Уэллс Герберт Джордж. Чалавек-невiдзiмка (на белорусском языке)

   - Я самая кепская прылада, якую толькi вы маглi выбраць, - сказаў Марвел. - Я слабасiльны, - працягваў ён. - Я вельмi слабы, - паўтарыў ён, не дачакаўшыся адказу.
   - Хiба?
   - I сэрца ў мяне слабое. Ваша даручэнне я выканаў. Але, запэўнiваю вас, мне здавалася, што я вось-вось упаду.
   - Так?
   - У мяне i смеласцi i сiлы такой няма, якiя вам патрэбны.
   - Я цябе падбадзёру.
   - Лепш не трэба. Я не хачу сапсаваць вам усю справу, але гэта можа здарыцца. Раптам я спалохаюся цi разгублюся...
   - Ужо пастарайся, каб гэтага не здарылася, - сказаў Голас спакойна, але цвёрда.
   - Лепш ужо памерцi, - сказаў Марвел. - I гэта ж несправядлiва, працягваў ён. - Згадзiцеся самi... Мне здаецца, я маю права...
   - Наперад! - сказаў Голас.
   Мiстэр Марвел прыбавiў кроку, i нейкi час яны iшлi моўчкi.
   - Вельмi цяжкая работа, - сказаў мiстэр Марвел.
   Гэта заўвага нiяк не падзейнiчала. Тады ён вырашыў падступiцца з другога канца.
   - А што мне гэта дае? - пачаў ён зноў тонам горкай крыўды.
   - Хопiць! - ва ўсю моц гыркнуў Голас. - Я цябе забяспечу. Толькi рабi тое, што табе загадваюць. Ты выдатна справiшся, хаця ты i дурань, а справiшся...
   - Кажу вам, спадар, я непадыходзячы чалавек для гэтага. Я не хачу вам пярэчыць, але гэта так...
   - Замоўкнi ты, iнакш я зноў пачну выкручваць табе руку, - сказаў Невiдзiмка. - Не перашкаджай мне думаць.
   Наперадзе праз дрэвы блiснулi дзве плямы жоўтага святла, i ў змроку сталi бачны абрысы квадратнай царкоўнай вежы.
   - Я буду трымаць руку на тваiм плячы, - сказаў Голас, - пакуль мы не пройдзем праз вёску. Iдзi прама i не надумайся прыдурвацца. Iнакш будзе кепска.
   - Ведаю, - адказаў i ўздыхнуў Марвел, - гэта я добра ведаю.
   Жаласная фiгура ў старым цылiндры прайшла са сваёй ношай па вясковай вулiцы мiма асветленых вокнаў i знiкла ў змроку за ваколiцай.
   Раздзел XIV
   У ПОРТ-СТОЎ
   На наступны дзень у дзесяць гадзiн ранiцы мiстэр Марвел, няголены, брудны, раскудлачаны, сядзеў на лаўцы каля ўваходу ў карчомку, якая знаходзiлася ў прадмесцi Порт-Стоў; рукi ён засунуў у кiшэнi, часта надзiмаў шчокi i выгляд у яго быў вельмi зняможаны, расхваляваны i трывожны. Побач з iм ляжалi кнiгi, звязаныя ўжо вяроўкай. Вузел быў пакiнуты ў сасновым лесе за Брэмблхерстам, у адпаведнасцi з пераменамi ў планах Невiдзiмкi. Мiстэр Марвел сядзеў на лаўцы, i, хаця нiхто не звяртаў на яго нiякай увагi, хваляванне яго ўсё ўзмацнялася. Рукi яго бесперапынку шнарылi па шматлiкiх кiшэнях.
   Пасля таго, як ён праседзеў тут добрую гадзiну, з карчмы выйшаў пажылы матрос з газетай у руках i апусцiўся на лаўку побач з Марвелам.
   - Харошы дзянёк, - сказаў матрос.
   Мiстэр Марвел стаў спалохана азiрацца.
   - Так, вельмi, - пацвердзiў ён.
   - Надвор'е як раз па сезону, - працягваў матрос тонам, якi не дапускаў пярэчанняў.
   - Сапраўды, - пагадзiўся мiстэр Марвел.
   Матрос вынуў зубачыстку i на працягу некалькiх хвiлiн быў заняты выключна ёю. А мiж тым позiрк яго быў скiраваны на мiстэра Марвела, i ён уважлiва вывучаў запыленую фiгуру i кнiгi, якiя ляжалi побач з iм. Калi матрос падыходзiў да мiстэра Марвела, яму падалося, што ў таго ў кiшэнi звiняць манеты. Яго здзiвiла неадпаведнасць памiж знешнiм выглядам мiстэра Марвела i гэтым багаццем, якое пабразгвала. Думка яго зноў звярнулася да тэмы, якая нядаўна авалодала яго ўяўленнем.
