Хотч Эдвард. Доўгi пакой (на белорусском языке)

   - Вось як? Хто ж быў першы?
   - Монiка. Вечарам напярэдаднi вяселля, калi яна з'явiлася ў горадзе разам з доктарам Тэрзбi. Яна, як бы мiж iншым, спытала, цi зможа ён пазнаёмiцца на прыёме з iншымi медыкамi. Але Вiкi адказала, што больш лекараў не будзе. Зразумела, мы не пасылалi яму запрашэння, але з павагi да Монiкi пачалi настойваць, каб ён таксама прыйшоў.
   - Значыць, пасля стрэлу яе агледзеў Тэрзбi? Нiхто iншы?
   - Тэрзбi быў адзiны доктар. Ён сказаў нам выклiкаць "хуткую дапамогу" i сам суправаджаў яе да бальнiцы.
   - Дзякуй, Тэд. Ты аказаўся неацэнным памочнiкам.
   - Спадзяюся, што так, капiтан.
   Леапольд павесiў слухаўку i павярнуўся тварам да Флетчэра.
   - Так яно i ёсць. Яна падрыхтавала ўсё разам з гэтым малайцом Тэрзбi. Можаш аддаць наконт яго загад?
   - Вядома, магу, - адказаў Флетчэр. Ён падышоў да тэлефона i набраў нумар дзяжурнага пакоя палiцыi. - Д-р Фелiкс Тэрзбi? Так, здаецца, яго завуць?
   - Менавiта так. Адзiны доктар сярод гасцей, адзiны, хто мог дапамагчы Монiцы ў здзяйсненнi яе вар'яцкага плана помсты.
   Флетчэр аддаў загад i павесiў слухаўку.
   - Яны звяжуцца з гатэлем, у якiм ён жыве, i перазвоняць.
   - Патэлефануй таксама камiсару. Паведамi яму, што мы атрымалi.
   Флетчэр пачаў набiраць нумар тэлефона камiсара, але раптам спынiў палец у паветры.
   - Што мы атрымалi, капiтан?
   Камiсар сядзеў за сталом, не хаваючы незадаволенасцi тым, што яго выклiкалi ва ўправу ў выхадны дзень, i сумна слухаў iнфармацыю, падрыхтаваную Леапольдам i Флетчэрам. Нарэшце ён упёрся пальцамi ў стол i сказаў:
   - Толькi той факт, што гэты д-р Тэрзбi, вiдаць, выехаў з горада, наўрад цi можа быць доказам яго вiны, капiтан. Як вы сцвярджаеце, жанчына заставалася жывой, пакуль яе не забiлi пазней - i што забiў яе Тэрзбi ў машыне "хуткай дапамогi". Але як ён мог гэта зрабiць з дапамогай рэвальвера, якi ўжо да таго часу перайшоў у рукi лейтэнанта Флетчэра i быў аформлены ў якасцi доказу? I як ён мог зрабiць той фатальны стрэл такiм чынам, што яго не пачулi санiтары, якiя былi ў машыне.
   - Не ведаю, - прызнаўся Леапольд.
   - Бог сведка, капiтан. Я хачу даць вам усе магчымыя шанцы, каб даказаць вашу невiнаватасць. Але вы павiнны прадставiць мне штосьцi больш важкае, чым сукенку з дзiркай.
   - Добра, - сказаў Леапольд. - Я прадстаўлю штосьцi больш важкае.
   - Вялiкае журы пачне разглядаць справу на гэтым тыднi, капiтан, - змрочна заўважыў камiсар.
   - Ведаю, - сказаў Леапольд. Ён павярнуўся i пайшоў з кабiнета, следам за iм - Флетчэр.
   - Ну, што цяпер? - спытаў Флетчэр.
   - Пойдзем перагаворым з Iмi Фантэйнам - зводным братам маёй былой жонкi.
   Хоць Леапольд нiколi не падтрымлiваў прыяцельскiх адносiн з Фантэйнам, аднак ведаў, дзе яго шукаць. Гэты чалавек са стомленым выглядам i залатым зубам жыў у вялiкiм старым доме, вокны якога выходзiлi на Саўнд. Менавiта там, у двары за домам, гэтым нядзельным днём яны i знайшлi Фантэйна, якi смажыў на вуглях сасiскi.
   - Я думаў, што пасля ўсяго, што здарылася, вы будзеце за кратамi, - сказаў Фантэйн, жмурачыся ад сонца.
   - Я не забiваў яе, - спакойна сказаў Леапольд.
   - Ну, вядома, не.
