Страница:
16
Пасля свята iмператар выйшаў да Гулiвера i аб'явiў яму новую найвышэйшую мiласць. Ён даручае Чалавеку-Гары, нардаку лiлiпуцкай iмперыi, сплаваць яшчэ раз у Блефуску i прывесцi адтуль усе караблi, якiя засталiся ў непрыяцеля транспартныя, гандлёвыя i рыбалоўныя.
- Дзяржава Блефуску, - сказаў ён, - жыла да гэтага часу рыбалоўствам i гандлем. Калi забраць у яе флот, яна павiнна будзе назаўсёды скарыцца Лiлiпуцii, выдаць iмператару ўсiх тупаканечнiкаў i прызнаць свяшчэнны закон, якi гаворыць: "Разбiвай яйкi з вострага канца".
Гулiвер асцярожна адказаў iмператару, што ён заўсёды рады служыць яго лiлiпуцкай вялiкасцi, але павiнен адмовiцца ад мiласцiвага даручэння. Ён сам нядаўна адчуў, якiя цяжкiя яны, ланцугi няволi, i таму не можа зрабiць рабамi цэлы народ.
Iмператар нiчога не сказаў i пайшоў у палац.
А Гулiвер зразумеў, што з гэтай мiнуты ён назаўсёды страцiў яго мiласць: уладар, якi марыць заваяваць свет, нiколi не даруе тым, хто асмельваецца стаць яму ўпопёрак дарогi.
I сапраўды, пасля гэтай размовы Гулiвера пачалi радзей запрашаць у палац. Ён хадзiў адзiн вакол замка, i прыдворныя карэты больш не спынялiся ля яго парога.
Толькi аднойчы пышная працэсiя выйшла з варот сталiцы i накiравалася да жылля Гулiвера. Гэта было блефускуанскае пасольства, якое прыбыло да iмператара Лiлiпуцii для заключэння мiру.
Вось ужо некалькi дзён, як гэта пасольства, якое складалася з шасцi пасланнiкаў i пяцiсот чалавек свiты, знаходзiлася ў Мiльдэнда. Яны спрачалiся з лiлiпуцкiмi мiнiстрамi аб тым, колькi золата, жывёлы i хлеба павiнен аддаць iмператар Блефуску за вяртанне хоць бы паловы флоту, якi прывёў Гулiвер.
Мiр памiж дзвюма дзяржавамi быў заключаны на ўмовах, вельмi выгадных для Лiлiпуцii i вельмi нявыгадных для дзяржавы Блефуску. Дарэчы, блефускуанцам было б яшчэ горш, калi б за iх не заступiўся Гулiвер.
Гэта заступнiцтва канчаткова пазбавiла яго прыхiльнасцi iмператара i ўсяго лiлiпуцкага двара.
Хтосьцi расказаў аднаму з пасланнiкаў, чаму разгневаўся iмператар на Чалавека-Гару. Тады паслы вырашылi наведаць Гулiвера ў яго замку i запрасiць да сябе на выспу.
Iм было цiкава паглядзець зблiзку на Куiнбуса Флестрына, пра якога яны шмат чулi ад блефускуанскiх маракоў i лiлiпуцкiх мiнiстраў.
Гулiвер добразычлiва прыняў чужаземных гасцей, абяцаў пабываць у iх на радзiме, а на развiтанне патрымаў усiх паслоў разам з iх коньмi ў сябе на далонях i паказаў iм горад Мiльдэнда з вышынi свайго росту.
17
Вечарам, калi Гулiвер ужо сабраўся класцiся спаць, у дзверы яго замка цiхенька пастукалi.
Гулiвер выглянуў за парог i ўбачыў перад сваiмi дзвярыма двух людзей, якiя трымалi на плячах крытыя насiлкi.
На насiлках у аксамiтным крэсле сядзеў чалавечак. Твару яго не было вiдаць, таму што чалавечак захутаўся ў плашч i насунуў на лоб капялюш.
Убачыўшы Гулiвера, чалавечак адправiў сваiх слуг у горад i загадаў iм вярнуцца апоўначы.
Калi слугi пайшлi, начны госць сказаў Гулiверу, што хоча адкрыць яму вельмi важную тайну.
Гулiвер падняў насiлкi з зямлi, схаваў iх разам з госцем у кiшэню свайго кафтана i вярнуўся да сябе ў замак.
Там ён шчыльна зачынiў дзверы i паставiў насiлкi на стол.
Толькi тады госць адхiнуў свой плашч i зняў капялюш. Гулiвер пазнаў аднаго з прыдворных, якога ён нядаўна выручыў з бяды.
Яшчэ ў той час, калi Гулiвер бываў пры двары, ён выпадкова даведаўся, што гэтага прыдворнага лiчаць тайным тупаканечнiкам. Гулiвер заступiўся за яго i даказаў iмператару, што на яго нагаварылi ворагi.
Цяпер прыдворны з'явiўся да Гулiвера, каб, у сваю чаргу, аддзячыць Куiнбасу Флестрыну.
- Толькi што, - сказаў ён, - на тайнай нарадзе быў вырашаны ваш лёс. Адмiрал далажыў iмператару, што вы прымалi ў сябе паслоў варожай краiны i паказвалi iм з далонi нашу сталiцу. Усе мiнiстры патрабавалi вашай смерцi. Адны прапаноўвалi падпалiць ваш дом, акружыўшы яго дваццацiтысячнай армiяй; другiя - атруцiць вас, намачыўшы ядам ваша адзенне i кашулю; трэцiя - замарыць голадам. I толькi дзяржаўны сакратар Рэльдрэсель раiў пакiнуць вас жывым, але выкалаць вочы. Ён гаварыў, што страта вачэй не адбярэ ў вас сiлу i нават дадасць храбрасцi, бо чалавек, якi не бачыць небяспекi, не баiцца нiчога на свеце. У рэшце рэшт наш лiтасцiвы iмператар пагадзiўся з Рэльдрэселем i загадаў заўтра ж асляпiць вас востра адточанымi стрэламi. Калi можаце, ратуйцеся, а я павiнен зараз жа пайсцi ад вас гэтак жа тайна, як i прыбыў сюды.
Гулiвер цiхенька вынес свайго госця за дзверы, дзе яго ўжо чакалi слугi, а сам, не доўга думаючы, пачаў рыхтавацца да ўцёкаў.
18
З коўдрай пад пахай Гулiвер выйшаў на бераг. Асцярожна прабраўся ён у гавань, дзе стаяў на якары лiлiпуцкi флот. У гаванi не было нi душы. Гулiвер выбраў самы вялiкi з усiх караблёў, прывязаў да яго носа вяроўку, паклаў у яго свой кафтан, коўдру i чаравiкi, потым падняў якар i пацягнуў карабель за сабою ў мора. Цiха, стараючыся не плюхаць, дайшоў ён да сярэдзiны пралiва, а далей паплыў.
Плыў ён у той самы бок, адкуль прывёў нядаўна ваенныя караблi.
Вось нарэшце i блефускуанскi бераг!
Гулiвер увёў у бухту свой карабель i выйшаў на бераг. Вакол было цiха, маленькiя вежы блiшчалi пры святле месяца. Увесь горад яшчэ спаў, i Гулiвер не захацеў будзiць жыхароў. Ён лёг ля гарадской сцяны, закруцiўся ў коўдру i заснуў.
Ранiцой Гулiвер пастукаў у гарадскiя вароты i папрасiў начальнiка варты паведамiць iмператару аб тым, што ў яго ўладаннi прыбыў Чалавек-Гара. Начальнiк варты далажыў аб гэтым дзяржаўнаму сакратару, а той - iмператару. Iмператар Блефуску з усiм сваiм дваром зараз жа выехаў насустрач Гулiверу. Ля варот усе мужчыны саскочылi з коней, а iмператрыца i яе дамы выйшлi з карэты.
Гулiвер лёг на зямлю, каб прывiтаць блефускуанскi двор. Ён папрасiў дазволу агледзець выспу, але нiчога не сказаў аб тым, што ўцёк з Лiлiпуцii. Iмператар i яго мiнiстры вырашылi, што Чалавек-Гара проста прыехаў да iх у госцi, паколькi яго запрасiлi паслы.
У гонар Гулiвера было наладжана ў палацы вялiкае свята. Для яго зарэзалi шмат тлустых быкоў i бараноў, а калi зноў настала ноч, Гулiвера пакiнулi пад адкрытым небам, бо ў Блефуску не знайшлося для яго адпаведнага памяшкання.
Ён зноў лёг ля гарадской сцяны, захутаўшыся ў лiлiпуцкую коўдру з абрэзкаў.
