- Слухайце, - сказаў ён. - Калi вам спатрэбiцца каго адлупцаваць- я жыву на Лейбнiцштрасэ, 16, заднi двор, на другiм паверсе справа. Калi iх, магчыма, будзе некалькi чалавек, я збяру сваю кампанiю.
- Дамовiлiся, - адказалi мы i паехалi.
Калi мы ад'ехалi ад плошчы, Готфрыд паказаў у акно. Мы ўбачылi свой дзiцячы вазок, сапраўднае жывое дзiця ў iм, а побач бледную расстроеную жанчыну, якая разглядала вазок.
- Добра, праўда? - спытаў Готфрыд.
- Занясiце ёй яшчэ i мiшак, - усклiкнула Патрыцыя Хольман. - Яны там будуць дарэчы.
- Можа, аднаго, - сказаў Ленц. - Аднаго пакiнем сабе.
- Не, абодвух.
- Добра. - Ленц выскачыў з машыны, кiнуў плюшавых лялек жанчыне ў ахапак i, не даўшы ёй вымавiць нi слова, быццам наўцёкi, заспяшаўся да машыны. - Так, - сказаў ён, уздыхнуўшы з палёгкай. - Цяпер мне ад майго высакародства аж дрэнна зрабiлася. Высадзiце мяне каля "Iнтэрнацыяналя". Мне абавязкова трэба выпiць чарку каньяку.
Ён вылез, а я павёз дзяўчыну дадому. Сёння было не так, як мiнулы раз. Яна стаяла ў дзвярах, i лiхтар кiдаў водблiскi на яе твар. Яна выглядала выдатна. Мне вельмi хацелася пайсцi з ёй.
- Дабранач, - сказаў я. - Спакойнага сну.
- Дабранач.
Я пазiраў ёй услед, пакуль не пагасла святло. Потым я паехаў. У мяне было дзiўнае пачуццё. Я адчуваў сябе не так, як звычайна, калi вечарам захочацца дзяўчыны. Было куды больш пяшчоты. Пяшчоты i жадання пазбавiцца нечага ў самiм сабе. Пусцiць, каб паляцела, няведама куды.
Я паехаў да Ленца ў "Iнтэрнацыяналь". Ён быў амаль пусты. У кутку сядзела Фрыда са сваiм сябрам, кельнерам Алоiсам. Яны спрачалiся. Готфрыд сядзеў з Мiмi i Валi на канапе каля стойкi. Ён быў далiкатны, не пакiдаў без увагi нават Мiмi, бедную старую кабету.
Дзяўчаты неўзабаве пайшлi. Iм трэба было на працу. Цяпер была самая пара. Мiмi вохала i ўздыхала - балелi ногi. Я падсеў да Готфрыда.
- Ну, выказвайся! - сказаў я.
- Навошта, хлопец, - адказаў ён на маё здзiўленне. - Усё правiльна, так i дзейнiчай.
Мне стала лёгка ад таго, што ён успрыняў усё так проста.
- Мог бы i раней добрае слова сказаць, - сказаў я.
Ён махнуў рукой.
- Глупства.
Я заказаў рому.
- Ты ведаеш, - сказаў я потым. - У мяне нiякага ўяўлення, хто яна i што. Не ведаю, што ў яе з Бiндзiнгам. Цi гаварыў ён табе тады што-небудзь?
Ён зiрнуў на мяне.
- Цябе гэта трывожыць?
- Не.
- Я так i думаў. Мiж iншым, палiто табе добра пасуе.
Я пачырванеў.
- Няма чаго чырванець. Усё нармальна. Я хацеў бы, каб i ў мяне так было.
Я хвiлiну памаўчаў.
- Чаму, Готфрыд? - спытаў я нарэшце.
Ён глянуў на мяне.
- Таму што ўсё астатняе - дзярмо, Робi. Таму што сёння няма нiчога, што мела б вартасць. Прыпомнi, што табе ўчора гаварыў Фердынанд. Ён мае рацыю, гэты стары таўстун, якi малюе нябожчыкаў. Ну, давай, сядзь да скрынкi ды сыграй некалькi старых салдацкiх песень.
