Шитик Владимир
Пажаданне збылося, але (на белорусском языке)
Уладзiмiр Мiкалаевiч Шыцiк
Пажаданне збылося, але...
Пройдзе час, з зямных касмадромаў возьмуць старт вялiзныя зоркалёты i накiруюцца да далёкiх галактык.
Магчыма, гэта адбудзецца ўжо ў наступным стагоддзi, магчыма, значна пазней. Але наша мара не хоча чакаць, мы ўжо цяпер хочам ведаць, што напаткае бясстрашных астралётчыкаў у бясконцай прасторы. Аб iх прыгодах, лёсе i знаходках расказваецца ў гэтым зборнiку фантастычных апавяданняў.
З таго моманту, як Раiса Фёдараўна ўвайшла ў клас, Слава адчуў трывогу. Настаўнiца не павiнна была выклiкаць яго, ён адказваў толькi надоечы. А ў грудзях усё роўна шчымела. Ад iх Раiсы Фёдараўны можна было чакаць усяго - i чаго хочаш, i чаго не хочаш. Слава не хацеў, каб яго сёння выклiкалi, не вывучыў урок. Ды хiба ў жыццi бывае так, як табе трэба? Вось i сядзi, дрыжы. I чаму гэта чалавек не ўмее адгадваць сваю будучыню? Ну хаця б трошачкi, на якую гадзiну або нават на палову гадзiны наперад...
А настаўнiца не спяшалася. Яна ўважлiва, быццам ацэньваючы кожнага, правяла позiркам па партах i зноў схiлiлася над класным журналам. "Ну, што яна там корпаецца, - занепакоiўся Слава. - Кол дык кол. Абы хутчэй ужо". I тады ўявiў сабе, як стаiць перад настаўнiцай i як яна пытае: "Селiвонiк, за якi час абедзве трубы напоўняць басейн?" Быццам гэта так ужо важна. У бацькi ў iнстытуце электронна-вылiчальная машына за некалькi хвiлiн падлiчыла, колькi вады прынясе рака ў цэлае вадасховiшча за год, за два... А патрэбiцца, дык i на дзесяць гадоў наперад падлiчыць. Але сцэна ганьбы была такая яркая, што Слава аж сцепануўся.
- Ты чаго? - штурхнуў яго ў бок сусед Косцiк Манцэвiч.
- Выклiча цябе, тады будзеш ведаць, - прашыпеў узлаваны Слава.
- Бяда вялiкая! - Косцiк быў выдатнiкам, i для яго гэта праблема не iснавала.
Славу стала крыўдна, што ёсць людзi, якiя не баяцца настаўнiкаў, i ён рашыў падкалоць таварыша.
- А ты ведаеш, што табе паставяць? - шапнуў ён, косячыся, цi не чуе Раiса Фёдараўна.
Косцiк раскрыў рот, хацеў, вiдаць, сказаць, што не сумняваецца. Але ён быў сумленны хлопец i таму завагаўся.
Слава заўважыў на яго твары разгубленасць, пераможна паглядзеў i сказаў:
- Бачыш...
I тут настаўнiца, нарэшце, зрабiла выбар. Выклiкала Косцю.
Манцэвiч нешта пiсаў на дошцы. Што - Слава не бачыў I не чуў. Як i нядаўна, ён зноў убачыў сябе ля дошкi. Быццам рашае i нiяк не можа рашыць задачу, i крэйда крышыцца, абсыпаецца на падлогу, пэцкае пальцы. Слава нават пацёр пальцы аб калена, каб ачысцiць iх ад крэйды, i... на штанах засталiся белыя плямкi. Слава пакруцiў галавой, адганяючы прывiд. Плямкi прапалi.
- Селiвонiк!
"Дачакаўся! - мiльганула думка, i ён пакорлiва пайшоў да дошкi. - Але ўсё роўна штаны не запэцкаю!" - з незразумелай для сябе ўпартасцю рашыў ён.
А далей было, як у сне. Ён стаяў, вада не хацела цячы з тых злашчасных труб, крышылася крэйда, сыпалася на падлогу...
- Ай, Селiвонiк, ай, Селiвонiк, - папракнула настаўнiца, - не вучыш i на ўроках размаўляеш...
Яна гаварыла нешта яшчэ. Слава не слухаў. Ён, як зачараваны, глядзеў на калена, дзе красавалiся тры белыя плямкi ад брудных пальцаў. I тады прыгадалася: сцэна, якую ён уяўляў, i сцэна, якая адбылася з iм на самой справе, былi зусiм аднолькавыя. Нават палоскi, хаця ён не збiраўся iх рабiць, былi такiя ж.
Раз-пораз паглядаючы на плямкi-палоскi, Слава ўздыхаў: ён бязвольны, нiкчэмны чалавек. А што будзе, калi яго напаткае сапраўднае выпрабаванне? Потым падумалася, што нiякiх такiх выпрабаванняў у яго на блiжэйшы час не прадбачыцца, i Слава павесялеў. Усе гэтыя клопаты - дробязь. Падумаеш задача! Ён, калi захоча, рашыць яе сёння... або заўтра.