19
За тры днi Гулiвер абышоў усю iмперыю Блефуску, агледзеў гарады, вёскi i сядзiбы. Усюды за iм бегаў натоўп людзей, як i ў Лiлiпуцii.
Размаўляць з жыхарамi Блефуску яму было лёгка, бо блефускуанцы ведаюць лiлiпуцкую мову не горш, чым лiлiпуты ведаюць блефускуанскую.
Гуляючы па нiзкiх лясах, мяккiх лугах i вузкiх дарожках, Гулiвер выйшаў на процiлеглы бераг выспы. Там ён сеў на камень i пачаў думаць аб тым, што яму цяпер рабiць: застацца на службе ў iмператара Блефуску цi папрасiць у iмператара Лiлiпуцii памiлавання. Вярнуцца да сябе на радзiму ён ужо не спадзяваўся.
I раптам далёка ў моры ён заўважыў штосьцi цёмнае, падобнае не то на скалу, не то на спiну вялiкай марской жывёлiны. Гулiвер скiнуў чаравiкi i шкарпэткi i пайшоў уброд паглядзець, што гэта такое. Хутка ён зразумеў, што гэта не скала. Скала не магла б пасоўвацца да берага разам з прылiвам. Гэта i не жывёлiна. Хутчэй за ўсё гэта перакуленая лодка.
Сэрца ў Гулiвёра забiлася. Ён адразу ўспомнiў, што ў яго ў кiшэнi падзорная труба, i прыставiў яе да вачэй. Так, гэта была лодка! Вiдаць, бура сарвала яе з карабля i прынесла да блефускуанскiх берагоў.
Гулiвер пабег у горад i папрасiў iмператара даць яму зараз жа дваццаць самых вялiкiх караблёў, каб прыгнаць лодку да берага.
Iмператару было цiкава паглядзець на незвычайную лодку, якую знайшоў у моры Чалавек-Гара. Ён паслаў па яе караблi i загадаў дзвюм тысячам сваiх салдат дапамагчы Гулiверу выцягнуць яе на сушу.
Маленькiя караблi падышлi да вялiкай лодкi, зачапiлi яе кручкамi i пацягнулi за сабой. А Гулiвер плыў ззаду i падштурхоўваў лодку рукой. Нарэшце яна торкнулася носам у бераг. Дзве тысячы салдат дружна ўхапiлiся за прывязаныя да яе вяроўкi i дапамаглi Гулiверу выцягнуць яе з вады.
Гулiвер агледзеў лодку з усiх бакоў. Адрамантаваць яе было не так i цяжка. Ён адразу ж узяўся за работу. Перш за ўсё ён акуратна праканапацiў дно i барты лодкi, затым выразаў з самых вялiкiх дрэў вёслы i мачту. У час яго працы тысячныя натоўпы блефускуанцаў стаялi навокал, глядзелi, як Чалавек-Гара рамантуе лодку-гару.
Калi ўсё было гатова, Гулiвер пайшоў да iмператара, стаў перад iм на адно калена i сказаў, што хацеў бы хутчэй рушыць у дарогу, калi яго вялiкасць дазволiць яму пакiнуць выспу. Ён даўно знудзiўся па сваёй сям'i i сябрах i спадзяецца сустрэць у моры карабель, якi завязе яго на радзiму.
Iмператар спрабаваў угаварыць Гулiвера застацца ў яго на службе, абяцаў яму шматлiкiя ўзнагароды i нязменную прыхiльнасць, але Гулiвер стаяў на сваiм. Iмператар павiнен быў згадзiцца.
Вядома, яму вельмi хацелася пакiнуць у сябе на службе Чалавека-Гару, якi адзiн мог знiшчыць непрыяцельскую армiю цi флот. Але калi б Гулiвер застаўся жыць у Блефуску, гэта абавязкова выклiкала б жорсткую вайну з Лiлiпуцiяй.
Некалькi дзён таму назад iмператар Блефуску атрымаў ад iмператара Лiлiпуцii доўгае пiсьмо з патрабаваннем адправiць назад у Мiльдэнда ўцекача Куiнбуса Флестрына, звязаўшы яму рукi i ногi.
Блефускуанскiя мiнiстры доўга думалi, што адказаць на гэтае пiсьмо. Нарэшце, пасля трохдзённых роздумаў, яны напiсалi адказ.
У iх пiсьме было сказана, што iмператар Блефуску вiтае свайго сябра i брата iмператара Лiлiпуцii Гальбаста Мамарэн Эўлем Гердайла Шэфiн Молi Олi Гой, але вярнуць яму Куiнбуса Флестрына не можа, бо Чалавек-Гара толькi што адплыў на велiзарным караблi невядома куды. Iмператар Блефуску вiншуе свайго любiмага брата i сябе са збаўленнем ад лiшнiх клопатаў i вялiкiх выдаткаў.
Адаслаўшы гэтае пiсьмо, блефускуанцы пачалi спешна збiраць Гулiвера ў дарогу.
Яны зарэзалi трыста кароў, каб змазаць яго лодку тлушчам. Пяцьсот чалавек пад наглядам Гулiвера зрабiлi два вялiкiя ветразi. Каб ветразi атрымалiся моцныя, яны ўзялi самае тоўстае тамашняе палатно i сшылi яго, склаўшы ў трынаццаць столак. Снасцi, якарны i прычальны канаты Гулiвер зрабiў сам, скруцiўшы па дзесяць, дваццаць i нават трыццаць моцных вяровак лепшага гатунку. Замест якара ён прывязаў вялiкi камень.
Усё было гатова да адплыцця.
Гулiвер апошнi раз пайшоў у горад, каб развiтацца з iмператарам Блефуску i яго падданымi.
Iмператар са сваёй свiтай выйшаў з палаца. Ён пажадаў Гулiверу шчаслiвай дарогi, падарыў свой партрэт на ўвесь рост i кашалёк з дзвюма сотнямi чырвонцаў - у блефускуанцаў яны называюцца "спругамi".
Кашалёк быў вельмi далiкатнай работы, а манеты можна было разгледзець толькi з дапамогай павелiчальнага шкла.
Гулiвер ад усяго сэрца падзякаваў iмператару, завязаў абодва падарункi ў ражок сваёй насоўкi i, памахаўшы капелюшом усiм жыхарам блефускуанскай сталiцы, пайшоў на бераг.
Там ён пагрузiў у лодку сотню валовых i трыста баранiх тушаў, вяленых i вэнджаных, дзвесце мяшкоў сухароў i столькi смажанага мяса, колькi паспелi прыгатаваць за тры днi чатырыста павароў.
Акрамя таго, ён узяў з сабою шэсць жывых кароў i столькi ж авечак з баранамi.
Яму вельмi хацелася развесцi такiх танкарунных авечак у сябе на радзiме.
Каб кармiць у дарозе свой статак, Гулiвер паклаў у лодку вялiкi ахапак сена i мяшок збожжа.
24 верасня 1701 года, у шэсць гадзiн ранiцы, карабельны доктар Лемюэль Гулiвер, празваны ў Лiлiпуцii Чалавекам-Гарой, узняў ветразь i пакiнуў выспу Блефуску.
20
Свежы вецер надзьмуў ветразь i пагнаў лодку.
Калi Гулiвер азiрнуўся, каб апошнi раз глянуць на нiзкiя берагi блефускуанскай выспы, ён нiчога не ўбачыў, акрамя вады i неба.
Выспа знiкла, быццам яе нiколi i не было.
Пад вечар Гулiвер даплыў да маленькага скалiстага астраўка, на якiм жылi адны смаўжы.
Гэта былi самыя звычайныя смаўжы, якiх Гулiвер тысячу разоў бачыў у сябе на радзiме.
Лiлiпуцкiя i блефускуанскiя гусi былi трошкi меншыя за гэтых смаўжоў.
Тут, на астраўку, Гулiвер павячэраў, пераначаваў i ранiцой рушыў далей, узяўшы па сваiм кiшэнным компасе курс на паўночны ўсход. Ён спадзяваўся знайсцi там населеныя астравы цi сустрэць карабель.
Але мiнуў дзень, а Гулiвер па-ранейшаму быў адзiн у пустынным моры.
Вецер то надзiмаў ветразь яго лодкi, то зусiм сцiхаў. Калi ветразь абвiсаў i матляўся на мачце, як ануча, Гулiвер браўся за вёслы. Але цяжка было грэбцi маленькiмi, нязручнымi вёсламi.
Гулiвер хутка выбiўся з сiлы. Ён пачаў ужо думаць, што яму нiколi болей не ўбачыць радзiмы i сапраўдных людзей.
I раптам на трэцi дзень каля пяцi гадзiн дня ён заўважыў удалечынi ветразь, якi рухаўся, перасякаючы яму шлях.
Гулiвер пачаў крычаць, але адказу не было - яго не чулi.