Я сыграў "Тры лiлеi" i "Аргонскi лес". У пустым шынку песнi прагучалi прывiдна, калi мець на ўвазе той час, у якi мы iх спявалi...
VII
Праз два днi Кёстэр паспешлiва выбег з майстэрнi.
- Робi, тэлефанаваў твой Блюменталь. Прасiў цябе прыехаць у адзiнаццаць на "кадзiлаку". Ён хоча зрабiць пробную паездку.
Я шпурнуў адвёртку i гаечны ключ.
- Браце, Ота... Няўжо нешта будзе?
- А што я вам казаў! - пачуўся голас Ленца з ямы пад "фордам". - Я казаў, што ён вернецца. Слухайцеся Готфрыда!
- Прытрымай язык, становiшча сур'ёзнае, - крыкнуў я ўнiз.
- Ота, наколькi можна збавiць цану?
- У крайнiм выпадку саступi дзве тысячы. У самым крайнiм - дзве дзвесце. Калi ўжо iншага выйсця не будзе - дзве пяцьсот. Калi ўбачыш, што перад табой вар'ят - дзве шэсцьсот. Але скажы яму, што мы будзем яго вечна праклiнаць.
- Добра.
Мы адцёрлi машыну да бляску. Я сеў у яе. Кёстэр паклаў мне руку на плячо.
- Робi, памятай, што ты быў салдатам i рабiў i не такое. Абаранi гонар нашай майстэрнi, не шкадуючы крывi. Памры, але не выпускай з рук кашалёк Блюменталя.
- Дамовiлiся, - усмiхнуўся я.
Ленц выцягнуў з кiшэнi нейкi медаль i паднёс яго мне да твару.
- Дакранiся да майго амулета, Робi!
- Давай. - Я дакрануўся.
- Абракадабра, вялiкi Шыва, - заклiнаў Готфрыд. - Дай гэтаму баязлiўцу мужнасцi i сiлы. Стой! Лепш за ўсё вазьмi яго з сабой. А цяпер плюнь тры разы.
- Парадак, - сказаў я, плюнуў яму пад ногi i паехаў мiма Юпа, якi ўсхвалявана вiтаў мяне, узняўшы ўгору шланг.
Па дарозе я купiў некалькi гваздзiкоў i ўпрыгожыў iмi машыну. Я разлiчваў зрабiць уплыў на фраў Блюменталь.
На жаль, Блюменталь прыняў мяне не дома, а ў канторы. Мне давялося хвiлiн пятнаццаць чакаць. "Даражэнькi, - падумаў я, - гэты фокус мне знаёмы, гэтым ты мяне не выб'еш з каляiны". У пачакальнi я як след распытаў сiмпатычную машынiстку пра фiрму, падкупiўшы яе гваздзiком. Трыкатажныя вырабы, збыт добры, дзевяць супрацоўнiкаў, цiхi кампаньён, зацятая канкурэнцыя з "Маерам i Сынам", сын Маера ездзiць у чырвоным двухмесным "эсексе" - вось што мне ўдалося даведацца, пакуль мяне запрасiў Блюменталь.
Ён адразу гахнуў з цяжкой артылерыi.
- Малады чалавек, - сказаў ён. - У мяне мала часу. Мiнулы раз вы назвалi цану, пра якую вы можаце толькi марыць. Але руку на сэрца - колькi каштуе машына?
- Сем тысяч марак, - адказаў я.
Ён рэзка адвярнуўся ад мяне.
- Тады няма размовы.
- Пан Блюменталь, - сказаў я, - паглядзiце машыну яшчэ раз.
- Няма патрэбы, - перабiў ён мяне. - Я ўжо паглядзеў.
- Можна па-рознаму глядзець, - заявiў я. - Трэба паглядзець дэталёва. Лак высокага гатунку, ад "Фоля i Рурбэка", кошт - 250 марак, шыны новыя, цана 600 марак, ужо 850. Абiўка сядзенняў, тонкi корд...