   - Кнiгi? - спытаўся ён раптам, старанна арудуючы зубачысткай.
   Мiстэр Марвел уздрыгнуў i паглядзеў на звязку, што ляжала побач.
   - Так, - сказаў ён, - так-так, гэта кнiгi.
   - Дзiўныя рэчы можна знайсцi ў кнiгах, - працягваў матрос.
   - Цалкам з вамi згодны, - сказаў мiстэр Марвел.
   - I не толькi ў кнiгах, - працягваў матрос.
   - Правiльна, - пацвердзiў мiстэр Марвел. Ён зiрнуў на свайго субяседнiка i затым паглядзеў вакол сябе.
   - Вось, да прыкладу, дзiўныя рэчы часам пiшуць у газетах, - пачаў зноў матрос.
   - Ага, бывае.
   - Вось i ў гэтай газеце, - сказаў матрос.
   - А! - сказаў мiстэр Марвел.
   - Вось тут, - працягваў матрос, не зводзячы з мiстэра Марвела настойлiвага i сур'ёзнага позiрку, - надрукавана пра Невiдзiмку.
   Мiстэр Марвел скрывiў рот i пачухаў скулу, адчуваючы, што ў яго загарэлiся вушы.
   - Чаго толькi не выдумаюць, - сказаў ён слабым голасам. - Дзе гэта, у Аўстралii цi ў Амерыцы?
   - Нiчога падобнага, - адказаў матрос, - тут.
   - Госпадзi! - усклiкнуў Марвел, уздрыгнуўшы.
   - Праўда, не так каб зусiм тут, - сказаў матрос i мiстэр Марвел уздыхнуў з палёгкай, - не ў гэтым самым месцы, дзе мы цяпер сядзiм, але паблiзу.
   - Невiдзiмка, - сказаў Марвел. - Ну, а што ён робiць?
   - Усё, - сказаў марак, уважлiва разглядваючы Марвела. - Усё што трэба, - дабавiў ён.
   - Я ўжо чатыры днi не бачыў газет, - сказаў Марвел.
   - Спачатку ён з'явiўся ў Айпiнгу, - сказаў матрос.
   - Вось як? - сказаў мiстэр Марвел.
   - Там ён з'явiўся ў першы раз, - працягваў матрос, - а адкуль ён узяўся, гэтага, вiдаць, нiхто не ведае. Вось: "Незвычайнае здарэнне ў Айпiнгу". I ў газеце сказана, што гэта ўсё дакладна i верагодна.
   - Госпадзi! - сказаў мiстэр Марвел.
   - Так ужо, i праўда, дзiўная гiсторыя. I вiкарый, i доктар сцвярджаюць, што бачылi яго зусiм ясна... Дакладней кажучы, не бачылi. Тут пiшуць, што ён жыў у карчме "Кучар i конi" i нiхто, мусiць, спачатку не здагадваўся пра яго няшчасце, а потым у карчме надарылася бойка i ў яго з галавы сарвалi бiнты. Тады i заўважылi, што галава ў яго нябачная. Тут сказана, што яго адразу ж хацелi схапiць, ды яму ўдалося скiнуць з сябе вопратку i ўцячы. Праўда, яму давялося вытрымаць адчайную схватку, у час якой ён нанёс сур'ёзныя раненнi заслужанаму i паважанаму канстэблю, мiстэру Джаферсу, вось як тут сказана. Усё адкрыта, так? Iмёны названы поўнасцю i ўсё такое.
   - Госпадзi! - прамовiў мiстэр Марвел, з трывогай азiраючыся па баках i спрабуючы вобмацкам злiчыць грошы ў кiшэнях: яму прыйшла ў галаву дзiўная i вельмi цiкавая думка.
   - Як усё гэта дзiўна! - сказаў ён.
   - Праўда ж? Проста незвычайна, скажу я вам. Нiколi ў жыццi не чуў аб невiдзiмках. Ды што казаць: у наш час iншы раз чуеш пра такiя рэчы, што...
   - I гэта ўсё, што ён зрабiў? - спытаўся Марвел як мага спакайней.
   - А гэтага хiба мала? - сказаў матрос.
   - Ён не вярнуўся ў Айпiнг? - спытаўся Марвел. - Проста ўцёк, i ўсё?
   - Усё, - сказаў матрос. - Мала вам?
   - Зусiм дастаткова, - сказаў Марвел.
   - Яшчэ б не дастаткова, - сказаў марак, - яшчэ б...
   - А таварышаў у яго не было? Нiчога не пiшуць пра гэта? - з трывогай спытаўся Марвел.
   - Няўжо вам мала аднаго такога малайца? - спытаўся матрос. - Не, слава табе госпадзi, ён быў адзiн.
   Матрос панура пакiваў галавой.