Карабель iшоў мiма.
Гулiвер налёг на вёслы. Але адлегласць памiж лодкай i караблём не змяншалася. На караблi былi вялiкiя ветразi, а ў Гулiвера - ветразь з малюсенькiх кавалачкаў i самаробныя вёслы.
Бедны Гулiвер ужо страцiў усякую надзею дагнаць карабель. Але тут, на яго шчасце, вецер нечакана сцiх, i карабель перастаў уцякаць ад лодкi.
Не спускаючы вачэй з карабля, Гулiвер гроб сваiмi маленькiмi вёсламi. Лодка рухалася ўперад i ўперад - але ў сто разоў марудней, чым хацелася Гулiверу.
I раптам на мачце карабля ўзняўся флаг. Грымнуў гарматны стрэл. Лодку заўважылi.
26 верасня, а шостай гадзiне вечара, Гулiвер падняўся на борт карабля, сапраўднага, вялiкага карабля, на якiм плавалi людзi - такiя ж, як сам Гулiвер.
Гэта было ангельскае гандлёвае судна, якое вярталася з Японii. Капiтан яго, Джон Бiдль з Дэптфорда, быў мiлы чалавек i цудоўны марак. Ён ветлiва сустрэў Гулiвера i адвёў яму зручную каюту.
Калi Гулiвер адпачыў, капiтан папрасiў яго расказаць, дзе ён быў i куды накiроўваецца..
Гулiвер коратка расказаў яму пра свае прыгоды.
Капiтан толькi паглядзеў на яго i пакiваў галавой. Гулiвер зразумеў, што капiтан не верыць яму i лiчыць яго чалавекам, якi страцiў розум.
Тады Гулiвер, нi слова не гаворачы, дастаў са сваiх кiшэняў адну за другой лiлiпуцкiх кароў i авечак i паставiў iх на стол. Каровы i авечкi разбрылiся па стале, як па лужку.
Капiтан доўга не мог апамятацца ад здзiўлення.
Цяпер толькi ён паверыў, што Гулiвер расказаў яму чыстую праўду.
- Гэта самая цудоўная гiсторыя на свеце! - усклiкнуў капiтан.
21
Усё астатняе падарожжа Гулiвера iшло шчаслiва, калi не лiчыць толькi адной няўдачы: карабельныя пацукi ўкралi ў яго авечку з блефускуанскага статка. У шчылiне сваёй каюты Гулiвер знайшоў яе абгрызеныя костачкi.
Усе астатнiя авечкi i каровы былi жывыя. Яны добра перанеслi доўгае плаванне. У дарозе Гулiвер кармiў iх сухарамi, якiя перацiраў у парашок i размочваў у вадзе. Збожжа i сена iм хапiла толькi на тыдзень.
Карабель iшоў да берагоў Ангельшчыны на ўсiх ветразях.
13 красавiка 1702 года Гулiвер сышоў па трапе на родны бераг i неўзабаве абняў сваю жонку, дачку Бэцi i сына Джонi.
Так шчаслiва закончылiся цудоўныя прыгоды карабельнага доктара Гулiвера ў краiне лiлiпутаў i на выспе Блефуску.
ПАДАРОЖЖА Ў БРАБДЫНГНЕН
1
Гулiвер пражыў дома нядоўга.
Не паспеў ён яшчэ як след адпачыць, а ўжо зноў пацягнула ў плаванне.
"Напэўна, такая ўжо мая натура, - думаў ён. - Неспакойнае жыццё марскога бадзягi мне больш падабаецца, чым мiрнае жыццё маiх сухапутных сяброў".
Адным словам, праз два месяцы пасля свайго вяртання на радзiму ён ужо зноў быў залiчаны доктарам на карабель "Адвенчар", якi выпраўляўся ў далёкае плаванне пад камандай капiтана Джона Нiкалса.
20 чэрвеня 1702 года "Адвенчар" выйшаў у адкрытае мора.
Вецер быў спадарожны. Карабель iшоў на ўсiх ветразях да самага мыса Добрай Надзеi. Тут капiтан загадаў кiнуць якар i набраць свежай вады. Пасля двухдзённай стаянкi "Адвенчар" павiнен быў рушыць далей.
Але нечакана карабель стаў цячы. Давялося выгрузiць тавары i распачаць рамонт. А тут яшчэ капiтан Нiкалс захварэў цяжкай лiхаманкай.
Карабельны доктар Гулiвер уважлiва агледзеў хворага капiтана i вырашыў, што яму нельга плысцi далей, пакуль ён зусiм не паправiцца.
Так "Адвенчар" i зазiмаваў каля мыса Добрай Надзеi.
Толькi ў сакавiку 1703 года на караблi зноў былi ўзняты ветразi, i ён шчаслiва дайшоў да Мадагаскарскага пралiва.
19 красавiка, калi карабель быў ужо недалёка ад выспы Мадагаскар, лёгкi заходнi вецер змянiўся моцным ураганам.
Дваццаць дзён карабель гнала на ўсход. Уся каманда змучылася i марыла толькi аб тым, каб гэты ўраган нарэшце сцiх.
I вось настаў поўны штыль. Цэлы дзень на моры было цiха, i людзi пачалi ўжо спадзявацца, што iм удасца адпачыць. Але капiтан Нiкалс, бывалы марак, якi не раз плаваў у гэтых водах, з недаверам паглядзеў на прыцiхлае мора i загадаў мацней прывязаць гарматы.
- Надыходзiць шторм! - сказаў ён.
Сапраўды, на другi ж дзень узняўся моцны, шквалiсты вецер. З кожнай мiнутай ён станавiўся ўсё мацнейшы i мацнейшы, i нарэшце ўсхадзiлася такая бура, якой яшчэ не бачыў нi Гулiвер, нi матросы, нi сам капiтан Джон Нiкалс.
Ураган бушаваў шмат дзён. Шмат дзён змагаўся "Адвенчар" з хвалямi i ветрам. Умела манеўруючы, капiтан загадваў то ўзняць ветразi, то спусцiць iх, то iсцi з ветрам, то легчы ў дрэйф.
У рэшце рэшт "Адвенчар" выйшаў пераможцам з гэтай барацьбы. Карабель быў добры, правiянту хапала, каманда здаровая, вынослiвая i ўмелая. Адно толькi было дрэнна: на караблi канчалiся запасы прэснай вады. Трэба было папоўнiць iх. Але як? Дзе? За час буры карабель так далёка аднесла на ўсход, што нават самыя старыя i бывалыя маракi не маглi сказаць, у якую частку свету iх закiнула i цi ёсць паблiзу зямля.
Усе былi ўстрывожаны не на жарт i з непакоем чакалi слова ад капiтана.
Але вось нарэшце юнга, якi стаяў на мачце, убачыў удалечынi зямлю.
Нiхто не ведаў, што гэта такое - вялiкая зямля цi выспа. Пустынныя скалiстыя берагi былi незнаёмы нават капiтану Нiкалсу.
На другi дзень карабель падышоў так блiзка да зямлi, што Гулiвер i ўсе маракi маглi выразна разгледзець з палубы доўгую пясчаную касу i бухту. Але цi была яна дастаткова глыбокай, каб у яе мог увайсцi такi вялiкi карабель, як "Адвенчар"?
Асцярожны капiтан Нiкалс не адважыўся без лоцмана ўводзiць свой карабель у не вядомую нiкому бухту. Ён загадаў кiнуць якар i паслаў на бераг баркас з дзесяццю добра ўзброенымi матросамi. Матросам далi з сабой некалькi пустых бочак i даручылi прывезцi прэснай вады, калi толькi iм удасца знайсцi дзе-небудзь непадалёк ад берага возера, рэчку цi ручай.
Гулiвер папрасiў капiтана адпусцiць i яго на бераг разам з матросамi.
Капiтан добра ведаў, што яго вучоны спадарожнiк для таго i выправiўся ў далёкае падарожжа, каб пабачыць чужыя краiны, i ахвотна адпусцiў яго.
Хутка баркас прычалiў да берага, i Гулiвер першы выскачыў на мокрыя камянi. Навокал было пуста i цiха. Нi лодкi, нi рыбацкай хацiны, нi ляска ўдалечынi.
У пошуках прэснай вады матросы разбрылiся па беразе, Гулiвер застаўся адзiн. Ён пайшоў наўздагад, з цiкаўнасцю аглядаючы новыя мясцiны, але не ўбачыў нiчога цiкавага. Усюды - направа i налева - цягнулася бясплодная, скалiстая пустыня.
Стомлены i незадаволены, Гулiвер пайшоў назад.
Мора распасцiралася перад iм суровае, шэрае, няветлiвае. Гулiвер абышоў нейкi велiзарны камень i раптам спынiўся, спалоханы i здзiўлены.