   - Як зводны брат вы, здаецца, даволi спакойна ўспрымаеце яе смерць, заўважыў Леапольд, падыходзячы да вогнiшча.
   - Я перастаў цiкавiцца лёсам Монiкi пятнаццаць год таму.
   - Што вы скажаце пра таго чалавека, з якiм яна была на вяселлi? Д-ра Тэрзбi.
   - Ён такi доктар, як я водаправодчык, - пырснуў ад смеху Iмi Фантэйн. Трэба прызнаць, што сапраўды пальцы ў яго як у хiрурга, але калi я спытаў яго наконт прамянёвай косцi - сын зламаў прамянёвую косць, катаючыся на лыжах, Тэрзбi палiчыў, што гэта галёнка. Ды лiха з iм, я нiколi не быў суддзёй Монiцы ў яе амурным жыццi. Памятаеце, я нават не пярэчыў, калi яна выходзiла замуж за вас.
   - Вельмi ласкава з вашага боку. Дзе спынiўся Тэрзбi на час знаходжання ў горадзе?
   - У гатэлi "Таўэрз", разам з Монiкай.
   - Там яго больш няма.
   - Тады я не ведаю, дзе ён. Можа, ён нават не застаўся на пахаванне.
   - Што, калi б я сказаў, што Тэрзбi забiў Монiку?
   Фантэйн пацiснуў плячыма.
   - Я б вам не паверыў, а потым мяне не вельмi гэта турбуе. Калi б вы былi больш кемлiвы, дык прыкончылi б яе пятнаццаць год назад, калi яна кiнула вас. Я б зрабiў менавiта так.
   Леапольд ехаў на малой хуткасцi назад у цэнтр горада, побач сядзеў i бурчаў Флетчэр.
   - Капiтан, ну i да чаго мы прыйшлi? Здаецца, мы пачалi хадзiць кругамi.
   - Можа, i так, Флетчэр, але якраз цяпер адказу чакаюць занадта шмат пытанняў. Калi мы не зможам адшукаць Тэрзбi, нам давядзецца падступацца да гэтай справы з другога боку. Пачаць з кулi, напрыклад.
   - А што куля?
   - Мы пагадзiлiся, што яна не магла быць выпушчана з майго рэвальвера нi тады, калi ён знаходзiўся ў маёй кабуры, нi пазней, калi Тэрзбi быў з Монiкай у машыне "хуткай дапамогi". Значыць, з яго стралялi раней. Я апошнi раз страляў з яго на трэнiроўцы ў цiры. Цi iснуе якая-небудзь магчымасць - хоць якi-небудзь шанц - таго, што Тэрзбi альбо Монiка маглi атрымаць адну з тых куляў, якiмi я страляў у мiшэнь?
   - Капiтан, мы абодва стралялi ў адну i тую ж мiшэнь, - стрымаў яго запал Флетчэр. - Нiхто не змог бы рассартаваць тыя кулi i вызначыць тыя, што былi выпушчаны з вашага рэвальвера, i тыя - што з майго. Апрача таго, як мог хто-небудзь з iх атрымаць дазвол зайсцi ў цiр, якi знаходзiцца ў сутарэннi палiцэйскай управы?
   - У мяне мог аказацца вораг у аддзеле, - сказаў Леапольд.
   - Глупства! У нас ува ўсiх ёсць ворагi, тым не менш гэта немагчыма. Калi вы лiчыце, што супрацоўнiкi аддзела плятуць супраць вас змову, такiм жа чынам вы можаце лiчыць, што вынiкi экспертаў-балiстыкаў таксама былi падробленыя.
   - Яны i былi, нейкiм чынам. У цябе ёсць фотаздымкi, зробленыя для супастаўлення?
   - Засталiся ў кабiнеце. Але глыбiня рэзкасцi на iх настолькi абмежаваная, што, вiдаць, можна даведацца больш, калi самому паглядзець на гэтыя кулi праз мiкраскоп.
   Флетчэр адвёз Леапольда ў лабараторыю, дзе яны ўгаварылi супрацоўнiка, прызначанага дзяжурыць у нядзелю, дазволiць iм зiрнуць на кулi. У той час як Флетчэр i афiцэр стаялi побач, забяспечваючы захаванасць рэчавых доказаў, Леапольд, прыжмурыўшы вока, вывучаў праз мiкраскоп кавалкi свiнцу.