На вялiкiм перапынку Слава першым выбег з класа. На гэтым перапынку меўся адбыцца iх матч з шостым "а". Слава ж цэнтр нападзення. Ён падбягаў ужо да спартыўнай пляцоўкi, дзе было футбольнае поле, як раптам нейкi голас спытаў: "Чаго ты, уласна, спяшаешся?" Слава хацеў адказаць, нават азiрнуўся, шукаючы гэтага нахабнiка, i тады адчуў, што голас гучаў нiбы ў iм самiм. "Вы прайграеце", - працягваў голас. Слава спынiўся, сцiснуў кулакi. Вось яна, бязвольнасць! Але ён дакажа ўсiм. I сабе самому, i шасцiкласнiкам. А перад вачамi стаяў адзiн i той жа эпiзод матча. Слава аж плюнуў. Трэба ж: ён, Селiвонiк, лепшы футбалiст класа, у якога такi моцны i трапны ўдар левай, выходзiць адзiн на адзiн з варатаром шостага "а" Пецькам Масальскiм i... пускае мяч побач са штангай. Пецька нават не варухнуўся, а потьгм яшчэ i язык паказаў...
- Ну, я табе! - Слава сарваўся з месца i, мiнаючы брамку, пераскочыў цераз плот. На хаду скiдваючы свiтэр, пад якiм была ў яго надзета майка з нумарам дзевяць, ён крыкнуў: - На поле, час не церпiць!
Нiшто не апраўдвала Славiных прадчуванняў. Ужо з першай атакi ён забiў гол. Праўда, шасцiкласнiкi неўзабаве зайгралi лепш, але Слава i таварышы па камандзе захоўвалi перавагу ў лiку.
- Засталося пяць хвiлiн, - паведамiў Косцiк, прабягаючы мiма Славы.
- Угу, - задаволена кiўнуў Слава i падняў руку, просячы пас.
Мяч да яго не дайшоў. Больш таго, ён зрэзаўся з нагi абаронцы i ўляцеў у вароты iх каманды. Слава нахмурыўся. Пачынаючы з цэнтра, ён аддаў пас назад Косцiку, а сам iрвануўся наперад. I зноў мяч да яго не трапiў, заблытаўся ў нагах на iх палавiне поля. Потым, як нехаця, выкацiўся з-пад купкi хлопцаў i спынiўся. Раней за ўсiх ля мяча апынуўся шасцiкласнiк. Слава аж зажмурыўся. За дзве хвiлiны да канца матча яны прайгравалi ўжо з лiкам адзiн - два.
- Адыграемся! - крыкнуў ён сваiм хлопцам. - Паснi, Манцэвiч!
Косцiк паснуў. Выдатна. Так, як толькi ён умеў: прама насупраць варот, пад левую нагу. Удар!.. Мяч ляцiць побач з бакавой штангай, а Пецька... паказвае язык.
Загучаў свiсток суддзi. Запляскалi ў далонi, запiшчалi дзяўчаты, засвiсцелi хлопцы... Слава як не чуў усяго гэтага. Ён дзiвiўся з сябе, што так дакладна прадбачыў, як скончыцца матч.
I футбалiсты, i гледачы доўга не затрымалiся на пляцоўцы, пабеглi ў класы. Слава астаўся. Ён панура брыў па школьным двары i вiнавацiў сябе за промах. На момант падумалася, што зараз урок класнай i яна абавязкова спытае, дзе гэта Селiвонiк, цi не захварэў часам? А заўтра напiша бацькам запiску, i ён сам аднясе яе. Слава па прывычцы паспрабаваў уявiць сабе, што зараз адбываецца ў класе, але нiчога не атрымалася. Мроiлася нейкая лухта. Трэба ж, быццам не класная, а сам дырэктар - ён жыве ў суседнiм з iхнiм доме - сустрэўшы бацьку на аўтобусным прыпынку, паскардзiўся на яго, Славу.
Слава аж памацаў свой лоб: такое можа прывярэдзiцца толькi хвораму. Адзiн, нават два ўрокi - дробязь, у горшым выпадку на савет атрада пацягнуць. Дырэктар тут нi пры чым. Слава ўздыхнуў з палёгкай i прыбавiў кроку.
- Мазiла, мазiла!
Слава азiрнуўся, цiкава, каго гэта так дражняць?
Некалькi першаклашак - во, драбнота! - нахабна глядзелi на яго i паўтаралi:
- Селiвонiк мазiла!
- Я вам дам мазiлу, - узлаваўся Слава i рушыў да малых.