Што такое? Матросы ўжо сядзелi ў баркасе i з усяе сiлы грэблi да судна. Як жа гэта яны маглi пакiнуць яго аднаго на беразе? Што здарылася?
Гулiвер хацеў закрычаць, паклiкаць матросаў, але язык у роце быццам акамянеў.
I не дзiўна. З-за прыбярэжнай скалы раптам выйшаў чалавек вялiзнага росту - сам не меншы за скалу - i пагнаўся за лодкай. Мора ледзьве даходзiла яму да каленяў. Ён рабiў велiзарныя крокi. Яшчэ некалькi такiх крокаў, i ён схапiў бы баркас за карму. Але, мусiць, вострыя камянi на дне замiналi яму iсцi. Ён спынiўся, махнуў рукой i павярнуў да берага.
У Гулiвера ад жаху закружылася галава. Ён упаў на зямлю, папоўз мiж камянёў, потым усхапiўся на ногi i стрымгалоў пабег, сам не ведаючы куды.
Ён думаў толькi аб тым, дзе б схавацца ад гэтага страшнага вялiзнага чалавека.
2
Нарэшце ўзбярэжныя пяскi i камянi засталiся далёка ззаду.
Задыхаючыся, Гулiвер узбег па схiле крутога ўзгорка i азiрнуўся. Навокал усё было зелена. З усiх бакоў яго абступалi гаi i лясы.
Ён спусцiўся з узгорка i пайшоў па шырокай дарозе. Справа i злева суцэльнай сцяной стаяў густы лес - гладкiя голыя ствалы, прамыя, як у соснаў.
Гулiвер задраў галаву, каб паглядзець на верхавiны дрэў, i ажно ахнуў. Гэта былi не сосны, а сцяблiны ячменю вышынёй з дрэва!
Напэўна, была пара жнiва. Спелыя зярняты велiчынёй з вялiкую яловую шышку раз-пораз балюча бiлi Гулiвера па спiне, па плячах, па галаве. Гулiвер прыбавiў крок.
Ён iшоў, iшоў i нарэшце дабраўся да высокай агароджы. Агароджа была разы ў тры вышэйшая, чым самыя высокiя сцяблiны, i Гулiвер ледзь мог разгледзець яе верхнi край. Трапiць з гэтага поля на суседняе было не так лёгка. Для гэтага трэба было спачатку ўзабрацца па каменных замшэлых прыступках, а потым пералезцi цераз вялiкi, урослы ў зямлю камень.
Прыступак было ўсяго чатыры, але кожная з iх была нашмат вышэйшая за Гулiвера. Толькi стаўшы на дыбачкi i высока ўзняўшы рукi, ён з цяжкасцю мог дацягнуцца да краю нiжняй прыступкi.
Нечага было i думаць падняцца па такой лесвiцы.
Гулiвер вырашыў уважлiва агледзець агароджу: цi няма ў ёй хоць якой-небудзь шчылiнкi цi адтулiны, праз якую можна было б выбрацца?
Шчылiнкi не было.
I раптам на верхняй прыступцы лесвiцы з'явiўся велiзарны чалавек - яшчэ большы за таго, што гнаўся за баркасам. Ростам ён быў не меншы за пажарную вышку!
Мярцвеючы ад жаху, Гулiвер кiнуўся ў ячменны гушчар i прытаiўся, схаваўшыся за тоўсты колас.
Са сваёй засады ён убачыў, як велiкан памахаў рукой i, павярнуўшыся, нешта моцна крыкнуў. Напэўна, ён проста зваў некага, але Гулiверу здалося, быццам гром загрымеў у ясным небе.
Здалёк пачулiся гэтакiя ж грымоты, i праз хвiлiну побач з велiканам стаялi яшчэ сямёра хлопцаў гэтакага ж росту. Напэўна, гэта былi парабкi. Апрануты яны былi больш проста i бедна, чым першы велiкан, i ў руках у iх былi сярпы. Ды якiя сярпы! Калi шэсць нашых кос раскласцi на зямлi паўкругам, наўрад цi выйшаў бы такi серп.
Выслухаўшы свайго гаспадара, велiканы адзiн за другiм спусцiлiся на поле, дзе схаваўся Гулiвер, i пачалi жаць ячмень.
Гулiвер, не памятаючы сябе ад страху, кiнуўся назад, у гушчыню ячменю.
Ячмень рос густа. Гулiвер з цяжкасцю прадзiраўся памiж высокiмi, прамымi стваламi. Дождж цяжкiх зярнят сыпаўся на яго зверху, але ён ужо не звяртаў на гэта нiякай увагi.
I раптам дарогу яму перагарадзiла прыбiтая да зямлi ветрам i дажджом сцяблiна ячменю. Гулiвер пералез цераз тоўсты, гладкi ствол i наткнуўся на другi, яшчэ таўсцейшы. Далей - цэлы дзесятак каласоў, прыгнутых да зямлi. Ствалы пераплялiся мiж сабой, а моцныя, вострыя вусы ячменю, правiльней сказаць - вусiшчы, тырчалi, быццам коп'i. Яны пранiзвалi адзенне Гулiвера, упiвалiся ў цела. Гулiвер павярнуў налева, направа... I там тыя ж тоўстыя ствалы i страшныя вострыя коп'i!
Што ж цяпер рабiць? Гулiвер зразумеў, што яму нiзавошта не выбрацца з гэтага гушчару. Сiлы ў яго ўжо не было. Ён лёг у баразну i ўткнуўся тварам у зямлю. Слёзы пацяклi ў яго з вачэй.
Ён мiжвольна ўспомнiў, што яшчэ зусiм нядаўна, у краiне лiлiпутаў, ён сам адчуваў сябе велiканам. Там ён мог пакласцi сабе ў кiшэню ездака з канём, мог адной рукой цягнуць за сабой цэлы непрыяцельскi флот, а цяпер ён сам - лiлiпут сярод велiканаў, i яго, Чалавека-Гару, магутнага Куiнбуса Флестрына, могуць схаваць у кiшэню. I гэта яшчэ не самае горшае. Яго могуць раздушыць, як жабяня, могуць адкруцiць яму галаву,як вераб'ю! Усё можа быць на свеце...
У гэтую самую хвiлiну Гулiвер раптам убачыў, што нейкая шырокая цёмная плiта ўзнялася над iм i вось-вось апусцiцца. Што гэта? Няўжо падэшва велiзарнага чаравiка? Так i ёсць! Адзiн жнец непрыкметна падышоў да Гулiвера i спынiўся над самай яго галавой. Варта яму апусцiць нагу, i ён растопча Гулiвера, як жука цi мошку.
Гулiвер крыкнуў, i велiкан пачуў яго крык. Ён нагнуўся i пачаў уважлiва аглядаць зямлю i нават мацаць па ёй рукамi.
I вось, адсунуўшы ўбок некалькi каласоў, ён убачыў штосьцi жывое.
Хвiлiну ён з апаскай разглядаў Гулiвера, як разглядаюць нiколi не бачаных звяркоў цi насякомых. Вiдаць было, што ён думае, як бы гэта схапiць гэтага дзiўнага звярка, каб той не паспеў абадраць цi ўкусiць яго.
Нарэшце ён асмелiўся - схапiў Гулiвера двума пальцамi за бакi i паднёс да самых вачэй, каб лепш разгледзець.
Гулiверу здалося, што нейкi вiхор падхапiў яго i панёс у неба. Сэрца яго замерла. "А што, калi ён з размаху шпурне мяне аб зямлю, як мы кiдаем жукоў цi прусакоў?" - з жахам падумаў ён, i як толькi перад iм заблiшчалi вялiзныя здзiўленыя вочы, ён умольна склаў рукi i сказаў ветлiва i спакойна, хоць голас у яго дрыжаў, а язык прылiпаў да нёба:
- Прашу вас, дарагi велiкан, пашкадуйце мяне. Я не зраблю вам нiчога дрэннага.
Вядома, велiкан не зразумеў, што яму гаварыў Гулiвер, ды Гулiвер пра гэта i не думаў. Ён хацеў толькi аднаго: каб велiкан убачыў, што ён, Гулiвер, не квакае, не цiўкае, не гудзе, а гаворыць, як людзi.
I велiкан гэта ўбачыў. Ён уважлiва паглядзеў на Гулiвера i схапiў яго яшчэ мацней, каб не ўпусцiць. Пальцы яго, быццам велiзарныя клешчы, сцiснулi рэбры Гулiвера, i той ажно ўскрыкнуў ад болю.
Але велiкан зусiм не збiраўся душыць Гулiвера. Конiк, якi ўмеў гаварыць, вiдаць, вельмi яму спадабаўся. Ён прыўзняў крысо кафтана i, асцярожна паклаўшы на яго сваю знаходку, пабег на другi канец поля.