   - Куля, якая выклiкала смерць, даволi пашматаная, - заўважыў ён, але быў вымушаны пагадзiцца, што сляды ад нарэзу ў ствале зброi былi аднолькавыя. Ён зiрнуў на бiрку, прымацаваную да кантрольнай кулi: Кантрольная куля, выпушчаная з рэвальвера 38-га калiбру сiстэмы "Смiт - Весан", серыйны нумар 2420547.
   Леапольд адвярнуўся ўбок, уздыхнуў i зноў вярнуўся да кулi.
   2420547.
   Ён раскрыў партаманет i знайшоў там пасведчанне на рэвальвер "Смiт Весан" 2421622.
   - Я памятаў дзве апошнiя двойкi, - сказаў ён Флетчэру. - Гэта не мой рэвальвер.
   - Гэта той, што я ўзяў з вашых рук, капiтан. Гатовы прысягнуць.
   - I я веру табе, Флетчэр. Але гэта менавiта той самы факт, якi мне быў патрэбны. Ён раскрывае той спосаб, дзякуючы якому д-ру Тэрзбi ўдалося забiць Монiку ў замкнёным пакоi ў мяне на вачах з рэвальвера, якi знаходзiўся ў той час у маёй кабуры. I ён можа таксама падказаць, дзе шукаць няўлоўнага д-ра Тэрзбi.
   Да ранiцы панядзелка Леапольду ўдалося зрабiць шэсць мiжгароднiх званкоў у Калiфорнiю, робячы гэта з тэлефона, што стаяў на ягоным стале, у той час як Флетчэр тэлефанаваў з дзяжурнага пакоя. Потым, блiжэй да поўдня, Леапольд, Флетчэр, камiсар i прадстаўнiк пракурора акругi селi ў машыну i паехалi ў Бостан.
   - Вы ўпэўнены, што ўсё як след разлiчылi? - спытаў Леапольда камiсар ужо трэцi раз. - Вы ведаеце, што мы не павiнны дазваляць вам перасякаць межы штата да рашэння вялiкага журы.
   - Слухайце, давайце вырашым - альбо вы давяраеце мне, альбо не, раздражнёна парыраваў Леапольд.
   Флетчэр, якi сядзеў за рулём, не мог стрымаць усмешкi, у той час як прадстаўнiк пракурора захоўваў надзвычайную сур'ёзнасць.
   - Уся гэта справа вельмi складаная, - прабурчаў камiсар.
   - Мая былая жонка была складаная жанчына. I не забывайце, у яе было пятнаццаць год на тое, каб распрацаваць гэты план.
   - Пракруцiце яго яшчэ раз, - сказаў прадстаўнiк пракурора.
   Леапольд уздыхнуў i пачаў расказваць:
   - Рэвальвер, з якога яе забiлi, мне не належаў. Той жа рэвальвер, якi я выцягнуў з кабуры пасля таго, як прагучаў стрэл, i якi Флетчэр узяў з маiх рук, быў падсунуты мне перад гэтым.
   - Якiм чынам?
   - Я дайду да гэтага. Ключавая роля ва ўсiм гэтым належыць, безумоўна, Монiцы. Яна настолькi ненавiдзела мяне, што яе звар'яцелы розум спланаваў уласнае забойства з адзiнай мэтай адпомсцiць мне. Яна задумала ўсю справу такiм чынам, быццам нiхто iншы, акрамя мяне, не мог забiць яе.
   - Толькi вар'ятка магла быць здольнай на такую рэч, - запярэчыў прадстаўнiк пракурора.
   - Баюся, што яна i была вар'ятка, звар'яцела ад жадання помсты. Яна распрацавала ўвесь план на другую палову дня вяселля, але я ўпэўнены, у яе быў запасны варыянт на той выпадак, калi б я не прыйшоў на прыём. Ёй патрэбна было мноства сведак.
   - Раскажыце iм, як яна зрабiла так, што ў яе трапiла куля, - папрасiў Флетчэр.
   - Ну, што ж, для мяне гэта аказалася самай складанай часткай. Я сапраўды быў сведкам, як у яе стрэлiлi проста на маiх вачах. Бачыў, як у яе трапiла куля, як палiлася кроў. Так, мы былi з ёй толькi ўдваiх у замкнёным пакоi. У iм не было дзе схавацца, нiводнай шчылiны, праз якую чалавек цi нават якое-небудзь механiчнае прыстасаванне маглi б выпусцiць кулю. Вам, панове, вiдавочна, што вiнаватым павiнен быць я, асаблiва калi ўлiчыць, што куля была выпушчана з рэвальвера, якi быў у маёй кабуры.