Хлапчукi кiнулiся хто куды. Толькi адзiн, самы меншы, нешта прамарудзiў, i Слава даў яму штурхеля. Не надта моцнага, больш, каб напалохаць. Малы аказаўся няўклюдай, зачапiўся нагой за нагу i плюхнуўся тварам у пясок. Ён адразу ж падхапiўся i памчаўся за астатнiмi, а Слава заўважыў, што ў хлопца з носа паказалася кроў. "Гэтага яшчэ не хапала, падумаў Слава. I тут яго як пацягнула ўзняць вочы. Ён убачыў дырэктара, якi, стоячы ля акна, размаўляў па тэлефоне i строга глядзеў на яго. - Гэтага мне не хапала!" - нiякавата паўтарыў сабе Слава i паплёўся дадому.
А далей зноў было так, як яму ўяўлялася. Дырэктар сустрэў на аўтобусным прыпынку бацьку i расказаў, што Слава не толькi прапускае заняткi, а i крыўдзiць малых.
Слава пасля не спаў усю ноч. Не таму, што дасталося ад бацькi. Гэта здарылася не ўпершыню. I ў такiх выпадках, як бы горка нi было, ён засынаў хутка. Сёння ж ён на бацькавы словы нават не звярнуў увагi. Яго галава была занята iншым: няўжо збылося жаданне, якое прыйшло да яго ранiцай на ўроку, няўжо цяпер ён зможа заглядваць у будучыню? I чаму менавiта ў яго, Славы Селiвонiка, з'явiлася такая здольнасць, а не, скажам, у Косцiка Манцэвiча, самага лепшага вучня iх класа?
Нiчога пэўнага Слава так i не прыдумаў. Тым не менш быў вельмi рады: ён не падобны на iншых, ён умее прадбачыць будучыню, яму цяпер будуць зайздросцiць. I не падазраваў Слава, што чакаюць яго цяпер не шчаслiвыя хвiлiны, а адны непрыемнасцi...
Раней Слава нiколi не клапацiўся, што будзе потым. Будзе, i ўсё. Цяпер жа стаў баяцца нават думаць пра гэта "потым". Бо як задумаецца, то абавязкова спраўдзiцца, ды не добрае, а, наадварот, дрэннае. А галоўнае, няма яму нiякай карысцi ад гэтага.
Ну, што б, здавалася, не папярэдзiць яму сябе самога: гэтага не рабi, туды не хадзi, бо будзе так i так. Дык не. Як ужо сядзiш у класе, не вывучыўшы ўрока, то толькi тады даведаешся, чым скончыцца тваё гультайства. А што ў фiзiчным кабiнеце здарылася! Нават сорамна каму сказаць, што ўмееш прадбачыць будучыню. У той дзень кiраўнiк фiзiчнага гуртка чамусьцi запазнiўся. Усе хлопцы сядзелi цiха, чакалi. Аднаму Славу як хто калючак на стул панакiдаў. То туды сунецца, то сюды. Пакуль не зачапiў нагой нейкi провад i не вырваў яго з клемы. У кабiнеце нiбы маланка блiснула, а тады стала цёмна-цёмна. Толькi гут Славу ўявiлася: уваходзiць, нiбыта, кiраўнiк гуртка, пытаецца, што здарылася, i кажа: "Парушальнiкам тэхнiкi бяспекi не месца ў нашым гуртку. Так, рабяты?"
I нiхто не паспачуваў яму, Славу Селiвонiку, лепшаму футбалiсту ў класе: аднагалосна пастанавiлi выключыць яго з гуртка.
Хаця Слава i ведаў, што ў сваiх прадбачаннях не памыляецца, на гэты раз толькi пасмiхнуўся сам сабе. Не могуць хлопцы вынесцi яму такое суровае спагнанне. I ўзрадаваўся: нарэшце ён памылiўся.
На жаль, не памылiўся. Выключылi, аднагалосна. Што-што, а глядзець наперад ён, аказваецца, умеў. I тут, упершыню, Слава спалохаўся гэтага свайго ўмення. Ён зрабiўся маўклiвым, асцярожным. Клiчуць хлопцы на футбол, а ён выдумляе якую-небудзь прычыну, каб адмовiцца, бо лепш не пайсцi зусiм, чым загадзя ведаць, калi ты па варотах прамажаш. Не вывучыць урок - з класа збяжыць. Каб не папасцi ў аварыю - у аўтобус не сядзе...
I Косцiк, i астатнiя сябры спачатку пыталiся, што з iм. Ён адмоўчваўся. Як ты iм скажаш, калi i сам не надта разумееш, што гэта i адкуль узялося, калi нiякiх доказаў не маеш. Ну, i пайшла пра Славу пагалоска як пра чалавека несучаснага, няўстойлiвага. Слава нават пачаў чакаць, што яго неўзабаве на савет атрада паклiчуць, каб там справаздачу трымаў. Адным словам, жыццё пайшло туды-сюды, i ён скарыўся гэтаму. З заняткаў, каб не папасцi ў якую бяду, спяшаўся дадому i зачыняўся ў сваiм пакоi.