Ён адмахнуўся. Я пачаў спачатку. Я запрашаў яго паглядзець. Шыкоўны набор iнструментаў, выдатны скураны верх, храмiраваны радыятар, сучасныя бамперы шэсцьдзесят марак пара. Я iмкнуўся вярнуцца да машыны, як дзiця да мацi, угаворваючы Блюменталя спусцiцца ўнiз. Я ведаў, што зямля надасць мне, як Антэю, новых сiл. Калi ёсць што паказаць, цэны перастаюць выклiкаць абстрактны жах.
Але i Блюменталь ведаў, што пiсьмовы стол - яго апора. Ён зняў акуляры i ўзяўся за мяне ўсур'ёз. Мы змагалiся, як тыгр з пiтонам. Блюменталь быў пiтон. Не паспеў я азiрнуцца, як ён ужо вытаргаваў у мяне паўтары тысячы марак.
Я спужаўся. Я палез у кiшэнь i моцна сцiснуў у руцэ Готфрыдаў амулет.
- Пан Блюменталь, - сказаў я, трацячы сiлы, - ужо гадзiна дня. Вам, пэўна, пара палуднаваць. - Любой цаной я хацеў вырвацца з памяшкання, дзе цэны раставалi, як снег.
- Я ем толькi ў дзве гадзiны, - заявiў Блюменталь непарушна. - Але ведаеце што? Мы можам зрабiць зараз пробную паездку.
Я з палёгкай уздыхнуў.
- Потым мы яшчэ пагаворым, - дадаў ён. У мяне зноў заняло дыханне.
Мы паехалi да яго дома. На маё здзiўленне, у машыне яго як падмянiлi. Ён зычлiва расказаў стары, даўно вядомы мне анекдот пра кайзера Франца Ёзэфа. Я адплацiў яму анекдотам пра трамвайнага кандуктара. Ён мне - пра саксонца, якi заблудзiў. Я адразу ж - пра саксонскую пару закаханых... Толькi перад домам мы загаварылi зноў сур'ёзна. Ён папрасiў мяне пачакаць i пайшоў па жонку.
- Мой любiмы таўстун-"кадзiлак", - сказаў я i паляпаў машыну па радыятары. - За гэтымi анекдотамi, напэўна, хаваецца нейкая д'ябальшчына. Але будзь спакойны: мы знойдзем табе прытулак. Ён купiць цябе, будзь упэўнены - калi жыд вяртаецца, то купляе. Калi вяртаецца хрысцiянiн, то гэта не значыць, што ён купiць. Ён робiць з паўдзесятка пробных паездак, каб зэканомiць на таксi, а потым ён раптам прыпамiнае, што яму патрэбна не машына, а абсталяванне для кухнi. Не, не, жыды талковыя людзi, яны ведаюць, чаго хочуць. Але я клянуся табе, дарагi таўстун: калi я ўступлю гэтаму непасрэднаму нашчадку ўпартага Юды Макавея яшчэ хоць адну сотню марак, я да скону не вып'ю нi чаркi гарэлкi.
З'явiлася фраў Блюменталь. Я прыпомнiў усе парады Ленца i з байца ператварыўся ў кавалера.
Блюменталь толькi подленька ўсмiхаўся з гэтага. Гэта быў жалезны чалавек. Яму трэба было б прадаваць лакаматывы, а не трыкатаж.
Я паклапацiўся пра тое, каб ён сеў ззаду, а яго жонка - побач са мной.
- Куды вас павезцi, шаноўная панi? - спытаў я саладжавым голасам.
- Куды хочаце, - адказала яна, усмiхаючыся мне па-мацярынску.
Я пачаў размову. Якая асалода размаўляць з такiм нявiнным чалавекам! Я гаварыў так цiха, каб Блюменталь нiчога не чуў. Так мне было лягчэй. Хапала i таго, што ён сядзеў ззаду.
Мы спынiлiся. Я вылез i цвёрда зiрнуў на майго непрыяцеля.
- Усё-такi вы павiнны пагадзiцца, што машына бяжыць бездакорна, пан Блюменталь.