   - Нават падумаць агiдна, што ён тут недзе ашываецца! Ён на свабодзе, i, як пiшуць у газеце, мяркуючы па некаторых звестках, можна зрабiць здагадку, што ён накiраваўся ў Порт-Стоў. А мы якраз тут! Гэта ўжо вам не амерыканскi цуд якi-небудзь. Вы падумайце толькi, што ён можа тут натварыць. Раптам ён вып'е лiшняе i надумаецца кiнуцца на вас? А калi ён захоча рабаваць, - хто сумее перашкодзiць яму? Ён можа забрацца куды хочаш, можа красцi, можа прайсцi скрозь палiцэйскую заставу гэтак жа лёгка, як мы з вамi можам уцячы ад сляпога. Яшчэ лягчэй! Сляпыя, гавораць, цудоўна добра чуюць. А калi б дзе было вiнцо, якое яму спадабалася б...
   - Так, вядома, становiшча яго вельмi выгаднае, - сказаў мiстэр Марвел. - I...
   - Сапраўды, - сказаў матрос, - вельмi выгаднае.
   На працягу ўсёй гэтай размовы мiстэр Марвел не пераставаў напружана азiрацца па баках, прыслухваючыся да ледзьве чутных крокаў i стараючыся заўважыць няўлоўныя рукi. Ён, здаецца, гатовы быў прыняць нейкае важнае рашэнне.
   Кашлянуўшы ў руку, ён яшчэ раз азiрнуўся, прыслухаўся, потым нахiлiўся да матроса i, панiзiўшы голас, сказаў:
   - Справа ў тым, што я выпадкова тое-сёе ведаю пра гэтага невiдзiмку. З прыватных крынiц.
   - Ого! - усклiкнуў матрос. - Вы?
   - Так, - сказаў Марвел. - Я.
   - Вось як! - сказаў матрос. - А дазвольце спытацца...
   - Вы будзеце здзiўлены, - сказаў мiстэр Марвел, прыкрываючы рот рукой. - Гэта дзiвосна.
   - Яшчэ б, - сказаў матрос.
   - Справа ў тым... - пачаў мiстэр Марвел канфiдэнцыяльным тонам. Але раптам выраз яго твару, як па чарадзейству, змянiўся. - Вой! - прастагнаў ён i цяжка заварочаўся на лаўцы; твар яго скрывiўся ад болю. - О-о-ой! прастагнаў ён зноў.
   - Што з вамi? - спытаўся спачувальна матрос.
   - Зубы баляць, - сказаў мiстэр Марвел i прыклаў руку да шчакi. Потым хутка ўзяў кнiгi. - Мне, бадай што, пара, - сказаў ён i пачаў неяк дзiўна ёрзаць па лаўцы, адсоўваючыся ад свайго субяседнiка.
   - Але вы ж збiралiся расказаць мне пра Невiдзiмку, - запратэставаў матрос.
   Мiстэр Марвел спынiўся ў нерашучасцi.
   - Вутка, - сказаў Голас.
   - Гэта вутка, - паўтарыў мiстэр Марвел.
   - Дык жа ў газеце напiсана... - сказаў матрос.
   - Проста вутка, - сказаў Марвел. - Я знаю, хто ўсё гэта выдумаў. Нiякага няма невiдзiмкi. Хлусня.
   - Як жа так? У газеце ж...
   - Усё выдумкi, з пачатку да канца, - цвёрда сказаў Марвел.
   Матрос падняўся з газетай у руках i вылупiў вочы. Мiстэр Марвел сутаргава азiраўся навокал.
   - Пастойце, - сказаў матрос павольна i раздзельна. - Вы хочаце сказаць...
   - Так, - сказаў Марвел.
   - Дык якога ж чорта вы сядзелi i слухалi, што я балбачу. Чаго ж вы маўчалi, калi я тут перад вамi строiў дурня.
   Мiстэр Марвел надзьмуў шчокi. Матрос раптам пачырванеў i сцiснуў кулакi.
   - Я тут, можа, дзесяць хвiлiн сяджу i размазваю гэтую гiсторыю, а ты, тоўстаморды дурань, грубiян, не мог...
   - Калi ласка, перастаньце лаяцца, - сказаў мiстэр Марвел.
   - Лаяцца! Пачакай...
   - Iдзём! - сказаў Голас.
   Мiстэра Марвела раптам прыпадняла, закружыла, i ён закрочыў прэч нейкай дзiўнай, сутаргавай паходкай.
   - Выбiрайся пакуль цэлы, - сказаў матрос.
   - Гэта мне выбiрацца? - сказаў Марвел. Ён адступiў нейкай няроўнай, паспешлiвай паходкай, амаль скачкамi; потым штосьцi замармытаў напаўголасу вiнаватым i разам з тым пакрыўджаным тонам.