Афiшу, якая абвяшчала, што ў школу прыедзе касманаўт Павел Iванавiч Гушча, Слава прачытаў яшчэ ранiцай. На перапынку, калi ўсе вучнi былi на двары, ён зноў падышоў да аб'явы. Яму вельмi хацелася пабыць на сустрэчы з чалавекам, якi першы з людзей ступiў на Марс, калi ўдасца, пагаварыць нават з iм, параiцца. Бо аб космасе Слава марыў ледзь не з першага класа, хацеў, як вырасце, стаць касманаўтам. Яшчэ нядаўна ён быў упэўнены, што стане. А цяпер ужо - не. Што з таго, калi ён нават i пагаворыць з Гушчам? Варта таму толькi папытаць, як Слава вучыцца, як паводзiць сябе, цi добры ён сябар, i адразу ўсё скончыцца. Каму патрэбны двоечнiкi i недысцыплiкаваныя? Слава, як наяве, прадставiў сабе вынiк магчымай размовы з касманаўтам i адвярнуўся ад афiшы.
- Ты што такi засмучаны? - пачуў ён збоку чыйсьцi цiхi голас.
Слава падумаў, што гэта зноў ягонае славутае прадбачанне напамiнае аб сабе, i не адказаў.
- А ўсё-такi? - не адставаў голас.
Слава на ўсякi выпадак скасiў вочы. Побач стаяў незнаёмы чалавек i ўважлiва глядзеў на яго. Слава рашыў, што гэта нехта з бацькоў, i пацiснуў плячамi.
- Давай пройдземся, вунь да таго акна, - чалавек паказаў на другi канец калiдора i паклаў на Славiна плячо руку. - Ты хто?
- Слава Селiвонiк, - адкрыты ласкавы позiрк чалавека спадабаўся яму, выклiкаў давер.
- А я - Павел Iванавiч. Вось i пазнаёмiлiся. Так? То што ў цябе за бяда, Славiк?
У Славы аж перахапiла горла. Ну, канешне ж, ён ведае гэтага чалавека. Колькi разоў бачыў яго партрэты ў газетах, часопiсах, па тэлевiзары. Як гэта ён не пазнаў адразу!
Гушча глядзеў на яго, пасмiхаўся, i вясёлыя промнiкi-маршчынкi ва ўсе бакi разбеглiся ад яго вачэй. Потым Павел Iванавiч пасур'ёзнеў i сказаў:
- Калi гэта тайна, я прашу прабачэння.
Ад роспачы, што гэты чалавек возьме зараз i пойдзе, у Славы на вачах выступiлi слёзы. Ён ледзь не крыкнуў:
- Не, не...
- Ты, напэўна, хочаш стаць касманаўтам?
Слава толькi матнуў галавой, баючыся словамi парушыць сваё шчасце.
- Усё залежыць ад цябе... - пачаў быў Гушча, але запнуўся i спытаў: Не ўсё, так?
- Ага, - выдавiў з сябе Слава i раптам адчуў палёгку: з гэтым чалавекам не трэба таiцца. - Я стаў бы касманаўтам. Але я... прадбачу.
Павел Iванавiч, нiбы яму было ўсё зразумелым, згодна кiўнуў галавой i папрасiў:
- Калi ласка, падрабязней.
На iмгненне Славу зноў ахапiў адчай: раптам Гушча не зразумее. Аднак вагаўся нядоўга. Павел Iванавiч не абы-хто, касманаўт, ён усё зразумее. I пачаў расказваць, баючыся аднаго, каб раптам не зазвiнеў званок i не перашкодзiў iм.
Гушча слухаў уважлiва, сур'ёзна. Калi Слава скончыў, нейкi час задумлiва маўчаў. Потым спытаў:
- Прадбачаннi бываюць толькi кепскiя?
- Успамiнаць боязна.
- Хочаш iх пазбавiцца?
- Вельмi...
- Так, так, - заклапочана прамовiў Павел Iванавiч. - Якi ў вас наступны ўрок?
- Фiзiка...
- Што гавораць твае прадбачаннi?
- Я ж у касманаўты збiраюся, - з дакорам адказаў Слава.
- Значыць, вывучыў? Так. Вядома, калi вывучыў, то нiякiя прадбачаннi не страшныя. А iншыя ўрокi ты не спрабаваў штодня вучыць? Не? А ты паспрабуй.
Слава сумеўся. Ён, зрэшты, i чакаў такога кiрунку iх размовы, не трэба было пачынаць...
Павел Iванавiч, нiбы не заўважыў перамену ў яго настроi, прапанаваў:
- Вось табе мой тэлефон. Давай дамовiмся аб адным. Ты цэлы тыдзень будзеш вучыць не толькi фiзiку, а i астатнiя прадметы. А праз тыдзень пазвонiш мне. Паглядзiм, што атрымаецца. I на футбольныя трэнiроўкi хадзi, адпрацоўвай удар левай. Ну, а малых... Разумею, гэта выпадкова. Але ты старайся ўсё-такi спачатку думаць, а потым рабiць.
I тут зазвiнеў званок, калiдор адразу напоўнiўся шумам - воклiчамi, смехам, тупатам.
- Пайду ў настаўнiцкую, - сказаў Гушча. - Пазвонiш, га?