"Нясе да гаспадара", - здагадаўся Гулiвер.
I сапраўды, праз хвiлiну Гулiвер быў ужо ў руках велiкана, якi першы з'явiўся на ячменным полi.
Убачыўшы такога маленькага чалавечка, гаспадар здзiвiўся яшчэ больш, чым парабак. Ён доўга разглядаў яго, паварочваў то направа, то налева. Потым узяў саломiнку таўшчынёй з палку i пачаў падымаць ёю крысы Гулiверавага кафтана. Мабыць, ён думаў, што гэта нешта накшталт надкрылляў у хрушча.
Пасля свята iмператар выйшаў да Гулiвера i аб'явiў яму новую найвышэйшую мiласць. Ён даручае Чалавеку-Гары, нардаку лiлiпуцкай iмперыi, сплаваць яшчэ раз у Блефуску i прывесцi адтуль усе караблi, якiя засталiся ў непрыяцеля транспартныя, гандлёвыя i рыбалоўныя.
- Дзяржава Блефуску, - сказаў ён, - жыла да гэтага часу рыбалоўствам i гандлем. Калi забраць у яе флот, яна павiнна будзе назаўсёды скарыцца Лiлiпуцii, выдаць iмператару ўсiх тупаканечнiкаў i прызнаць свяшчэнны закон, якi гаворыць: "Разбiвай яйкi з вострага канца".
Гулiвер асцярожна адказаў iмператару, што ён заўсёды рады служыць яго лiлiпуцкай вялiкасцi, але павiнен адмовiцца ад мiласцiвага даручэння. Ён сам нядаўна адчуў, якiя цяжкiя яны, ланцугi няволi, i таму не можа зрабiць рабамi цэлы народ.
Iмператар нiчога не сказаў i пайшоў у палац.
А Гулiвер зразумеў, што з гэтай мiнуты ён назаўсёды страцiў яго мiласць: уладар, якi марыць заваяваць свет, нiколi не даруе тым, хто асмельваецца стаць яму ўпопёрак дарогi.
I сапраўды, пасля гэтай размовы Гулiвера пачалi радзей запрашаць у палац. Ён хадзiў адзiн вакол замка, i прыдворныя карэты больш не спынялiся ля яго парога.
Толькi аднойчы пышная працэсiя выйшла з варот сталiцы i накiравалася да жылля Гулiвера. Гэта было блефускуанскае пасольства, якое прыбыло да iмператара Лiлiпуцii для заключэння мiру.
Вось ужо некалькi дзён, як гэта пасольства, якое складалася з шасцi пасланнiкаў i пяцiсот чалавек свiты, знаходзiлася ў Мiльдэнда. Яны спрачалiся з лiлiпуцкiмi мiнiстрамi аб тым, колькi золата, жывёлы i хлеба павiнен аддаць iмператар Блефуску за вяртанне хоць бы паловы флоту, якi прывёў Гулiвер.
Мiр памiж дзвюма дзяржавамi быў заключаны на ўмовах, вельмi выгадных для Лiлiпуцii i вельмi нявыгадных для дзяржавы Блефуску. Дарэчы, блефускуанцам было б яшчэ горш, калi б за iх не заступiўся Гулiвер.
Гэта заступнiцтва канчаткова пазбавiла яго прыхiльнасцi iмператара i ўсяго лiлiпуцкага двара.
Хтосьцi расказаў аднаму з пасланнiкаў, чаму разгневаўся iмператар на Чалавека-Гару. Тады паслы вырашылi наведаць Гулiвера ў яго замку i запрасiць да сябе на выспу.
Iм было цiкава паглядзець зблiзку на Куiнбуса Флестрына, пра якога яны шмат чулi ад блефускуанскiх маракоў i лiлiпуцкiх мiнiстраў.
Гулiвер добразычлiва прыняў чужаземных гасцей, абяцаў пабываць у iх на радзiме, а на развiтанне патрымаў усiх паслоў разам з iх коньмi ў сябе на далонях i паказаў iм горад Мiльдэнда з вышынi свайго росту.
17
Вечарам, калi Гулiвер ужо сабраўся класцiся спаць, у дзверы яго замка цiхенька пастукалi.
Гулiвер выглянуў за парог i ўбачыў перад сваiмi дзвярыма двух людзей, якiя трымалi на плячах крытыя насiлкi.
На насiлках у аксамiтным крэсле сядзеў чалавечак. Твару яго не было вiдаць, таму што чалавечак захутаўся ў плашч i насунуў на лоб капялюш.
Убачыўшы Гулiвера, чалавечак адправiў сваiх слуг у горад i загадаў iм вярнуцца апоўначы.
Калi слугi пайшлi, начны госць сказаў Гулiверу, што хоча адкрыць яму вельмi важную тайну.
Гулiвер падняў насiлкi з зямлi, схаваў iх разам з госцем у кiшэню свайго кафтана i вярнуўся да сябе ў замак.
Там ён шчыльна зачынiў дзверы i паставiў насiлкi на стол.
Толькi тады госць адхiнуў свой плашч i зняў капялюш. Гулiвер пазнаў аднаго з прыдворных, якога ён нядаўна выручыў з бяды.
Яшчэ ў той час, калi Гулiвер бываў пры двары, ён выпадкова даведаўся, што гэтага прыдворнага лiчаць тайным тупаканечнiкам. Гулiвер заступiўся за яго i даказаў iмператару, што на яго нагаварылi ворагi.
Цяпер прыдворны з'явiўся да Гулiвера, каб, у сваю чаргу, аддзячыць Куiнбасу Флестрыну.
- Толькi што, - сказаў ён, - на тайнай нарадзе быў вырашаны ваш лёс. Адмiрал далажыў iмператару, што вы прымалi ў сябе паслоў варожай краiны i паказвалi iм з далонi нашу сталiцу. Усе мiнiстры патрабавалi вашай смерцi. Адны прапаноўвалi падпалiць ваш дом, акружыўшы яго дваццацiтысячнай армiяй; другiя - атруцiць вас, намачыўшы ядам ваша адзенне i кашулю; трэцiя - замарыць голадам. I толькi дзяржаўны сакратар Рэльдрэсель раiў пакiнуць вас жывым, але выкалаць вочы. Ён гаварыў, што страта вачэй не адбярэ ў вас сiлу i нават дадасць храбрасцi, бо чалавек, якi не бачыць небяспекi, не баiцца нiчога на свеце. У рэшце рэшт наш лiтасцiвы iмператар пагадзiўся з Рэльдрэселем i загадаў заўтра ж асляпiць вас востра адточанымi стрэламi. Калi можаце, ратуйцеся, а я павiнен зараз жа пайсцi ад вас гэтак жа тайна, як i прыбыў сюды.
Гулiвер цiхенька вынес свайго госця за дзверы, дзе яго ўжо чакалi слугi, а сам, не доўга думаючы, пачаў рыхтавацца да ўцёкаў.
18
З коўдрай пад пахай Гулiвер выйшаў на бераг. Асцярожна прабраўся ён у гавань, дзе стаяў на якары лiлiпуцкi флот. У гаванi не было нi душы. Гулiвер выбраў самы вялiкi з усiх караблёў, прывязаў да яго носа вяроўку, паклаў у яго свой кафтан, коўдру i чаравiкi, потым падняў якар i пацягнуў карабель за сабою ў мора. Цiха, стараючыся не плюхаць, дайшоў ён да сярэдзiны пралiва, а далей паплыў.
Плыў ён у той самы бок, адкуль прывёў нядаўна ваенныя караблi.
Вось нарэшце i блефускуанскi бераг!
Гулiвер увёў у бухту свой карабель i выйшаў на бераг. Вакол было цiха, маленькiя вежы блiшчалi пры святле месяца. Увесь горад яшчэ спаў, i Гулiвер не захацеў будзiць жыхароў. Ён лёг ля гарадской сцяны, закруцiўся ў коўдру i заснуў.
Ранiцой Гулiвер пастукаў у гарадскiя вароты i папрасiў начальнiка варты паведамiць iмператару аб тым, што ў яго ўладаннi прыбыў Чалавек-Гара. Начальнiк варты далажыў аб гэтым дзяржаўнаму сакратару, а той - iмператару. Iмператар Блефуску з усiм сваiм дваром зараз жа выехаў насустрач Гулiверу. Ля варот усе мужчыны саскочылi з коней, а iмператрыца i яе дамы выйшлi з карэты.
Гулiвер лёг на зямлю, каб прывiтаць блефускуанскi двор. Ён папрасiў дазволу агледзець выспу, але нiчога не сказаў аб тым, што ўцёк з Лiлiпуцii. Iмператар i яго мiнiстры вырашылi, што Чалавек-Гара проста прыехаў да iх у госцi, паколькi яго запрасiлi паслы.