- Якая радасць з той бездакорнасцi, малады чалавек, - запярэчыў ён мне надзвычай ветлiва, - калi падаткi паглынаюць цябе. Падаткi на машыну занадта высокiя. Гэта я вам кажу.
- Пан Блюменталь, - сказаў я, iмкнучыся не змякчыць тон, - вы дзелавы чалавек, з вамi можна гаварыць шчыра. Гэта - не падаткi, а выдаткi. Скажыце самi, чаго сёння патрабуе камерцыя? Вам гэта добра вядома: не капiталу, як раней, - патрэбны крэдыт! А як атрымаць крэдыт? Толькi праз уменне паказаць сябе. "Кадзiлак" - машына салiдная i хуткая, утульная, але не старамодная. Здаровы буржуазны лад жыцця - жывая рэклама вашай фiрмы.
Блюменталь весела павярнуўся да сваёй жонкi.
- У яго жыдоўскiя мазгi, праўда? Малады чалавек, - сказаў ён потым тым жа самым фамiльярным тонам, - самая лепшая рэклама салiднасцi сёння - паношаны касцюм i паездка на аўтобусе. Калi б у нас з вамi былi тыя грошы, якiя яшчэ не выплачаны за элегантныя машыны, што пралятаюць мiма, мы маглi б спакойна сядзець, нiчога не робячы. Гэта я вам кажу. З даверам.
Я з недаверам зiрнуў на яго. Што азначае гэтая зычлiвасць? Што ён задумаў? Цi прысутнасць жонкi прытупiла яго баявiтасць? Я вырашыў стрэлiць з пiсталета.
- "Кадзiлак" - гэта не "эсекс", цi не так, шаноўная панi? Сын Маера ездзiць на "эсексе", але ён мне i дарма не патрэбны... гэтыя чырвоныя, яркiя санi...
Я пачуў, як засоп Блюменталь, а сам хутка працягваў:
- Колер абiўкi вельмi вам да твару, шаноўная панi, - прыглушаны сiнi кобальт для бландзiнкi...
Раптам Блюменталь заўсмiхаўся - здавалася, я ўбачыў лес, поўны вясёлых малпаў.
- Дамовiлiся, - адказалi мы i паехалi.
Калi мы ад'ехалi ад плошчы, Готфрыд паказаў у акно. Мы ўбачылi свой дзiцячы вазок, сапраўднае жывое дзiця ў iм, а побач бледную расстроеную жанчыну, якая разглядала вазок.
- Добра, праўда? - спытаў Готфрыд.
- Занясiце ёй яшчэ i мiшак, - усклiкнула Патрыцыя Хольман. - Яны там будуць дарэчы.
- Можа, аднаго, - сказаў Ленц. - Аднаго пакiнем сабе.
- Не, абодвух.
- Добра. - Ленц выскачыў з машыны, кiнуў плюшавых лялек жанчыне ў ахапак i, не даўшы ёй вымавiць нi слова, быццам наўцёкi, заспяшаўся да машыны. - Так, - сказаў ён, уздыхнуўшы з палёгкай. - Цяпер мне ад майго высакародства аж дрэнна зрабiлася. Высадзiце мяне каля "Iнтэрнацыяналя". Мне абавязкова трэба выпiць чарку каньяку.
Ён вылез, а я павёз дзяўчыну дадому. Сёння было не так, як мiнулы раз. Яна стаяла ў дзвярах, i лiхтар кiдаў водблiскi на яе твар. Яна выглядала выдатна. Мне вельмi хацелася пайсцi з ёй.
- Дабранач, - сказаў я. - Спакойнага сну.
- Дабранач.
Я пазiраў ёй услед, пакуль не пагасла святло. Потым я паехаў. У мяне было дзiўнае пачуццё. Я адчуваў сябе не так, як звычайна, калi вечарам захочацца дзяўчыны. Было куды больш пяшчоты. Пяшчоты i жадання пазбавiцца нечага ў самiм сабе. Пусцiць, каб паляцела, няведама куды.