- Абавязкова! - крыкнуў Слава.
Пажаданне збылося, але...
Пройдзе час, з зямных касмадромаў возьмуць старт вялiзныя зоркалёты i накiруюцца да далёкiх галактык.
Магчыма, гэта адбудзецца ўжо ў наступным стагоддзi, магчыма, значна пазней. Але наша мара не хоча чакаць, мы ўжо цяпер хочам ведаць, што напаткае бясстрашных астралётчыкаў у бясконцай прасторы. Аб iх прыгодах, лёсе i знаходках расказваецца ў гэтым зборнiку фантастычных апавяданняў.
З таго моманту, як Раiса Фёдараўна ўвайшла ў клас, Слава адчуў трывогу. Настаўнiца не павiнна была выклiкаць яго, ён адказваў толькi надоечы. А ў грудзях усё роўна шчымела. Ад iх Раiсы Фёдараўны можна было чакаць усяго - i чаго хочаш, i чаго не хочаш. Слава не хацеў, каб яго сёння выклiкалi, не вывучыў урок. Ды хiба ў жыццi бывае так, як табе трэба? Вось i сядзi, дрыжы. I чаму гэта чалавек не ўмее адгадваць сваю будучыню? Ну хаця б трошачкi, на якую гадзiну або нават на палову гадзiны наперад...
А настаўнiца не спяшалася. Яна ўважлiва, быццам ацэньваючы кожнага, правяла позiркам па партах i зноў схiлiлася над класным журналам. "Ну, што яна там корпаецца, - занепакоiўся Слава. - Кол дык кол. Абы хутчэй ужо". I тады ўявiў сабе, як стаiць перад настаўнiцай i як яна пытае: "Селiвонiк, за якi час абедзве трубы напоўняць басейн?" Быццам гэта так ужо важна. У бацькi ў iнстытуце электронна-вылiчальная машына за некалькi хвiлiн падлiчыла, колькi вады прынясе рака ў цэлае вадасховiшча за год, за два... А патрэбiцца, дык i на дзесяць гадоў наперад падлiчыць. Але сцэна ганьбы была такая яркая, што Слава аж сцепануўся.
- Ты чаго? - штурхнуў яго ў бок сусед Косцiк Манцэвiч.
- Выклiча цябе, тады будзеш ведаць, - прашыпеў узлаваны Слава.
- Бяда вялiкая! - Косцiк быў выдатнiкам, i для яго гэта праблема не iснавала.
Славу стала крыўдна, што ёсць людзi, якiя не баяцца настаўнiкаў, i ён рашыў падкалоць таварыша.
- А ты ведаеш, што табе паставяць? - шапнуў ён, косячыся, цi не чуе Раiса Фёдараўна.
Косцiк раскрыў рот, хацеў, вiдаць, сказаць, што не сумняваецца. Але ён быў сумленны хлопец i таму завагаўся.
Слава заўважыў на яго твары разгубленасць, пераможна паглядзеў i сказаў:
- Бачыш...
I тут настаўнiца, нарэшце, зрабiла выбар. Выклiкала Косцю.
Манцэвiч нешта пiсаў на дошцы. Што - Слава не бачыў I не чуў. Як i нядаўна, ён зноў убачыў сябе ля дошкi. Быццам рашае i нiяк не можа рашыць задачу, i крэйда крышыцца, абсыпаецца на падлогу, пэцкае пальцы. Слава нават пацёр пальцы аб калена, каб ачысцiць iх ад крэйды, i... на штанах засталiся белыя плямкi. Слава пакруцiў галавой, адганяючы прывiд. Плямкi прапалi.
- Селiвонiк!
"Дачакаўся! - мiльганула думка, i ён пакорлiва пайшоў да дошкi. - Але ўсё роўна штаны не запэцкаю!" - з незразумелай для сябе ўпартасцю рашыў ён.
А далей было, як у сне. Ён стаяў, вада не хацела цячы з тых злашчасных труб, крышылася крэйда, сыпалася на падлогу...
- Ай, Селiвонiк, ай, Селiвонiк, - папракнула настаўнiца, - не вучыш i на ўроках размаўляеш...
Яна гаварыла нешта яшчэ. Слава не слухаў. Ён, як зачараваны, глядзеў на калена, дзе красавалiся тры белыя плямкi ад брудных пальцаў. I тады прыгадалася: сцэна, якую ён уяўляў, i сцэна, якая адбылася з iм на самой справе, былi зусiм аднолькавыя. Нават палоскi, хаця ён не збiраўся iх рабiць, былi такiя ж.
Раз-пораз паглядаючы на плямкi-палоскi, Слава ўздыхаў: ён бязвольны, нiкчэмны чалавек. А што будзе, калi яго напаткае сапраўднае выпрабаванне? Потым падумалася, што нiякiх такiх выпрабаванняў у яго на блiжэйшы час не прадбачыцца, i Слава павесялеў. Усе гэтыя клопаты - дробязь. Падумаеш задача! Ён, калi захоча, рашыць яе сёння... або заўтра.