   Але я звярнуўся да ўсяго гэтага з iншага пункту гледжання - пасля таго як Флетчэр прымусiў мяне звярнуцца да гэтага наогул! Я ведаў, што не забiваў яе, i так як нiхто iншы не мог гэта зрабiць фiзiчна, я ведаў, што гэтага не рабiў нiхто! Калi Монiка была забiта куляй 38-га калiбру, у яе, вiдаць, выстралiлi з рэвальвера пасля таго, як цела вынеслi з таго замкнёнага пакоя. Паколькi, калi яе прывезлi ў бальнiцу, яна была ўжо нежывая, найбольш верагодным момантам яе забойства - зрэшты, на мой погляд - быў той час, калi "хуткая дапамога" была ў дарозе, а д-р Тэрзбi сядзеў, схiлiўшыся над ёю ў клапатлiвай занепакоенасцi.
   - Але ж вы бачылi, як у яе стралялi!
   - Гэта адна з дзвюх прычын, што мы з Флетчэрам усю ранiцу тэлефанавалi па двух тэлефонах у Галiвуд. Мая былая жонка працавала ў кiнематографе, займаючыся часам тэхнiчнымi справамi. Iснуе цэлы шэраг спосабаў iмiтаваць на экране забойства. Напачатку такiм спосабам было прыстасаванне - нешта накшталт пнеўматычнай вiнтоўкi, якую настаўлялi на акцёра крыху за кадрам. Сёння ж, асаблiва для здымання найбольш крывавых вестэрнаў i фiльмаў пра вайну, ужываюць невялiкае выбухное прыстасаванне, схаванае пад вопраткай акцёраў. Зразумела, цела ў такiм выпадку абаронена ад апёкаў, а выбуховая хваля скiравана ад яго ў процiлеглы бок. Для большай праўдападобнасцi адначасова з выбухам разрываецца пакет са штучнай крывёй.
   - I менавiта гэта зрабiла Монiка?
   Леапольд кiўнуў галавой.
   - У вынiку званка ў галiвудскую студыю, дзе яна працавала, пацвердзiлася, што яна ўдзельнiчала ў здымках фiльма, у час якiх i было выкарыстана такое прыстасаванне. Сустрэўшы Монiку, я заўважыў, што яна прыбавiла ў бюсце, але я нават не падумаў, што гэта накладка i выбуховае прыстасаванне. Монiка прывяла яго ў дзеянне, калi ўзняла руку, закрычаўшы на мяне.
   - Ёсць якiя-небудзь доказы?
   - Дзiрка ў сукенцы аказалася занадта вялiкая для кулi 38-га калiбру, нават калi ёю стралялi ва ўпор, - занадта вялiкая i рваная. Я павiнен дзякаваць Флетчэру за тое, што ён звярнуў на гэта ўвагу. Сёння ранiцай эксперты з лабараторыi зрабiлi аналiз крывавых плям. Частка крывi належала Монiцы, астатняя ж аказалася курынай.
   - Яна была добрая актрыса, калi змагла абвесцi ўсiх вакол пальца.
   - Монiка ведала, што першы яе агледзiць д-р Тэрзбi. Ёй заставалася толькi павалiцца на падлогу, пасля таго, як у вынiку выбуху на сукенцы ўтворыцца дзiрка.
   - Што, калi б на вяселлi апынуўся яшчэ адзiн лекар?
   - У такiм выпадку яны б адклалi гэта на потым, - пацiснуў плячыма Леапольд. - Яны не маглi рызыкаваць.
   - Ну, а рэвальвер?
   - Я памятаю, што Тэрзбi сутыкнуўся са мной у час нашай першай сустрэчы. Ён узяў мой рэвальвер i замянiў яго на iдэнтычны, калi не браць у разлiк рознiцу ў серыйных нумарах. Ён неўзабаве да гэтага выстралiў з падкладзенага рэвальвера, каб давяршыць усю карцiну. Выцягнуўшы рэвальвер, я проста падыграў iм. Так яно i атрымалася - я адзiн на адзiн з вiдавочна памiраючай жанчынай, трымаючы ў руках рэвальвер, з якога толькi што стралялi.
   - А як наконт кулi, ад якой яна загiнула?
   - Насечкi на кулях утвараюцца ад разьбы ў ствале зброi, якая пакiдае адмецiны на свiнцу. Куля, выпушчаная з гладкага ствала, не мае насечак.
   - У якой жа зброi гладкiя ствалы? - спытаў камiсар.