Я паехаў да Ленца ў "Iнтэрнацыяналь". Ён быў амаль пусты. У кутку сядзела Фрыда са сваiм сябрам, кельнерам Алоiсам. Яны спрачалiся. Готфрыд сядзеў з Мiмi i Валi на канапе каля стойкi. Ён быў далiкатны, не пакiдаў без увагi нават Мiмi, бедную старую кабету.
Дзяўчаты неўзабаве пайшлi. Iм трэба было на працу. Цяпер была самая пара. Мiмi вохала i ўздыхала - балелi ногi. Я падсеў да Готфрыда.
- Ну, выказвайся! - сказаў я.
- Навошта, хлопец, - адказаў ён на маё здзiўленне. - Усё правiльна, так i дзейнiчай.
Мне стала лёгка ад таго, што ён успрыняў усё так проста.
- Мог бы i раней добрае слова сказаць, - сказаў я.
Ён махнуў рукой.
- Глупства.
Я заказаў рому.
- Ты ведаеш, - сказаў я потым. - У мяне нiякага ўяўлення, хто яна i што. Не ведаю, што ў яе з Бiндзiнгам. Цi гаварыў ён табе тады што-небудзь?
Ён зiрнуў на мяне.
- Цябе гэта трывожыць?
- Не.
- Я так i думаў. Мiж iншым, палiто табе добра пасуе.
Я пачырванеў.
- Няма чаго чырванець. Усё нармальна. Я хацеў бы, каб i ў мяне так было.
Я хвiлiну памаўчаў.
- Чаму, Готфрыд? - спытаў я нарэшце.
Ён глянуў на мяне.
- Таму што ўсё астатняе - дзярмо, Робi. Таму што сёння няма нiчога, што мела б вартасць. Прыпомнi, што табе ўчора гаварыў Фердынанд. Ён мае рацыю, гэты стары таўстун, якi малюе нябожчыкаў. Ну, давай, сядзь да скрынкi ды сыграй некалькi старых салдацкiх песень.
Я сыграў "Тры лiлеi" i "Аргонскi лес". У пустым шынку песнi прагучалi прывiдна, калi мець на ўвазе той час, у якi мы iх спявалi...
VII
Праз два днi Кёстэр паспешлiва выбег з майстэрнi.
- Робi, тэлефанаваў твой Блюменталь. Прасiў цябе прыехаць у адзiнаццаць на "кадзiлаку". Ён хоча зрабiць пробную паездку.
Я шпурнуў адвёртку i гаечны ключ.
- Браце, Ота... Няўжо нешта будзе?
- А што я вам казаў! - пачуўся голас Ленца з ямы пад "фордам". - Я казаў, што ён вернецца. Слухайцеся Готфрыда!
- Прытрымай язык, становiшча сур'ёзнае, - крыкнуў я ўнiз.
- Ота, наколькi можна збавiць цану?
- У крайнiм выпадку саступi дзве тысячы. У самым крайнiм - дзве дзвесце. Калi ўжо iншага выйсця не будзе - дзве пяцьсот. Калi ўбачыш, што перад табой вар'ят - дзве шэсцьсот. Але скажы яму, што мы будзем яго вечна праклiнаць.
- Добра.
Мы адцёрлi машыну да бляску. Я сеў у яе. Кёстэр паклаў мне руку на плячо.
- Робi, памятай, што ты быў салдатам i рабiў i не такое. Абаранi гонар нашай майстэрнi, не шкадуючы крывi. Памры, але не выпускай з рук кашалёк Блюменталя.
- Дамовiлiся, - усмiхнуўся я.
Ленц выцягнуў з кiшэнi нейкi медаль i паднёс яго мне да твару.
- Дакранiся да майго амулета, Робi!
- Давай. - Я дакрануўся.
- Абракадабра, вялiкi Шыва, - заклiнаў Готфрыд. - Дай гэтаму баязлiўцу мужнасцi i сiлы. Стой! Лепш за ўсё вазьмi яго з сабой. А цяпер плюнь тры разы.
- Парадак, - сказаў я, плюнуў яму пад ногi i паехаў мiма Юпа, якi ўсхвалявана вiтаў мяне, узняўшы ўгору шланг.