На вялiкiм перапынку Слава першым выбег з класа. На гэтым перапынку меўся адбыцца iх матч з шостым "а". Слава ж цэнтр нападзення. Ён падбягаў ужо да спартыўнай пляцоўкi, дзе было футбольнае поле, як раптам нейкi голас спытаў: "Чаго ты, уласна, спяшаешся?" Слава хацеў адказаць, нават азiрнуўся, шукаючы гэтага нахабнiка, i тады адчуў, што голас гучаў нiбы ў iм самiм. "Вы прайграеце", - працягваў голас. Слава спынiўся, сцiснуў кулакi. Вось яна, бязвольнасць! Але ён дакажа ўсiм. I сабе самому, i шасцiкласнiкам. А перад вачамi стаяў адзiн i той жа эпiзод матча. Слава аж плюнуў. Трэба ж: ён, Селiвонiк, лепшы футбалiст класа, у якога такi моцны i трапны ўдар левай, выходзiць адзiн на адзiн з варатаром шостага "а" Пецькам Масальскiм i... пускае мяч побач са штангай. Пецька нават не варухнуўся, а потьгм яшчэ i язык паказаў...
- Ну, я табе! - Слава сарваўся з месца i, мiнаючы брамку, пераскочыў цераз плот. На хаду скiдваючы свiтэр, пад якiм была ў яго надзета майка з нумарам дзевяць, ён крыкнуў: - На поле, час не церпiць!
Нiшто не апраўдвала Славiных прадчуванняў. Ужо з першай атакi ён забiў гол. Праўда, шасцiкласнiкi неўзабаве зайгралi лепш, але Слава i таварышы па камандзе захоўвалi перавагу ў лiку.
- Засталося пяць хвiлiн, - паведамiў Косцiк, прабягаючы мiма Славы.
- Угу, - задаволена кiўнуў Слава i падняў руку, просячы пас.
Мяч да яго не дайшоў. Больш таго, ён зрэзаўся з нагi абаронцы i ўляцеў у вароты iх каманды. Слава нахмурыўся. Пачынаючы з цэнтра, ён аддаў пас назад Косцiку, а сам iрвануўся наперад. I зноў мяч да яго не трапiў, заблытаўся ў нагах на iх палавiне поля. Потым, як нехаця, выкацiўся з-пад купкi хлопцаў i спынiўся. Раней за ўсiх ля мяча апынуўся шасцiкласнiк. Слава аж зажмурыўся. За дзве хвiлiны да канца матча яны прайгравалi ўжо з лiкам адзiн - два.
- Адыграемся! - крыкнуў ён сваiм хлопцам. - Паснi, Манцэвiч!
Косцiк паснуў. Выдатна. Так, як толькi ён умеў: прама насупраць варот, пад левую нагу. Удар!.. Мяч ляцiць побач з бакавой штангай, а Пецька... паказвае язык.
Загучаў свiсток суддзi. Запляскалi ў далонi, запiшчалi дзяўчаты, засвiсцелi хлопцы... Слава як не чуў усяго гэтага. Ён дзiвiўся з сябе, што так дакладна прадбачыў, як скончыцца матч.
I футбалiсты, i гледачы доўга не затрымалiся на пляцоўцы, пабеглi ў класы. Слава астаўся. Ён панура брыў па школьным двары i вiнавацiў сябе за промах. На момант падумалася, што зараз урок класнай i яна абавязкова спытае, дзе гэта Селiвонiк, цi не захварэў часам? А заўтра напiша бацькам запiску, i ён сам аднясе яе. Слава па прывычцы паспрабаваў уявiць сабе, што зараз адбываецца ў класе, але нiчога не атрымалася. Мроiлася нейкая лухта. Трэба ж, быццам не класная, а сам дырэктар - ён жыве ў суседнiм з iхнiм доме - сустрэўшы бацьку на аўтобусным прыпынку, паскардзiўся на яго, Славу.
Слава аж памацаў свой лоб: такое можа прывярэдзiцца толькi хвораму. Адзiн, нават два ўрокi - дробязь, у горшым выпадку на савет атрада пацягнуць. Дырэктар тут нi пры чым. Слава ўздыхнуў з палёгкай i прыбавiў кроку.
- Мазiла, мазiла!
Слава азiрнуўся, цiкава, каго гэта так дражняць?
Некалькi першаклашак - во, драбнота! - нахабна глядзелi на яго i паўтаралi:
- Селiвонiк мазiла!
- Я вам дам мазiлу, - узлаваўся Слава i рушыў да малых.
Хлапчукi кiнулiся хто куды. Толькi адзiн, самы меншы, нешта прамарудзiў, i Слава даў яму штурхеля. Не надта моцнага, больш, каб напалохаць. Малы аказаўся няўклюдай, зачапiўся нагой за нагу i плюхнуўся тварам у пясок. Ён адразу ж падхапiўся i памчаўся за астатнiмi, а Слава заўважыў, што ў хлопца з носа паказалася кроў. "Гэтага яшчэ не хапала, падумаў Слава. I тут яго як пацягнула ўзняць вочы. Ён убачыў дырэктара, якi, стоячы ля акна, размаўляў па тэлефоне i строга глядзеў на яго. - Гэтага мне не хапала!" - нiякавата паўтарыў сабе Слава i паплёўся дадому.