   - Боўдзiла, - сказаў матрос, шырока расставiўшы ногi i ўзяўшыся ў бокi. - Я табе пакажу, нахабнiк ты гэтакi. Мяне не абдурыш! Вось яна, газета, тут усё сказана!
   Мiстэр Марвел адказаў штосьцi незразумелае; потым ён схаваўся за паваротам, але матрос усё яшчэ велiчна стаяў пасярод дарогi, гледзячы яму ўслед, пакуль каляска мяснiка не прымусiла яго сысцi з месца. Тады ён павярнуў да Порт-Стоў.
   - Колькi дурняў на свеце! - прабурчэў ён. - Бачна, хацеў пасмяяцца з мяне. Вось асёл! Ды гэта ж у газеце надрукавана!
   Хутка яму давялося пачуць яшчэ аб адной здзiўляючай гiсторыi, якая адбылася вельмi блiзка ад яго. Гэта быў прывiд "прыгаршчаў грошай" (нi больш нi менш), якi падарожнiчаў сам па сабе ўздоўж сцяны на вуглу Сент-Майклс-лейн. Гэтае дзiўнае вiдовiшча ўбачыў у тую самую ранiцу другi матрос. Ён, вядома, паспрабаваў схапiць грошы, але быў тут жа збiты з ног, а калi падняўся, прывiд знiк. Наш матрос схiльны быў, па яго асабiстых словах, у многае паверыць, але гэта было ўжо занадта. Пасля ён, аднак, змянiў сваю думку.
   Чуткi пра лятаючыя грошы гучалi даволi верагодна. У гэты дзень па ўсёй акрузе, нават з цудоўнай канторы лонданскага банка, з кас корчмаў i крамаў з выпадку цёплага надвор'я дзверы ўсюды былi расчынены насцеж, - грошы спакойна i спрытна вымалiся прыгаршчамi i пачкамi i лёталi па сценах i закавулках, хутка знiкаючы ад позiркаў людзей, якiя наблiжалiся. Сваё таямнiчае падарожжа грошы заўсёды заканчвалi - хаця нiхто гэтага i не прасачыў - у кiшэнях неспакойнага чалавека ў старым цылiндры, якi сядзеў каля дзвярэй карчмы ў прадмесцi Порт-Стоў.
   Толькi праз дзесяць дзён, калi ўжо ўсiм было вядома пра здарэнне ў Бэрдоку, матрос параўнаў усе гэтыя здарэннi i зразумеў, як блiзка ён быў ад дзiўнага Невiдзiмкi.
   Раздзел XV
   ЧАЛАВЕК, ЯКI БЯЖЫЦЬ
   Надвячоркам доктар Кемп сядзеў у сваiм кабiнеце, у вежы дома, якi стаяў на ўзгорку, адкуль адкрываўся вiд на Вэрдок. Гэта быў невялiкi ўтульны пакой з трыма вокнамi - на поўнач, захад i поўдзень з вялiкай колькасцю палiц, застаўленых кнiгамi i навуковымi часопiсамi, i з трывалым пiсьмовым сталом; каля паўночнага акна стаяў столiк з мiкраскопам, шкельцамi, усялякiмi маленькiмi прыборамi, культурамi бацыл i бутэлечкамi з рэактывамi. Лямпа ў кабiнеце была ўжо запалена, хаця промнi заходзячага сонца яшчэ ярка асвятлялi неба. Шторы былi падняты, таму не даводзiлася турбавацца, што хто-небудзь пажадае зазiрнуць у акно. Доктар Кемп быў высокiм стройным маладым чалавекам з iльнянымi валасамi i светлымi, амаль белымi вусамi. Рабоце, якой ён быў цяпер заняты, ён прыдаваў вялiкае значэнне, разлiчваючы трапiць дзякуючы ёй у члены Каралеўскага навуковага таварыства.
   Выпадкова падняўшы вочы ад работы, ён убачыў агнiсты заход сонца над узгоркам насупраць. З хвiлiну, магчыма, рассеяна прыкусiўшы кончык ручкi, ён любаваўся залатым ззяннем над вяршыняй узгорка; потым увагу яго прыцягнула маленькая чорная фiгурка, якая рухалася па ўзгорку ў напрамку да яго дома. Гэта быў нiзенькi чалавечак у цылiндры, i бег ён з такой хуткасцю, што ногi яго так i мiльгалi ў паветры.
   "Яшчэ адзiн асёл, - падумаў доктар Кемп. - Падобны на таго, якi наляцеў на мяне сёння ранiцай з крыкам: "Невiдзiмка iдзе!" Не разумею, што гэта робiцца з людзьмi. Можна падумаць, што мы жывём у трынаццатым стагоддзi".