Па дарозе я купiў некалькi гваздзiкоў i ўпрыгожыў iмi машыну. Я разлiчваў зрабiць уплыў на фраў Блюменталь.
На жаль, Блюменталь прыняў мяне не дома, а ў канторы. Мне давялося хвiлiн пятнаццаць чакаць. "Даражэнькi, - падумаў я, - гэты фокус мне знаёмы, гэтым ты мяне не выб'еш з каляiны". У пачакальнi я як след распытаў сiмпатычную машынiстку пра фiрму, падкупiўшы яе гваздзiком. Трыкатажныя вырабы, збыт добры, дзевяць супрацоўнiкаў, цiхi кампаньён, зацятая канкурэнцыя з "Маерам i Сынам", сын Маера ездзiць у чырвоным двухмесным "эсексе" - вось што мне ўдалося даведацца, пакуль мяне запрасiў Блюменталь.
Ён адразу гахнуў з цяжкой артылерыi.
- Малады чалавек, - сказаў ён. - У мяне мала часу. Мiнулы раз вы назвалi цану, пра якую вы можаце толькi марыць. Але руку на сэрца - колькi каштуе машына?
- Сем тысяч марак, - адказаў я.
Ён рэзка адвярнуўся ад мяне.
- Тады няма размовы.
- Пан Блюменталь, - сказаў я, - паглядзiце машыну яшчэ раз.
- Няма патрэбы, - перабiў ён мяне. - Я ўжо паглядзеў.
- Можна па-рознаму глядзець, - заявiў я. - Трэба паглядзець дэталёва. Лак высокага гатунку, ад "Фоля i Рурбэка", кошт - 250 марак, шыны новыя, цана 600 марак, ужо 850. Абiўка сядзенняў, тонкi корд...
Ён адмахнуўся. Я пачаў спачатку. Я запрашаў яго паглядзець. Шыкоўны набор iнструментаў, выдатны скураны верх, храмiраваны радыятар, сучасныя бамперы шэсцьдзесят марак пара. Я iмкнуўся вярнуцца да машыны, як дзiця да мацi, угаворваючы Блюменталя спусцiцца ўнiз. Я ведаў, што зямля надасць мне, як Антэю, новых сiл. Калi ёсць што паказаць, цэны перастаюць выклiкаць абстрактны жах.
Але i Блюменталь ведаў, што пiсьмовы стол - яго апора. Ён зняў акуляры i ўзяўся за мяне ўсур'ёз. Мы змагалiся, як тыгр з пiтонам. Блюменталь быў пiтон. Не паспеў я азiрнуцца, як ён ужо вытаргаваў у мяне паўтары тысячы марак.
Я спужаўся. Я палез у кiшэнь i моцна сцiснуў у руцэ Готфрыдаў амулет.
- Пан Блюменталь, - сказаў я, трацячы сiлы, - ужо гадзiна дня. Вам, пэўна, пара палуднаваць. - Любой цаной я хацеў вырвацца з памяшкання, дзе цэны раставалi, як снег.
- Я ем толькi ў дзве гадзiны, - заявiў Блюменталь непарушна. - Але ведаеце што? Мы можам зрабiць зараз пробную паездку.
Я з палёгкай уздыхнуў.
- Потым мы яшчэ пагаворым, - дадаў ён. У мяне зноў заняло дыханне.
Мы паехалi да яго дома. На маё здзiўленне, у машыне яго як падмянiлi. Ён зычлiва расказаў стары, даўно вядомы мне анекдот пра кайзера Франца Ёзэфа. Я адплацiў яму анекдотам пра трамвайнага кандуктара. Ён мне - пра саксонца, якi заблудзiў. Я адразу ж - пра саксонскую пару закаханых... Толькi перад домам мы загаварылi зноў сур'ёзна. Ён папрасiў мяне пачакаць i пайшоў па жонку.
