Прус Болеслав. Мiхалка (на белорусском языке)

   Мiхалка падзякаваў, пайшоў у флiгель i вобмацкам залез у знаёмае сутарэнне.
   Расцёр ацэплыя рукi, выкруцiў мокрую сярмяжыну i лёг на цаглянай крошцы i стружках, якiх калiсьцi нанасiў сюды.
   Горача яму не было, наадварот - нават трохi холадна i мокра. Аднак ён з маленства прывык да галечы i на цяперашнюю невыгоду зусiм не зважаў. Горш было ад думкi: а што далей? Цi шукаць працы ў Варшаве, цi вяртацца дахаты? Калi шукаць працы, дык дзе ды якое? А як дахаты вяртацца, дык як i чаго?
   Голаду ён не баяўся. Было ж яшчэ два рублi, ды, зрэшты - што той голад навiна для яго?
   - Ат, што бог дасць, - шапнуў ён.
   Перастаў непакоiцца пра заўтрашнi дзень, цешыўся сённяшнiм. На дварэ цурболiць дождж. Дрэнна было б цяпер у раўку, а тут жа так здорава!
   I заснуў, як стомлены мужык, якi, калi яму што снiцца, кажа, што гэта душы нябожчыкаў яго наведвалi.
   А заўтра... Будзе што бог дасць!
   Зранку распагодзiлася, нават i сонца блiснула. Мiхалка яшчэ раз падзякаваў вартаўнiку за начлег i пайшоў. Быў ён зусiм бадзёры, хоць ад учарашняга дажджу валасы зляпiлiся, а сярмяга ўдубянела, як скураная.
   Пастаяў трохi перад варотамi, раздумваючы, куды падацца, улева цi направа? Заўважыў паблiзу адчыненую карчму i зайшоў туды паснедаць. Выпiў добрую чарку гарэлкi i весялейшы пабрыў туды, дзе вiдаць было рыштаванне.
   "Цi працы шукаць?.. Цi дахаты вяртацца?.." - таўклiся ў галаве яго думкi.
   Раптам аднекуль непадалёку пачуўся гук, нiбы коратка загрымела, потым другi раз - мацней.
   Дзяцюк зiрнуў туды.
   Крокаў з дзвесце направа вiдаць быў верх рыштаванняў, а над iмi як быццам чырвоны дым...
   Штосьцi там адбылося. Мiхалку ахапiла цiкаўнасць. Пабег туды, коўзаючыся i пляхаючы па лужынах.
   На незабрукаванай вулiцы, дзе зрэдку стаялi дамы, мiтусiлiся ўстрывожаныя людзi. Крычалi i паказвалi рукамi на незакончаную будоўлю, каля якой ляжалi дошкi, паламаныя слупы i свежы друз. Над усiм гэтым уздымаўся чырвоны пыл.
   Мiхалка падбег блiжэй. Там ужо ён убачыў, што здарылася. Абвалiўся новы дом.
   Адна сцяна рассыпалася зверху да нiзу, а другая - на большую палавiну.
   У разбураных сценах тырчалi вушакi i аконныя рамы, а бэлькi перакрыццяў абвалiлiся, пагнулiся ды паламалiся, як трэскi.
   У вокнах суседнiх дамоў паказалiся перапалоханыя жанчыны. А на вулiцы, апроч рабочых, было толькi чалавек некалькi. Вестка пра здарэнне яшчэ не дайшла да цэнтра горада.
   Першы апомнiўся галоўны майстар.
   - Нiхто не загiнуў? - спытаўся ён, дрыжучы.
   - Здаецца, не. Усе якраз снедалi.
   Майстар пачаў падлiчваць сваiх, аднак увесь час памыляўся.
   - Чаляднiкi тут?
   - Тут!
   - А памочнiкi?
   - Тутака!
   - Енджэя няма! - азваўся адзiн.
   Прысутныя на момант анямелi.
   - Так, ён быў усярэдзiне...
   - Трэба яго шукаць! - сказаў майстар ахрыплым голасам.
   I пайшоў да абваленага дома, а за iм некалькi смялейшых.
   Мiхалка машынальна падышоў таксама.
   - Енджэй!.. Енджэй!.. - гукаў майстар.
   - Адыдзiцеся, пане! - перасцерагалi яго. - Гэтая сцяна ледзь-ледзь трымаецца.
   - Енджэй!.. Енджэй!..
   З сярэдзiны дома адказаў енк.
   У адным месцы сцяна была раздзёрта на шырыню дзвярэй. Майстар забег з другога боку, зазiрнуў i схапiўся за галаву. Пасля як шалёны папёр у горад.
   За сцяной круцiўся ў пакутах чалавек. Абедзве нагi раструшчыла i прыцiснула бэлька. Над iм вiсела недаразваленая сцяна, якая трэскалася ўсё больш ды больш, вось-вось гатовая абвалiцца.
   Адзiн з цесляроў пачаў разглядацца навокал, а скамянелыя ад жаху рабочыя пазiралi яму ў вочы, гатовыя ратаваць, калi што яшчэ можна зрабiць.