   Ён падняўся, падышоў да акна i стаў глядзець на ўзгорак, ахутаны змрокам, i на цёмную фiгуру чалавека, якi бег.
   - Ён, мусiць, вельмi спяшаецца, - сказаў доктар Кемп, - але ад гэтага штосьцi мала толку. Ён бяжыць так паволi, як быццам бы ў яго кiшэнi набiты свiнцом. Хутчэй, сэр, хутчэй! - сказаў доктар Кемп.
   Праз хвiлiну чалавек схаваўся за адной з вiл на схiле ўзгорка. Яшчэ праз хвiлiну ён зноў з'явiўся ў прасвеце памiж двума дамамi, затым зноў схаваўся i зноў паказаўся, i так тры разы, пакуль не знiк зусiм.
   - Аслы! - сказаў доктар Кемп i, павярнуўшыся, зноў накiраваўся да пiсьмовага стала.
   Але тыя, каму давялося быць у гэты час на дарозе i блiзка бачыць чалавека, якi бег, бачыць дзiкi жах на яго мокрым ад поту твары, тыя не падзялялi пагардлiвага скептыцызму доктара. Чалавек уцякаў, i ад яго пры гэтым далятаў звон, як ад туга набiтага кашалька, якi кiдаюць або туды, або сюды. Ён не аглядваўся нi направа, нi налева, але глядзеў расшыранымi вачыма проста перад сабой, туды, дзе каля падножжа ўзгорка адзiн за адным успыхвалi лiхтары i тоўпiўся на вулiцы народ. Нiжняя скiвiца ў яго адвiсла, на губах выступiла густая пена i дыхаў ён хрыпла i гучна. Усе прахожыя спынялiся, пачыналi аглядваць дарогу i з прыкметным хваляваннем распытвалi адзiн аднаго, чым могуць быць выклiканы такiя паспешлiвыя ўцёкi.
   Раптам воддаль, амаль на вяршыне ўзгорка, сабака, якi гарэзнiчаў на дарозе, заскуголiў, кiнуўся ў падваротню i, пакуль прахожыя дзiвiлiся, мiма iх пранеслася штосьцi, - не то вецер, не то шлёпанне ног, не то шум цяжкага дыхання.
   Людзi закрычалi. Людзi кiнулiся ў бакi. З лямантам пабеглi пад гару. Iх крыкi ўжо чулiся на вулiцы, калi Марвел быў яшчэ на сярэдзiне ўзгорка. Яны разбягалiся па дамах, лiхаманкава зачынялi за сабой дзверы i, ледзьве аддыхаўшыся, паведамлялi страшэнную вестку. Марвел чуў бразганне дзвярэй i рабiў апошнiя адчайныя намаганнi.
   Жах пранёсся мiма яго, абагнаў яго i ў адно iмгненне апанаваў увесь гарадок.
   "Невiдзiмка iдзе! Невiдзiмка!.."
   Раздзел XVI
   У ШЫНКУ "ВЯСЁЛЫЯ КРЫКЕТЫСТЫ"
   Шынок "Вясёлыя крыкетысты" знаходзiцца каля самага падножжа ўзгорка, дзе пачынаецца лiнiя конкi. Гаспадар, абапершыся тоўстымi чырвонымi рукамi аб стойку, размаўляў пра коней з худасочным рамiзнiкам, а чорнабароды чалавек, апрануты ў шэрае, аплятаў сухары з сырам, пацягваў вiно i размаўляў з палiсменам, якi толькi што змянiўся з дзяжурства. Мяркуючы па акцэнце, гэта быў амерыканец.
   - Што гэта за крыкi? - сказаў рамiзнiк, раптам перапынiўшы размову i стараючыся паверх бруднай жоўтай фiранкi на нiзенькiм акне шынка разгледзець дарогу, што цягнулася ўверх па ўзгорку. Хтосьцi прабег па вулiцы мiма дзвярэй.
   - Ужо цi не пажар там? - сказаў гаспадар.
   Пачулiся крыкi, якiя прыблiжалiся: хтосьцi цяжка бег. З шумам расчынiлiся дзверы, i ў пакой уляцеў раскудлачаны Марвел без капелюша i з разарваным каўняром, ён плакаў. Сутаргава павярнуўшыся, ён паспрабаваў зачынiць дзверы, але рэмень утрымлiваў iх прачыненымi.
   - Iдзе! - завiшчаў Марвел не сваiм голасам. - Ён iдзе. Невiдзiмка! Гонiцца за мной. Богам прашу... Выратуйце! Выратуйце! Выратуйце!
   - Зачынiце дзверы, - сказаў палiсмен. - Хто iдзе? У чым справа? - Ён падышоў да выхадных дзвярэй, адчапiў рэмень, i дзверы зачынiлiся. Амерыканец зачынiў другiя дзверы.