- Мой любiмы таўстун-"кадзiлак", - сказаў я i паляпаў машыну па радыятары. - За гэтымi анекдотамi, напэўна, хаваецца нейкая д'ябальшчына. Але будзь спакойны: мы знойдзем табе прытулак. Ён купiць цябе, будзь упэўнены - калi жыд вяртаецца, то купляе. Калi вяртаецца хрысцiянiн, то гэта не значыць, што ён купiць. Ён робiць з паўдзесятка пробных паездак, каб зэканомiць на таксi, а потым ён раптам прыпамiнае, што яму патрэбна не машына, а абсталяванне для кухнi. Не, не, жыды талковыя людзi, яны ведаюць, чаго хочуць. Але я клянуся табе, дарагi таўстун: калi я ўступлю гэтаму непасрэднаму нашчадку ўпартага Юды Макавея яшчэ хоць адну сотню марак, я да скону не вып'ю нi чаркi гарэлкi.
З'явiлася фраў Блюменталь. Я прыпомнiў усе парады Ленца i з байца ператварыўся ў кавалера.
Блюменталь толькi подленька ўсмiхаўся з гэтага. Гэта быў жалезны чалавек. Яму трэба было б прадаваць лакаматывы, а не трыкатаж.
Я паклапацiўся пра тое, каб ён сеў ззаду, а яго жонка - побач са мной.
- Куды вас павезцi, шаноўная панi? - спытаў я саладжавым голасам.
- Куды хочаце, - адказала яна, усмiхаючыся мне па-мацярынску.
Я пачаў размову. Якая асалода размаўляць з такiм нявiнным чалавекам! Я гаварыў так цiха, каб Блюменталь нiчога не чуў. Так мне было лягчэй. Хапала i таго, што ён сядзеў ззаду.
Мы спынiлiся. Я вылез i цвёрда зiрнуў на майго непрыяцеля.
- Усё-такi вы павiнны пагадзiцца, што машына бяжыць бездакорна, пан Блюменталь.
- Якая радасць з той бездакорнасцi, малады чалавек, - запярэчыў ён мне надзвычай ветлiва, - калi падаткi паглынаюць цябе. Падаткi на машыну занадта высокiя. Гэта я вам кажу.
- Пан Блюменталь, - сказаў я, iмкнучыся не змякчыць тон, - вы дзелавы чалавек, з вамi можна гаварыць шчыра. Гэта - не падаткi, а выдаткi. Скажыце самi, чаго сёння патрабуе камерцыя? Вам гэта добра вядома: не капiталу, як раней, - патрэбны крэдыт! А як атрымаць крэдыт? Толькi праз уменне паказаць сябе. "Кадзiлак" - машына салiдная i хуткая, утульная, але не старамодная. Здаровы буржуазны лад жыцця - жывая рэклама вашай фiрмы.
Блюменталь весела павярнуўся да сваёй жонкi.
- У яго жыдоўскiя мазгi, праўда? Малады чалавек, - сказаў ён потым тым жа самым фамiльярным тонам, - самая лепшая рэклама салiднасцi сёння - паношаны касцюм i паездка на аўтобусе. Калi б у нас з вамi былi тыя грошы, якiя яшчэ не выплачаны за элегантныя машыны, што пралятаюць мiма, мы маглi б спакойна сядзець, нiчога не робячы. Гэта я вам кажу. З даверам.
Я з недаверам зiрнуў на яго. Што азначае гэтая зычлiвасць? Што ён задумаў? Цi прысутнасць жонкi прытупiла яго баявiтасць? Я вырашыў стрэлiць з пiсталета.
- "Кадзiлак" - гэта не "эсекс", цi не так, шаноўная панi? Сын Маера ездзiць на "эсексе", але ён мне i дарма не патрэбны... гэтыя чырвоныя, яркiя санi...
Я пачуў, як засоп Блюменталь, а сам хутка працягваў:
- Колер абiўкi вельмi вам да твару, шаноўная панi, - прыглушаны сiнi кобальт для бландзiнкi...
Раптам Блюменталь заўсмiхаўся - здавалася, я ўбачыў лес, поўны вясёлых малпаў.
Конец бесплатного ознакомительного фрагмента