У гонар Гулiвера было наладжана ў палацы вялiкае свята. Для яго зарэзалi шмат тлустых быкоў i бараноў, а калi зноў настала ноч, Гулiвера пакiнулi пад адкрытым небам, бо ў Блефуску не знайшлося для яго адпаведнага памяшкання.
Ён зноў лёг ля гарадской сцяны, захутаўшыся ў лiлiпуцкую коўдру з абрэзкаў.
19
За тры днi Гулiвер абышоў усю iмперыю Блефуску, агледзеў гарады, вёскi i сядзiбы. Усюды за iм бегаў натоўп людзей, як i ў Лiлiпуцii.
Размаўляць з жыхарамi Блефуску яму было лёгка, бо блефускуанцы ведаюць лiлiпуцкую мову не горш, чым лiлiпуты ведаюць блефускуанскую.
Гуляючы па нiзкiх лясах, мяккiх лугах i вузкiх дарожках, Гулiвер выйшаў на процiлеглы бераг выспы. Там ён сеў на камень i пачаў думаць аб тым, што яму цяпер рабiць: застацца на службе ў iмператара Блефуску цi папрасiць у iмператара Лiлiпуцii памiлавання. Вярнуцца да сябе на радзiму ён ужо не спадзяваўся.
I раптам далёка ў моры ён заўважыў штосьцi цёмнае, падобнае не то на скалу, не то на спiну вялiкай марской жывёлiны. Гулiвер скiнуў чаравiкi i шкарпэткi i пайшоў уброд паглядзець, што гэта такое. Хутка ён зразумеў, што гэта не скала. Скала не магла б пасоўвацца да берага разам з прылiвам. Гэта i не жывёлiна. Хутчэй за ўсё гэта перакуленая лодка.
Сэрца ў Гулiвёра забiлася. Ён адразу ўспомнiў, што ў яго ў кiшэнi падзорная труба, i прыставiў яе да вачэй. Так, гэта была лодка! Вiдаць, бура сарвала яе з карабля i прынесла да блефускуанскiх берагоў.
Гулiвер пабег у горад i папрасiў iмператара даць яму зараз жа дваццаць самых вялiкiх караблёў, каб прыгнаць лодку да берага.
Iмператару было цiкава паглядзець на незвычайную лодку, якую знайшоў у моры Чалавек-Гара. Ён паслаў па яе караблi i загадаў дзвюм тысячам сваiх салдат дапамагчы Гулiверу выцягнуць яе на сушу.
Маленькiя караблi падышлi да вялiкай лодкi, зачапiлi яе кручкамi i пацягнулi за сабой. А Гулiвер плыў ззаду i падштурхоўваў лодку рукой. Нарэшце яна торкнулася носам у бераг. Дзве тысячы салдат дружна ўхапiлiся за прывязаныя да яе вяроўкi i дапамаглi Гулiверу выцягнуць яе з вады.
Гулiвер агледзеў лодку з усiх бакоў. Адрамантаваць яе было не так i цяжка. Ён адразу ж узяўся за работу. Перш за ўсё ён акуратна праканапацiў дно i барты лодкi, затым выразаў з самых вялiкiх дрэў вёслы i мачту. У час яго працы тысячныя натоўпы блефускуанцаў стаялi навокал, глядзелi, як Чалавек-Гара рамантуе лодку-гару.
Калi ўсё было гатова, Гулiвер пайшоў да iмператара, стаў перад iм на адно калена i сказаў, што хацеў бы хутчэй рушыць у дарогу, калi яго вялiкасць дазволiць яму пакiнуць выспу. Ён даўно знудзiўся па сваёй сям'i i сябрах i спадзяецца сустрэць у моры карабель, якi завязе яго на радзiму.
Iмператар спрабаваў угаварыць Гулiвера застацца ў яго на службе, абяцаў яму шматлiкiя ўзнагароды i нязменную прыхiльнасць, але Гулiвер стаяў на сваiм. Iмператар павiнен быў згадзiцца.
Вядома, яму вельмi хацелася пакiнуць у сябе на службе Чалавека-Гару, якi адзiн мог знiшчыць непрыяцельскую армiю цi флот. Але калi б Гулiвер застаўся жыць у Блефуску, гэта абавязкова выклiкала б жорсткую вайну з Лiлiпуцiяй.
Некалькi дзён таму назад iмператар Блефуску атрымаў ад iмператара Лiлiпуцii доўгае пiсьмо з патрабаваннем адправiць назад у Мiльдэнда ўцекача Куiнбуса Флестрына, звязаўшы яму рукi i ногi.
Блефускуанскiя мiнiстры доўга думалi, што адказаць на гэтае пiсьмо. Нарэшце, пасля трохдзённых роздумаў, яны напiсалi адказ.
У iх пiсьме было сказана, што iмператар Блефуску вiтае свайго сябра i брата iмператара Лiлiпуцii Гальбаста Мамарэн Эўлем Гердайла Шэфiн Молi Олi Гой, але вярнуць яму Куiнбуса Флестрына не можа, бо Чалавек-Гара толькi што адплыў на велiзарным караблi невядома куды. Iмператар Блефуску вiншуе свайго любiмага брата i сябе са збаўленнем ад лiшнiх клопатаў i вялiкiх выдаткаў.
Адаслаўшы гэтае пiсьмо, блефускуанцы пачалi спешна збiраць Гулiвера ў дарогу.
Яны зарэзалi трыста кароў, каб змазаць яго лодку тлушчам. Пяцьсот чалавек пад наглядам Гулiвера зрабiлi два вялiкiя ветразi. Каб ветразi атрымалiся моцныя, яны ўзялi самае тоўстае тамашняе палатно i сшылi яго, склаўшы ў трынаццаць столак. Снасцi, якарны i прычальны канаты Гулiвер зрабiў сам, скруцiўшы па дзесяць, дваццаць i нават трыццаць моцных вяровак лепшага гатунку. Замест якара ён прывязаў вялiкi камень.
Усё было гатова да адплыцця.
Гулiвер апошнi раз пайшоў у горад, каб развiтацца з iмператарам Блефуску i яго падданымi.
Iмператар са сваёй свiтай выйшаў з палаца. Ён пажадаў Гулiверу шчаслiвай дарогi, падарыў свой партрэт на ўвесь рост i кашалёк з дзвюма сотнямi чырвонцаў - у блефускуанцаў яны называюцца "спругамi".
Кашалёк быў вельмi далiкатнай работы, а манеты можна было разгледзець толькi з дапамогай павелiчальнага шкла.
Гулiвер ад усяго сэрца падзякаваў iмператару, завязаў абодва падарункi ў ражок сваёй насоўкi i, памахаўшы капелюшом усiм жыхарам блефускуанскай сталiцы, пайшоў на бераг.
Там ён пагрузiў у лодку сотню валовых i трыста баранiх тушаў, вяленых i вэнджаных, дзвесце мяшкоў сухароў i столькi смажанага мяса, колькi паспелi прыгатаваць за тры днi чатырыста павароў.
Акрамя таго, ён узяў з сабою шэсць жывых кароў i столькi ж авечак з баранамi.
Яму вельмi хацелася развесцi такiх танкарунных авечак у сябе на радзiме.
Каб кармiць у дарозе свой статак, Гулiвер паклаў у лодку вялiкi ахапак сена i мяшок збожжа.
24 верасня 1701 года, у шэсць гадзiн ранiцы, карабельны доктар Лемюэль Гулiвер, празваны ў Лiлiпуцii Чалавекам-Гарой, узняў ветразь i пакiнуў выспу Блефуску.
20
Свежы вецер надзьмуў ветразь i пагнаў лодку.
Калi Гулiвер азiрнуўся, каб апошнi раз глянуць на нiзкiя берагi блефускуанскай выспы, ён нiчога не ўбачыў, акрамя вады i неба.
Выспа знiкла, быццам яе нiколi i не было.
Пад вечар Гулiвер даплыў да маленькага скалiстага астраўка, на якiм жылi адны смаўжы.
Гэта былi самыя звычайныя смаўжы, якiх Гулiвер тысячу разоў бачыў у сябе на радзiме.
Лiлiпуцкiя i блефускуанскiя гусi былi трошкi меншыя за гэтых смаўжоў.
Тут, на астраўку, Гулiвер павячэраў, пераначаваў i ранiцой рушыў далей, узяўшы па сваiм кiшэнным компасе курс на паўночны ўсход. Ён спадзяваўся знайсцi там населеныя астравы цi сустрэць карабель.
Але мiнуў дзень, а Гулiвер па-ранейшаму быў адзiн у пустынным моры.