   - Пусцiце мяне за стойку, - сказаў Марвел, дрыжучы i плачучы, але моцна прыцiскаючы да сябе кнiгi. - Пусцiце мяне. Схавайце мяне дзе-небудзь. Кажуць вам, ён гонiцца за мной. Я ўцёк ад яго. Ён сказаў, што заб'е мяне. I заб'е.
   - Вам нечага баяцца, - сказаў чорнабароды. - Дзверы зачынены. А ў чым справа?
   - Схавайце мяне, - паўтарыў Марвел i раптам завiшчаў ад страху: уваходныя дзверы затрэслiся ад моцнага ўдару, i знадворку пачулiся паспешлiвы стук i крыкi.
   - Эй! - закрычаў палiцэйскi. - Хто там?
   Мiстэр Марвел, як вар'ят, забегаў па пакою ў пошуках выхада.
   - Ён заб'е мяне! - крычаў ён. - У яго нож! Богам прашу!..
   - Вось, - сказаў гаспадар, - iдзiце сюды. - Ён адкiнуў дошку, i мiстэр Марвел кiнуўся за стойку. Стук у дзверы аднавiўся.
   - Не адчыняйце яму! - закрычаў мiстэр Марвел. - Калi ласка, не адчыняйце! Куды мне схавацца?
   - Дык гэта, значыць, Невiдзiмка? - спытаўся чорнабароды, заклаўшы адну руку за спiну. - Я думаю, пара ўжо i паглядзець на яго.
   Раптам акно шынка разляцелася на друзачкi i звонку ўзнялiся крыкi i беганiна. Палiсмен, стаўшы на лаўку i высунуўшы галаву ў акно, стараўся разгледзець, што робiцца каля дзвярэй. Потым злез i сказаў, здзiўлена падняўшы бровы:
   - Гэта ён.
   Гаспадар пастаяў перад дзвярыма ў суседнi пакой, куды схавалi мiстэра Марвела, паглядзеў на разбiтае акно i падышоў да сваiх наведвальнiкаў.
   Усё раптам зацiхла.
   - Шкада, што ў мяне няма з сабой дубiнкi, - сказаў палiсмен, нерашуча падыходзячы да дзвярэй. - Як адчынiм дзверы, дык ён цяпер i ўвойдзе. Нiчым яго не спынiш.
   - А вы не вельмi спяшайцеся адчыняць, - баязлiва сказаў худасочны рамiзнiк.
   - Адсуньце завалу, - сказаў чорнабароды. - Няхай толькi ўвойдзе... - i ён паказаў рэвальвер, якi трымаў у руцэ.
   - Гэта няварта, - сказаў палiцэйскi. - Гэта ж можа быць забойства.
   - Я ведаю, у якой краiне знаходжуся, - запярэчыў чорнабароды. - Я буду цэлiцца ў ногi. Адсуньце завалу.
   - А калi вы трапiце мне ў спiну? - сказаў гаспадар, выглядаючы з-пад фiранкi на вулiцу.
   - Добра, - сказаў чорнабароды i, нахiлiўшыся, сам адсунуў завалу, трымаючы рэвальвер напагатове. Гаспадар, размiзнiк i палiсмен павярнулiся да дзвярэй.
   - Уваходзьце, - нягучна сказаў чорнабароды, адступаючы на крок i гледзячы на дзверы; рэвальвер ён трымаў за спiной. Але нiхто не ўвайшоў i дзверы не адчынiлiся. Калi праз пяць хвiлiн другi рамiзнiк асцярожна зазiрнуў у шынок, усе яны стаялi ў чакальных позах, а з суседняга пакоя выглядвала бледная, спалоханая фiзiяномiя.
   - Цi ўсе дзверы ў доме зачынены? - спытаўся Марвел. - Ён дзе-небудзь тут, вынюхвае. Ён жа хiтры як чорт.
   - Бог ты мой! - усклiкнуў гаспадар. - А заднiя дзверы! Вы тут папiльнуйце. Вось жа... - Ён бездапаможна азiрнуўся. Дзверы ў суседнi пакой зачынiлiся, i ключ шчоўкнуў у замку. - А асобны ход! I дзверы ў двор...
   Ён выбег з пакоя.
   Праз хвiлiну ён вярнуўся з кухонным нажом у руках.
   - Дзверы ў двор адчынены! - сказаў ён, i яго тоўстая нiжняя губа адвiсла.
   - Можа, ён ужо ў доме, - сказаў першы рамiзнiк.
   - У кухнi яго няма, - сказаў гаспадар. - Там дзве служанкi, i я па ўсёй кухнi прайшоў вось з гэтым нажом, нiводнага кутка не прапусцiў. Яны таксама гавораць, што ён не заходзiў. Яны нiчога не заўважылi...
   - Вы замкнулi дзверы? - спытаўся першы рамiзнiк.