   Паранены сутаргава крутануўся i стаў на руках. Гэта быў селянiн. Губы яго былi чорныя ад болю, твар - шэры, а вочы пазападалi. Глядзеў на людзей, што стаялi непадалёку, стагнаў, але прасiць ратунку не асмельваўся. Гаварыў толькi:
   - Божа мой!.. Божа лiтасцiвы!..
   - Сюды нельга зайсцi! - глуха сказаў цесля.
   Натоўп адступiўся.
   Сярод людзей стаяў Мiхалка, перапалоханы, вiдаць, больш за ўсiх.
   Страхоцце, што з iм рабiлася!.. Адчуваў увесь боль прыцiснутага, ягоны жах, адчай, а разам з тым - нейкую сiлу, якая штурхала яго наперад...
   Здавалася, што ў гэтым натоўпе нiхто, а толькi ён адзiн павiнен ратаваць чалавека, якi прыйшоў сюды з вёскi на заработкi. I ў той момант, калi iншыя гаварылi самi сабе: "пайду", ён думаў:
   "Не пайду! Не хачу!.."
   Азiрнуўся з бояззю. Стаяў ён спераду, найблiжэй да сцяны.
   - Не пайду! - шаптаў i... падняў друк, якi ляжаў амаль пад нагамi.
   У натоўпе пачуўся шэпт:
   - Зiрнiце!.. Што ён робiць?..
   - Цiха!
   - Божа добры, злiтуйся! - гукаў паранены, рыдаючы ад болю.
   - Iду! Iду!.. - сказаў Мiхалка i... пайшоў у руiны.
   - Абодва загiнеце! - крыкнуў цесля.
   Мiхалка быў ужо каля прыцiснутага. Убачыў яго раструшчаныя ногi, лужыну крывi, i ў вачах яго пацямнела.
   - Браце мой! Браце! - шаптаў паранены, абдымаючы яго за каленi.
   Дзяцюк падсунуў друк пад бэльку i адчайным рыўком падважыў яе. Пачуўся трэск, а з вышынi трэцяга паверха звалiлася некалькi кавалкаў цэглы.
   - Валiцца! - закрычалi, разбягаючыся, рабочыя.
   Але Мiхалка не чуў, не думаў, нiчога не адчуваў. Дужым плячом ён зноў падпёр свой друк i ўжо зусiм адсунуў бэльку з раструшчаных ног няшчаснага чалавека.
   Зверху пасыпалiся кавалкi цэглы. Заклубiўся чырвоны пыл, запаўняючы сярэдзiну будынка. За сцяной чулася нейкая тузанiна. Паранены застагнаў мацней, а потым раптам змоўк.
   У праёме раздзёртай сцяны паказаўся Мiхалка - прыгорблены, ён цяжка нёс чалавека. Паволi перабраўся цераз мяжу небяспекi i, спынiўшыся перад натоўпам, сказаў з наiўнай радасцю:
   - Едзе!.. Едзе!.. Толькi адзiн яго бот там застаўся!..
   Рабочыя падхапiлi параненага, якi самлеў, i асцярожна занеслi ў найблiжэйшыя вароты.
   - Вады! - крычалi.
   - Воцту!
   - Па доктара!..
   Мiхалка павалокся за iмi, думаючы:
   "Глядзi, якiя добрыя людзi ў гэтай Варшаве!.."
   Убачыўшы, што рукi яго акрываўлены, памыў iх у лужыне i падышоў да варот, каля якiх ляжаў паранены. Усярэдзiну не палез. Што ён, доктар? Што ён паможа?..
   Тым часам на вулiцы збiралася ўсё больш ды больш людзей. Беглi цiкаўныя, ляцелi рамiзнiкi, здалёк пачулiся нават званкi пажарнiкаў, якiм таксама хтосьцi паведамiў.
   Новы натоўп ужо такiх, якiм толькi падавай цiкавыя ўражаннi, тоўкся каля варот, а гарачэйшыя прабiвалiся наперад, каб самому ўбачыць крывавае вiдовiшча.
   Аднаму з такiх Мiхалка, якi стаяў каля варот, перашкаджаў.
   - Ану, адсунься! Разявiўся тут! - крыкнуў ягомасць, убачыўшы, што босы мужык не вельмi адступае ад нацiску яго рукi.
   - А што? - спытаўся Мiхалка, здзiўлены гэтай раз'юшанасцю.
   - Ты што такi за тып? - закрычаў цiкаўны. - Што гэта, палiцыi няма, каб разагнаць такiх лайдакоў?..
   "О, тут трымайся!.." - падумаў дзяцюк i спалохаўся, каб часам не трапiць у кутузку.
   I ён, каб не наклiкаць бяды, палез далей у натоўп...
   Праз некалькi хвiлiн ад варот пачалi гукаць таго, хто вынес няшчаснага з руiнаў.
   Нiхто не адгукнуўся.
   - Як ён выглядае? - пыталiся людзi.
   - Гэта мужык. У белай сярмязе, круглай шапцы i босы...
   - Няма там такога на вулiцы?..
   Пачалi шукаць.
   - Быў тут такi, але пайшоў, - крыкнуў нехта.
   Разбеглася палiцыя, разбеглiся рабочыя i... не знайшлi Мiхалку.