Вецер то надзiмаў ветразь яго лодкi, то зусiм сцiхаў. Калi ветразь абвiсаў i матляўся на мачце, як ануча, Гулiвер браўся за вёслы. Але цяжка было грэбцi маленькiмi, нязручнымi вёсламi.
Гулiвер хутка выбiўся з сiлы. Ён пачаў ужо думаць, што яму нiколi болей не ўбачыць радзiмы i сапраўдных людзей.
I раптам на трэцi дзень каля пяцi гадзiн дня ён заўважыў удалечынi ветразь, якi рухаўся, перасякаючы яму шлях.
Гулiвер пачаў крычаць, але адказу не было - яго не чулi.
Карабель iшоў мiма.
Гулiвер налёг на вёслы. Але адлегласць памiж лодкай i караблём не змяншалася. На караблi былi вялiкiя ветразi, а ў Гулiвера - ветразь з малюсенькiх кавалачкаў i самаробныя вёслы.
Бедны Гулiвер ужо страцiў усякую надзею дагнаць карабель. Але тут, на яго шчасце, вецер нечакана сцiх, i карабель перастаў уцякаць ад лодкi.
Не спускаючы вачэй з карабля, Гулiвер гроб сваiмi маленькiмi вёсламi. Лодка рухалася ўперад i ўперад - але ў сто разоў марудней, чым хацелася Гулiверу.
I раптам на мачце карабля ўзняўся флаг. Грымнуў гарматны стрэл. Лодку заўважылi.
26 верасня, а шостай гадзiне вечара, Гулiвер падняўся на борт карабля, сапраўднага, вялiкага карабля, на якiм плавалi людзi - такiя ж, як сам Гулiвер.
Гэта было ангельскае гандлёвае судна, якое вярталася з Японii. Капiтан яго, Джон Бiдль з Дэптфорда, быў мiлы чалавек i цудоўны марак. Ён ветлiва сустрэў Гулiвера i адвёў яму зручную каюту.
Калi Гулiвер адпачыў, капiтан папрасiў яго расказаць, дзе ён быў i куды накiроўваецца..
Гулiвер коратка расказаў яму пра свае прыгоды.
Капiтан толькi паглядзеў на яго i пакiваў галавой. Гулiвер зразумеў, што капiтан не верыць яму i лiчыць яго чалавекам, якi страцiў розум.
Тады Гулiвер, нi слова не гаворачы, дастаў са сваiх кiшэняў адну за другой лiлiпуцкiх кароў i авечак i паставiў iх на стол. Каровы i авечкi разбрылiся па стале, як па лужку.
Капiтан доўга не мог апамятацца ад здзiўлення.
Цяпер толькi ён паверыў, што Гулiвер расказаў яму чыстую праўду.
- Гэта самая цудоўная гiсторыя на свеце! - усклiкнуў капiтан.
21
Усё астатняе падарожжа Гулiвера iшло шчаслiва, калi не лiчыць толькi адной няўдачы: карабельныя пацукi ўкралi ў яго авечку з блефускуанскага статка. У шчылiне сваёй каюты Гулiвер знайшоў яе абгрызеныя костачкi.
Усе астатнiя авечкi i каровы былi жывыя. Яны добра перанеслi доўгае плаванне. У дарозе Гулiвер кармiў iх сухарамi, якiя перацiраў у парашок i размочваў у вадзе. Збожжа i сена iм хапiла толькi на тыдзень.
Карабель iшоў да берагоў Ангельшчыны на ўсiх ветразях.
13 красавiка 1702 года Гулiвер сышоў па трапе на родны бераг i неўзабаве абняў сваю жонку, дачку Бэцi i сына Джонi.
Так шчаслiва закончылiся цудоўныя прыгоды карабельнага доктара Гулiвера ў краiне лiлiпутаў i на выспе Блефуску.
ПАДАРОЖЖА Ў БРАБДЫНГНЕН
1
Гулiвер пражыў дома нядоўга.
Не паспеў ён яшчэ як след адпачыць, а ўжо зноў пацягнула ў плаванне.
"Напэўна, такая ўжо мая натура, - думаў ён. - Неспакойнае жыццё марскога бадзягi мне больш падабаецца, чым мiрнае жыццё маiх сухапутных сяброў".
Адным словам, праз два месяцы пасля свайго вяртання на радзiму ён ужо зноў быў залiчаны доктарам на карабель "Адвенчар", якi выпраўляўся ў далёкае плаванне пад камандай капiтана Джона Нiкалса.
20 чэрвеня 1702 года "Адвенчар" выйшаў у адкрытае мора.
Вецер быў спадарожны. Карабель iшоў на ўсiх ветразях да самага мыса Добрай Надзеi. Тут капiтан загадаў кiнуць якар i набраць свежай вады. Пасля двухдзённай стаянкi "Адвенчар" павiнен быў рушыць далей.
Але нечакана карабель стаў цячы. Давялося выгрузiць тавары i распачаць рамонт. А тут яшчэ капiтан Нiкалс захварэў цяжкай лiхаманкай.
Карабельны доктар Гулiвер уважлiва агледзеў хворага капiтана i вырашыў, што яму нельга плысцi далей, пакуль ён зусiм не паправiцца.
Так "Адвенчар" i зазiмаваў каля мыса Добрай Надзеi.
Толькi ў сакавiку 1703 года на караблi зноў былi ўзняты ветразi, i ён шчаслiва дайшоў да Мадагаскарскага пралiва.
19 красавiка, калi карабель быў ужо недалёка ад выспы Мадагаскар, лёгкi заходнi вецер змянiўся моцным ураганам.
Дваццаць дзён карабель гнала на ўсход. Уся каманда змучылася i марыла толькi аб тым, каб гэты ўраган нарэшце сцiх.
I вось настаў поўны штыль. Цэлы дзень на моры было цiха, i людзi пачалi ўжо спадзявацца, што iм удасца адпачыць. Але капiтан Нiкалс, бывалы марак, якi не раз плаваў у гэтых водах, з недаверам паглядзеў на прыцiхлае мора i загадаў мацней прывязаць гарматы.
- Надыходзiць шторм! - сказаў ён.
Сапраўды, на другi ж дзень узняўся моцны, шквалiсты вецер. З кожнай мiнутай ён станавiўся ўсё мацнейшы i мацнейшы, i нарэшце ўсхадзiлася такая бура, якой яшчэ не бачыў нi Гулiвер, нi матросы, нi сам капiтан Джон Нiкалс.
Ураган бушаваў шмат дзён. Шмат дзён змагаўся "Адвенчар" з хвалямi i ветрам. Умела манеўруючы, капiтан загадваў то ўзняць ветразi, то спусцiць iх, то iсцi з ветрам, то легчы ў дрэйф.
У рэшце рэшт "Адвенчар" выйшаў пераможцам з гэтай барацьбы. Карабель быў добры, правiянту хапала, каманда здаровая, вынослiвая i ўмелая. Адно толькi было дрэнна: на караблi канчалiся запасы прэснай вады. Трэба было папоўнiць iх. Але як? Дзе? За час буры карабель так далёка аднесла на ўсход, што нават самыя старыя i бывалыя маракi не маглi сказаць, у якую частку свету iх закiнула i цi ёсць паблiзу зямля.
Усе былi ўстрывожаны не на жарт i з непакоем чакалi слова ад капiтана.
Але вось нарэшце юнга, якi стаяў на мачце, убачыў удалечынi зямлю.
Нiхто не ведаў, што гэта такое - вялiкая зямля цi выспа. Пустынныя скалiстыя берагi былi незнаёмы нават капiтану Нiкалсу.
На другi дзень карабель падышоў так блiзка да зямлi, што Гулiвер i ўсе маракi маглi выразна разгледзець з палубы доўгую пясчаную касу i бухту. Але цi была яна дастаткова глыбокай, каб у яе мог увайсцi такi вялiкi карабель, як "Адвенчар"?
Асцярожны капiтан Нiкалс не адважыўся без лоцмана ўводзiць свой карабель у не вядомую нiкому бухту. Ён загадаў кiнуць якар i паслаў на бераг баркас з дзесяццю добра ўзброенымi матросамi. Матросам далi з сабой некалькi пустых бочак i даручылi прывезцi прэснай вады, калi толькi iм удасца знайсцi дзе-небудзь непадалёк ад берага возера, рэчку цi ручай.
Гулiвер папрасiў капiтана адпусцiць i яго на бераг разам з матросамi.
Капiтан добра ведаў, што яго вучоны спадарожнiк для таго i выправiўся ў далёкае падарожжа, каб пабачыць чужыя краiны, i ахвотна адпусцiў яго.
Хутка баркас прычалiў да берага, i Гулiвер першы выскачыў на мокрыя камянi. Навокал было пуста i цiха. Нi лодкi, нi рыбацкай хацiны, нi ляска ўдалечынi.