А далей зноў было так, як яму ўяўлялася. Дырэктар сустрэў на аўтобусным прыпынку бацьку i расказаў, што Слава не толькi прапускае заняткi, а i крыўдзiць малых.
Слава пасля не спаў усю ноч. Не таму, што дасталося ад бацькi. Гэта здарылася не ўпершыню. I ў такiх выпадках, як бы горка нi было, ён засынаў хутка. Сёння ж ён на бацькавы словы нават не звярнуў увагi. Яго галава была занята iншым: няўжо збылося жаданне, якое прыйшло да яго ранiцай на ўроку, няўжо цяпер ён зможа заглядваць у будучыню? I чаму менавiта ў яго, Славы Селiвонiка, з'явiлася такая здольнасць, а не, скажам, у Косцiка Манцэвiча, самага лепшага вучня iх класа?
Нiчога пэўнага Слава так i не прыдумаў. Тым не менш быў вельмi рады: ён не падобны на iншых, ён умее прадбачыць будучыню, яму цяпер будуць зайздросцiць. I не падазраваў Слава, што чакаюць яго цяпер не шчаслiвыя хвiлiны, а адны непрыемнасцi...
Раней Слава нiколi не клапацiўся, што будзе потым. Будзе, i ўсё. Цяпер жа стаў баяцца нават думаць пра гэта "потым". Бо як задумаецца, то абавязкова спраўдзiцца, ды не добрае, а, наадварот, дрэннае. А галоўнае, няма яму нiякай карысцi ад гэтага.
Ну, што б, здавалася, не папярэдзiць яму сябе самога: гэтага не рабi, туды не хадзi, бо будзе так i так. Дык не. Як ужо сядзiш у класе, не вывучыўшы ўрока, то толькi тады даведаешся, чым скончыцца тваё гультайства. А што ў фiзiчным кабiнеце здарылася! Нават сорамна каму сказаць, што ўмееш прадбачыць будучыню. У той дзень кiраўнiк фiзiчнага гуртка чамусьцi запазнiўся. Усе хлопцы сядзелi цiха, чакалi. Аднаму Славу як хто калючак на стул панакiдаў. То туды сунецца, то сюды. Пакуль не зачапiў нагой нейкi провад i не вырваў яго з клемы. У кабiнеце нiбы маланка блiснула, а тады стала цёмна-цёмна. Толькi гут Славу ўявiлася: уваходзiць, нiбыта, кiраўнiк гуртка, пытаецца, што здарылася, i кажа: "Парушальнiкам тэхнiкi бяспекi не месца ў нашым гуртку. Так, рабяты?"
I нiхто не паспачуваў яму, Славу Селiвонiку, лепшаму футбалiсту ў класе: аднагалосна пастанавiлi выключыць яго з гуртка.
Хаця Слава i ведаў, што ў сваiх прадбачаннях не памыляецца, на гэты раз толькi пасмiхнуўся сам сабе. Не могуць хлопцы вынесцi яму такое суровае спагнанне. I ўзрадаваўся: нарэшце ён памылiўся.
На жаль, не памылiўся. Выключылi, аднагалосна. Што-што, а глядзець наперад ён, аказваецца, умеў. I тут, упершыню, Слава спалохаўся гэтага свайго ўмення. Ён зрабiўся маўклiвым, асцярожным. Клiчуць хлопцы на футбол, а ён выдумляе якую-небудзь прычыну, каб адмовiцца, бо лепш не пайсцi зусiм, чым загадзя ведаць, калi ты па варотах прамажаш. Не вывучыць урок - з класа збяжыць. Каб не папасцi ў аварыю - у аўтобус не сядзе...
I Косцiк, i астатнiя сябры спачатку пыталiся, што з iм. Ён адмоўчваўся. Як ты iм скажаш, калi i сам не надта разумееш, што гэта i адкуль узялося, калi нiякiх доказаў не маеш. Ну, i пайшла пра Славу пагалоска як пра чалавека несучаснага, няўстойлiвага. Слава нават пачаў чакаць, што яго неўзабаве на савет атрада паклiчуць, каб там справаздачу трымаў. Адным словам, жыццё пайшло туды-сюды, i ён скарыўся гэтаму. З заняткаў, каб не папасцi ў якую бяду, спяшаўся дадому i зачыняўся ў сваiм пакоi.
