшага; маладому нельга давярацца, ён зноў усё зробiць навыварат.
   РАЗЬДЗЕЛ ДВАЦЦАЦЬ СЁМЫ
   Якi тут галоўным чынам дзеля дакумэнтацыi i складаецца са службовага даклада маёра Пахнiкеля свайму начальству па службе ў справе раптоўнага зьнiкненьня (уцёкi з Рэспублiкi?) грамадзянiна З.Байфуса, з дадаткам допiсаў, пратаколаў i iншых матэрыялаў
   Ад: Галоўны аддз. II В (13)
   Каму: Сакратарыят Савета Мiнiстраў
   Датыч.: Знiкненне (уцёкi з Рэспублiкi?)
   грамадзянiна З.Байфуса
   Берлiн, 15 студз. 1981
   На запатрабаванне службы я з гэтым распаўсюджваю папярэднi даклад, датыч. знiкнення (уцёкi з Рэспублiкi?) вышэйпамянёнага грамадзянiна Зiгфрыда Вальтэра Байфуса, праф. д-ра Dr. h. c. (?) лаўрэата Нацыянальнай прэмii (II класа), заслужанага народнага вучонага, трохразовага актывiста i кавалера многiх ордэнаў i ганаровых знакаў, кiраўнiка Iнстытута навуков. атэiзму, 108 Берлiн, Бэрэнштрасэ 39а. Прыкладзеныя дакументы i абгрунтаваннi пранумараваны, датычнае гэтага даклада дадаецца.
   Вышэйпамянёны, нар. 10. IV. 1927 у Хемнiцы, Сакс., сын зеляншчыка, 53 гады, жан. (жонка Гудрун, у дзяв. Енiке, был. сакратарка, у ц. ч. без прафесii) i праж. 108 Берлiн, Ляйпцыгер-штр. 61, 8-ы паверх; дзецi Фрыдрых (нар. 1963) i Урзула (нар. 1968); асоб. прыкметы: няма. Вышэйпамянёны ўступiў у Сац. адзiную партыю i з'яўляецца членам Таварыства германа-савецкай дружбы, лыжна-спартыўнага клуба "Прагрэс", а таксама Акадэмii навук.
   Вышэйпамянёны знiк 31 снежня 1980 г. памiж 23 гадзiнай i поўначчу праз пралом (у чалавечы рост) у знешняй сцяне (напружаны бетон) сваёй кватэры. Тлумачэння ў форме развiтальнага альбо падобнага роду лiста не пакiнуў; у кожным разе, нiчога адпаведнага не выяўлена.