   - Не маленькi, слава богу, - адказаў гаспадар.
   Чорнабароды схаваў рэвальвер. Але ў тую ж секунду i стукнула адкiдная дошка стойкi, загрымела засаўка, гучна заскрыгатаў замок, i дзверы ў суседнi пакой адчынiлiся насцеж. Яны пачулi, як Марвел завiшчэў, быццам злоўлены заяц, i кiнулiся праз стойку да яго на дапамогу. Чорнабароды выстралiў, люстэрка ў суседнiм пакоi трэснула, асколкi са звонам разляцелiся па падлозе.
   Увайшоўшы ў пакой, гаспадар заўважыў, што Марвел корчыцца i боўтаецца перад дзвярамi, якiя вялi цераз кухню ў двор. Пакуль гаспадар стаяў у нерашучасцi, дзверы адчынiлiся, i Марвел быў зацягуты ў кухню. Адтуль пачулiся крыкi i стук каструль, якiя падалi. Марвел, нагнуўшы галаву, упарта адступаў назад, але быў дацягнуты да дзвярэй у двор. Завала адсунулася.
   Палiсмен, працiснуўшыся мiма гаспадара, забег на кухню разам з адным рамiзнiкам, i схапiў кiсць нябачнай рукi, якая трымала за каўнер Марвела, але тут жа атрымаў удар у твар, пахiснуўся i адступiў. Дзверы расчынiлiся, i Марвел зрабiў адчайную спробу схавацца за iмi. У гэты час рамiзнiк штосьцi схапiў.
   - Я трымаю яго! - закрычаў рамiзнiк.
   - Злавiў! - крыкнуў ён.
   Мiстэр Марвел, выпушчаны з нябачных рук, упаў на падлогу i паспрабаваў прапаўзцi пад нагамi людзей, якiя барукалiся. Схватка перамясцiлася да дзвярэй. Упершыню пачуўся голас Невiдзiмкi - ён гучна ўскрыкнуў, таму што палiсмен наступiў яму на нагу. Потым пачуўся раз'юшаны рык, i Невiдзiмка запрацаваў кулакамi, нiбы цапамi. Рамiзнiк раптам завыў i скурчыўся, атрымаўшы ўдар пад дыхавiцу. Дзверы, што вялi ў пакой, зачынiлiся i прыкрылi адступленне мiстэра Марвела. Людзi тапталiся ў цеснай кухнi, пакуль не заўважылi, што яны змагаюцца з пустатой.
   - Куды ён збег? - крыкнуў чорнабароды.
   - Сюды, - сказаў палiсмен, выходзячы на двор, i спынiўся.
   Кавалак чарапiцы праляцеў над самым яго вухам i ўпаў на кухонны стол, якi быў застаўлены пасудай.
   - Я яму пакажу! - крыкнуў чорнабароды. Над плячом палiсмена блiснула сталь, i ў змрок, у той бок, адкуль была кiнута чарапiца, вылецелi адна за адной пяць куль. Страляючы, чорнабароды апiсваў рукой дугу па гарызанталi, таму кулi веерам клалiся ў цесным дворыку.
   Наступiла цiшыня.
   - Пяць куль, - сказаў чорнабароды. - Казырная гульня! Дайце лiхтар i пойдзем шукаць цела.
   Раздзел XVII
   НАВЕДВАЛЬНIК ДОКТАРА КЕМПА
   Доктар Кемп працягваў пiсаць у сваiм кабiнеце, пакуль гукi стрэлаў не прыцягнулi яго ўвагу. "Паф, паф, паф", - шчоўкалi яны адзiн за адным.
   - Ого! - усклiкнуў доктар Кемп, зноў прыкусiўшы ручку, якой толькi што пiсаў, прыслухоўваючыся! - Хто гэта ў Бэрдоку палiць з рэвальвера? Што яшчэ гэтыя аслы выдумалi?
   Ён падышоў да паўднёвага акна, адчынiў яго i, высунуўшыся, стаў узiрацца ў начны горад - сетку асветленых вокнаў, газавых лiхтароў i вiтрын з чорнымi прамежкамi дахаў i двароў.
   - Як быццам там, пад узгоркам, каля "Крыкетыстаў", сабраўся натоўп, сказаў ён, узiраючыся. Потым позiрк яго скiраваўся ўдалечыню, дзе свяцiлiся агнi судоў i прыстань, - невялiкi, ярка асветлены будынак зiхацеў, нiбы жоўты алмаз. Малады месяц узыходзiў над заходнiм бокам узгорка, а яркiя зоркi амаль ззялi што як над тропiкамi.
   Хвiлiн праз пяць, на працягу якiх думкi яго неслiся да сацыяльных умоваў будучынi i блукалi ў нетрах бязмежнасцi часоў, доктар Кемп уздыхнуў, зноў зачынiў акно i вярнуўся да пiсьмовага стала.