Афiшу, якая абвяшчала, што ў школу прыедзе касманаўт Павел Iванавiч Гушча, Слава прачытаў яшчэ ранiцай. На перапынку, калi ўсе вучнi былi на двары, ён зноў падышоў да аб'явы. Яму вельмi хацелася пабыць на сустрэчы з чалавекам, якi першы з людзей ступiў на Марс, калi ўдасца, пагаварыць нават з iм, параiцца. Бо аб космасе Слава марыў ледзь не з першага класа, хацеў, як вырасце, стаць касманаўтам. Яшчэ нядаўна ён быў упэўнены, што стане. А цяпер ужо - не. Што з таго, калi ён нават i пагаворыць з Гушчам? Варта таму толькi папытаць, як Слава вучыцца, як паводзiць сябе, цi добры ён сябар, i адразу ўсё скончыцца. Каму патрэбны двоечнiкi i недысцыплiкаваныя? Слава, як наяве, прадставiў сабе вынiк магчымай размовы з касманаўтам i адвярнуўся ад афiшы.
- Ты што такi засмучаны? - пачуў ён збоку чыйсьцi цiхi голас.
Слава падумаў, што гэта зноў ягонае славутае прадбачанне напамiнае аб сабе, i не адказаў.
- А ўсё-такi? - не адставаў голас.
Слава на ўсякi выпадак скасiў вочы. Побач стаяў незнаёмы чалавек i ўважлiва глядзеў на яго. Слава рашыў, што гэта нехта з бацькоў, i пацiснуў плячамi.
- Давай пройдземся, вунь да таго акна, - чалавек паказаў на другi канец калiдора i паклаў на Славiна плячо руку. - Ты хто?
- Слава Селiвонiк, - адкрыты ласкавы позiрк чалавека спадабаўся яму, выклiкаў давер.
- А я - Павел Iванавiч. Вось i пазнаёмiлiся. Так? То што ў цябе за бяда, Славiк?
У Славы аж перахапiла горла. Ну, канешне ж, ён ведае гэтага чалавека. Колькi разоў бачыў яго партрэты ў газетах, часопiсах, па тэлевiзары. Як гэта ён не пазнаў адразу!
Гушча глядзеў на яго, пасмiхаўся, i вясёлыя промнiкi-маршчынкi ва ўсе бакi разбеглiся ад яго вачэй. Потым Павел Iванавiч пасур'ёзнеў i сказаў:
- Калi гэта тайна, я прашу прабачэння.
Ад роспачы, што гэты чалавек возьме зараз i пойдзе, у Славы на вачах выступiлi слёзы. Ён ледзь не крыкнуў:
- Не, не...
- Ты, напэўна, хочаш стаць касманаўтам?
Слава толькi матнуў галавой, баючыся словамi парушыць сваё шчасце.
- Усё залежыць ад цябе... - пачаў быў Гушча, але запнуўся i спытаў: Не ўсё, так?
- Ага, - выдавiў з сябе Слава i раптам адчуў палёгку: з гэтым чалавекам не трэба таiцца. - Я стаў бы касманаўтам. Але я... прадбачу.
Павел Iванавiч, нiбы яму было ўсё зразумелым, згодна кiўнуў галавой i папрасiў:
- Калi ласка, падрабязней.
На iмгненне Славу зноў ахапiў адчай: раптам Гушча не зразумее. Аднак вагаўся нядоўга. Павел Iванавiч не абы-хто, касманаўт, ён усё зразумее. I пачаў расказваць, баючыся аднаго, каб раптам не зазвiнеў званок i не перашкодзiў iм.
Гушча слухаў уважлiва, сур'ёзна. Калi Слава скончыў, нейкi час задумлiва маўчаў. Потым спытаў:
- Прадбачаннi бываюць толькi кепскiя?
- Успамiнаць боязна.
- Хочаш iх пазбавiцца?
- Вельмi...
- Так, так, - заклапочана прамовiў Павел Iванавiч. - Якi ў вас наступны ўрок?
- Фiзiка...
- Што гавораць твае прадбачаннi?
- Я ж у касманаўты збiраюся, - з дакорам адказаў Слава.
- Значыць, вывучыў? Так. Вядома, калi вывучыў, то нiякiя прадбачаннi не страшныя. А iншыя ўрокi ты не спрабаваў штодня вучыць? Не? А ты паспрабуй.
Слава сумеўся. Ён, зрэшты, i чакаў такога кiрунку iх размовы, не трэба было пачынаць...
Павел Iванавiч, нiбы не заўважыў перамену ў яго настроi, прапанаваў:
- Вось табе мой тэлефон. Давай дамовiмся аб адным. Ты цэлы тыдзень будзеш вучыць не толькi фiзiку, а i астатнiя прадметы. А праз тыдзень пазвонiш мне. Паглядзiм, што атрымаецца. I на футбольныя трэнiроўкi хадзi, адпрацоўвай удар левай. Ну, а малых... Разумею, гэта выпадкова. Але ты старайся ўсё-такi спачатку думаць, а потым рабiць.
I тут зазвiнеў званок, калiдор адразу напоўнiўся шумам - воклiчамi, смехам, тупатам.
- Пайду ў настаўнiцкую, - сказаў Гушча. - Пазвонiш, га?
- Абавязкова! - крыкнуў Слава.