   - У самаробнай тыпу самапала. Такая зброя вельмi ненадзейная, але калi прыставiць яе блiзка да скуры ахвяры, можа аказацца даволi эфектыўнай. Тэрзбi выстралiў з рэвальвера, якi меркаваў пакласцi ў маю кабуру, верагодна, у падушку цi ў штосьцi iншае, адкуль ён мог выцягнуць кулю непашкоджанай. Потым ён уставiў гэтую самую кулю, ужо з насечкамi, у новую гiльзу i выстралiў ёю з самаробнай зброi проста ў сэрца Монiкi. У вынiку захавалiся ранейшыя насечкi, а новыя не дабавiлiся.
   - А што, вадзiцель i санiтар "хуткай дапамогi" не пачулi стрэлу?
   - Яны сядзелi спераду, бо пацыента суправаджаў лекар. Дзякуючы гэтай акалiчнасцi ён змог таксама прыбраць з грудзей Монiкi выбухное прыстасаванне. Мяркую, што, адкiнуўшы яго, ён схiлiўся над Монiкай i, заглушыўшы, наколькi гэта было магчыма, зброю, зрабiў адзiны стрэл, якi аказаўся смяротным. Не забывайце, што "хуткая дапамога", калi яна iмчыць у бальнiцу, - месца даволi шумнае - сiрэна раве ўвесь час, не сцiхаючы.
   Яны заязджалi ў цэнтр Бостана, i Леапольд сказаў Флетчэру ехаць у гатэль каля...
   - Але я ўсё ж не веру ў версiю наконт падмены рэвальвера, - запярэчыў прадстаўнiк пракурора. - Вы хочаце сказаць, што ён адшпiлiў кабуру, выцягнуў рэвальвер, паклаў замест яго iншы i вы нiчога не заўважылi?
   - Я хачу сказаць, што гэта мог зрабiць чалавек адпаведнага тыпу спецыялiст, прафесiйны злодзей-кiшэннiк. Эстрадныя нумары ў выкананнi такiх спецыялiстаў часам можна бачыць у начных клубах цi па тэлебачаннi. Менавiта такiм чынам я здагадаўся, дзе яго можна адшукаць. Мы абтэлефанавалi ўсю Паўднёвую Калiфорнiю, пакуль знайшлi чалавека, якi быў знаёмы з Монiкай, а таксама ведаў, што яна сустракалася з нейкiм мужчынам па прозвiшчы Томсан, якi выступаў з нумарам, iмiтуючы кiшэннага злодзея. Мы патэлефанавалi iмпрэсарыо Томсана i даведалiся, што той некалькi вечароў на тыдзень выступае ў адным бостанскiм гатэлi, у якiм i жыве.
   - А калi б яго нумар не прайшоў i вы злавiлi б яго за руку? Альбо ў вас пры сабе не было б зброi?
   - Большасць дэтэктываў носяць пры сабе зброю, нават калi яны не на дзяжурстве. Калi б мяне там не было альбо Монiка i Тэрзбi не змаглi б атрымаць рэвальвер, яны б проста памянялi свой план. Тэрзбi, вiдаць, падаў сiгнал, калi паспяхова зрабiў падмену.
   - Ну, вось i прыехалi, - сказаў Флетчэр. - Хадзем.
   У гатэлi iх чакалi два супрацоўнiкi, прысланыя бостанскай палiцыяй. Усе разам яны ўзнялiся на лiфце ў нумар, здадзены на iмя Макса Томсана. Флетчэр пастукаў у дзверы, i, калi тыя адчынiлiся, з'явiўся знаёмы твар Фелiкса Тэрзбi. Вусоў ужо не было, але пальцы былi такiя, як заўважыў Iмi Фантэйн, тонкiя, як у хiрурга. Толькi гэта былi пальцы не лекара, а кiшэннiка.
   - Мы забiраем вас на допыт, - сказаў Флетчэр, а супрацоўнiкi бостанскай палiцыi зрабiлi стандартныя папярэджаннi наконт яго юрыдычных правоў.
   Тэрзбi зiрнуў на iх стомленымi вачыма i ўсмiхнуўся, пазнаўшы Леапольда.
   - Яна гаварыла, што вы хваткi. Што вы як i палiцэйскi хваткi.
   - Вам неабходна было забiваць яе?
   - Не я зрабiў гэта. Я толькi трымаў зброю, а курок нацiснула яна сама. Усё рабiла яна сама. Я толькi падмянiў рэвальвер. Так яна вас ненавiдзела.
   - Я ведаю, - цiха сказаў Леапольд, углядаючыся ў нешта ўдалечынi. - Але думаю, вiдаць, гэтак жа яна ненавiдзела i сябе.
   Пераклад: Уладзiмiр Шчасны