   Прыкладна праз гадзiну пасля гэтага каля ўваходных дзвярэй пазванiлi. З таго часу як Кемп пачуў стрэлы, работа яго iшла вяла, i ён раз-пораз адхiляўся i задумваўся. Калi пачуўся званок, ён пакiнуў работу i стаў прыслухоўвацца. Ён чуў, як служанка пайшла адчыняць дзверы, i чакаў яе крокаў на лесвiцы, але яна не вярнулася.
   - Хто б гэта мог быць? - сказаў Кемп.
   Ён паспрабаваў зноў узяцца за работу, але штосьцi яму перашкаджала. Тады ён устаў, выйшаў з кабiнета i спусцiўся па лесвiцы на пляцоўку; там ён пазванiў i, калi ў холе, унiзе, з'явiлася пакаёўка, спытаўся ў яе, перагнуўшыся цераз парэнчы:
   - Пiсьмо прынеслi?
   - Не, выпадковы званок, сэр, - адказала пакаёўка.
   "Я чамусьцi нервуюся сёння", - сказаў Кемп сам сабе.
   Ён вярнуўся ў кабiнет, рашуча ўзяўся за работу i праз некалькi хвiлiн быў ужо ўвесь захоплены ёю. Цiшыню ў пакоi парушала толькi цiканне гадзiннiка ды парыпванне пяра, якое рухалася па паперы ў самым цэнтры светлага круга, якi ўтварала настольная лямпа.
   Было дзве гадзiны ночы, калi доктар Кемп вырашыў на сёння закончыць работу. Ён падняўся, пазяхнуў i спусцiўся ўнiз, у сваю спальню. Ён ужо зняў пiнжак i камiзэльку, як раптам адчуў, што яму хочацца пiць. Узяўшы свечку, ён спусцiўся ў сталовую, каб пашукаць там сельцерскай i вiскi.
   Навуковыя заняткi зрабiлi доктара Кемпа вельмi назiральным чалавекам; вяртаючыся са сталовай, ён заўважыў цёмную пляму на лiнолеуме побач з цынкоўкай, каля самай лесвiцы. Ён падняўся ўжо наверх, як раптам задаў сабе пытанне, адкуль магла з'явiцца гэтая пляма. Гэта была, вiдавочна, падсвядомая думка. Але як бы там нi было, ён вярнуўся ў хол, паставiў сiфон i вiскi на столiк i, нагнуўшыся, стаў даследаваць пляму. Без асаблiвага здзiўлення ён пераканаўся, што яна лiпкая i барвовая, зусiм як падсыхаючая кроў.
   Прыхапiўшы сiфон i бутэльку з вiскi, ён падняўся наверх, уважлiва прыглядаючыся па баках i спрабуючы растлумачыць сабе, адкуль магла з'явiцца крывавая пляма. На пляцоўцы ён спынiўся i ў здзiўленнi ўтаропiўся на дзверы свайго пакоя: ручка дзвярэй была ў крывi.
   Ён зiрнуў на сваю руку. Яна была зусiм чыстая. I тут ён успомнiў, што калi ён выйшаў з кабiнета, дзверы ў яго спальню былi адчынены, - значыць, ён да ручкi дзвярэй i не датыкаўся. Ён цвёрдым крокам увайшоў у спальню; ягоны твар быў зусiм спакойны, хiба што некалькi больш рашучы, чым звычайна. Позiрк яго, уважлiва аглядаючы пакой, спынiўся на ложку. На коўдры цямнела лужына крывi, а прасцiна была разарвана. Калi ён першы раз увайшоў у пакой, ён гэтага не заўважыў, таму што накiраваўся проста да туалетнага столiка. У адным месцы пасцель была скамечана, як быццам бы хтосьцi толькi што сядзеў на ёй.
   Тут яму падалося, што чыйсьцi голас нягучна ўсклiкнуў: "Дык гэта ж Кемп!" Але доктар Кемп не верыў у таямнiчыя галасы.
   Ён стаяў i глядзеў на скамечаную пасцель. Можа, яму проста здалося? Ён зноў агледзеўся, але не заўважыў нiчога падазронага, акрамя скамечанай i запэцканай крывёй пасцелi. Тут ён ясна пачуў нейкi рух у кутку пакоя, каля ўмывальнiка. У любога чалавека, нават самага адукаванага, захоўваюцца нейкiя няўлоўныя рэшткi забабонаў. Жудаснае пачуццё апанавала доктара Кемпа. Ён зачынiў дзверы спальнi, падышоў да столiка i паставiў на яго сiфон. Раптам ён уздрыгнуў: у паветры, памiж iм i ўмывальнiкам, вiсела акрываўленая павязка з палатнянай анучы.