У пошуках прэснай вады матросы разбрылiся па беразе, Гулiвер застаўся адзiн. Ён пайшоў наўздагад, з цiкаўнасцю аглядаючы новыя мясцiны, але не ўбачыў нiчога цiкавага. Усюды - направа i налева - цягнулася бясплодная, скалiстая пустыня.
Стомлены i незадаволены, Гулiвер пайшоў назад.
Мора распасцiралася перад iм суровае, шэрае, няветлiвае. Гулiвер абышоў нейкi велiзарны камень i раптам спынiўся, спалоханы i здзiўлены.
Што такое? Матросы ўжо сядзелi ў баркасе i з усяе сiлы грэблi да судна. Як жа гэта яны маглi пакiнуць яго аднаго на беразе? Што здарылася?
Гулiвер хацеў закрычаць, паклiкаць матросаў, але язык у роце быццам акамянеў.
I не дзiўна. З-за прыбярэжнай скалы раптам выйшаў чалавек вялiзнага росту - сам не меншы за скалу - i пагнаўся за лодкай. Мора ледзьве даходзiла яму да каленяў. Ён рабiў велiзарныя крокi. Яшчэ некалькi такiх крокаў, i ён схапiў бы баркас за карму. Але, мусiць, вострыя камянi на дне замiналi яму iсцi. Ён спынiўся, махнуў рукой i павярнуў да берага.
У Гулiвера ад жаху закружылася галава. Ён упаў на зямлю, папоўз мiж камянёў, потым усхапiўся на ногi i стрымгалоў пабег, сам не ведаючы куды.
Ён думаў толькi аб тым, дзе б схавацца ад гэтага страшнага вялiзнага чалавека.
2
Нарэшце ўзбярэжныя пяскi i камянi засталiся далёка ззаду.
Задыхаючыся, Гулiвер узбег па схiле крутога ўзгорка i азiрнуўся. Навокал усё было зелена. З усiх бакоў яго абступалi гаi i лясы.
Ён спусцiўся з узгорка i пайшоў па шырокай дарозе. Справа i злева суцэльнай сцяной стаяў густы лес - гладкiя голыя ствалы, прамыя, як у соснаў.
Гулiвер задраў галаву, каб паглядзець на верхавiны дрэў, i ажно ахнуў. Гэта былi не сосны, а сцяблiны ячменю вышынёй з дрэва!
Напэўна, была пара жнiва. Спелыя зярняты велiчынёй з вялiкую яловую шышку раз-пораз балюча бiлi Гулiвера па спiне, па плячах, па галаве. Гулiвер прыбавiў крок.
Ён iшоў, iшоў i нарэшце дабраўся да высокай агароджы. Агароджа была разы ў тры вышэйшая, чым самыя высокiя сцяблiны, i Гулiвер ледзь мог разгледзець яе верхнi край. Трапiць з гэтага поля на суседняе было не так лёгка. Для гэтага трэба было спачатку ўзабрацца па каменных замшэлых прыступках, а потым пералезцi цераз вялiкi, урослы ў зямлю камень.
Прыступак было ўсяго чатыры, але кожная з iх была нашмат вышэйшая за Гулiвера. Толькi стаўшы на дыбачкi i высока ўзняўшы рукi, ён з цяжкасцю мог дацягнуцца да краю нiжняй прыступкi.
Нечага было i думаць падняцца па такой лесвiцы.
Гулiвер вырашыў уважлiва агледзець агароджу: цi няма ў ёй хоць якой-небудзь шчылiнкi цi адтулiны, праз якую можна было б выбрацца?
Шчылiнкi не было.
I раптам на верхняй прыступцы лесвiцы з'явiўся велiзарны чалавек - яшчэ большы за таго, што гнаўся за баркасам. Ростам ён быў не меншы за пажарную вышку!
Мярцвеючы ад жаху, Гулiвер кiнуўся ў ячменны гушчар i прытаiўся, схаваўшыся за тоўсты колас.
Са сваёй засады ён убачыў, як велiкан памахаў рукой i, павярнуўшыся, нешта моцна крыкнуў. Напэўна, ён проста зваў некага, але Гулiверу здалося, быццам гром загрымеў у ясным небе.
Здалёк пачулiся гэтакiя ж грымоты, i праз хвiлiну побач з велiканам стаялi яшчэ сямёра хлопцаў гэтакага ж росту. Напэўна, гэта былi парабкi. Апрануты яны былi больш проста i бедна, чым першы велiкан, i ў руках у iх былi сярпы. Ды якiя сярпы! Калi шэсць нашых кос раскласцi на зямлi паўкругам, наўрад цi выйшаў бы такi серп.
Выслухаўшы свайго гаспадара, велiканы адзiн за другiм спусцiлiся на поле, дзе схаваўся Гулiвер, i пачалi жаць ячмень.
Гулiвер, не памятаючы сябе ад страху, кiнуўся назад, у гушчыню ячменю.
Ячмень рос густа. Гулiвер з цяжкасцю прадзiраўся памiж высокiмi, прамымi стваламi. Дождж цяжкiх зярнят сыпаўся на яго зверху, але ён ужо не звяртаў на гэта нiякай увагi.
I раптам дарогу яму перагарадзiла прыбiтая да зямлi ветрам i дажджом сцяблiна ячменю. Гулiвер пералез цераз тоўсты, гладкi ствол i наткнуўся на другi, яшчэ таўсцейшы. Далей - цэлы дзесятак каласоў, прыгнутых да зямлi. Ствалы пераплялiся мiж сабой, а моцныя, вострыя вусы ячменю, правiльней сказаць - вусiшчы, тырчалi, быццам коп'i. Яны пранiзвалi адзенне Гулiвера, упiвалiся ў цела. Гулiвер павярнуў налева, направа... I там тыя ж тоўстыя ствалы i страшныя вострыя коп'i!
Што ж цяпер рабiць? Гулiвер зразумеў, што яму нiзавошта не выбрацца з гэтага гушчару. Сiлы ў яго ўжо не было. Ён лёг у баразну i ўткнуўся тварам у зямлю. Слёзы пацяклi ў яго з вачэй.
Ён мiжвольна ўспомнiў, што яшчэ зусiм нядаўна, у краiне лiлiпутаў, ён сам адчуваў сябе велiканам. Там ён мог пакласцi сабе ў кiшэню ездака з канём, мог адной рукой цягнуць за сабой цэлы непрыяцельскi флот, а цяпер ён сам - лiлiпут сярод велiканаў, i яго, Чалавека-Гару, магутнага Куiнбуса Флестрына, могуць схаваць у кiшэню. I гэта яшчэ не самае горшае. Яго могуць раздушыць, як жабяня, могуць адкруцiць яму галаву,як вераб'ю! Усё можа быць на свеце...
У гэтую самую хвiлiну Гулiвер раптам убачыў, што нейкая шырокая цёмная плiта ўзнялася над iм i вось-вось апусцiцца. Што гэта? Няўжо падэшва велiзарнага чаравiка? Так i ёсць! Адзiн жнец непрыкметна падышоў да Гулiвера i спынiўся над самай яго галавой. Варта яму апусцiць нагу, i ён растопча Гулiвера, як жука цi мошку.
Гулiвер крыкнуў, i велiкан пачуў яго крык. Ён нагнуўся i пачаў уважлiва аглядаць зямлю i нават мацаць па ёй рукамi.
I вось, адсунуўшы ўбок некалькi каласоў, ён убачыў штосьцi жывое.
Хвiлiну ён з апаскай разглядаў Гулiвера, як разглядаюць нiколi не бачаных звяркоў цi насякомых. Вiдаць было, што ён думае, як бы гэта схапiць гэтага дзiўнага звярка, каб той не паспеў абадраць цi ўкусiць яго.
Нарэшце ён асмелiўся - схапiў Гулiвера двума пальцамi за бакi i паднёс да самых вачэй, каб лепш разгледзець.
Гулiверу здалося, што нейкi вiхор падхапiў яго i панёс у неба. Сэрца яго замерла. "А што, калi ён з размаху шпурне мяне аб зямлю, як мы кiдаем жукоў цi прусакоў?" - з жахам падумаў ён, i як толькi перад iм заблiшчалi вялiзныя здзiўленыя вочы, ён умольна склаў рукi i сказаў ветлiва i спакойна, хоць голас у яго дрыжаў, а язык прылiпаў да нёба:
- Прашу вас, дарагi велiкан, пашкадуйце мяне. Я не зраблю вам нiчога дрэннага.
Вядома, велiкан не зразумеў, што яму гаварыў Гулiвер, ды Гулiвер пра гэта i не думаў. Ён хацеў толькi аднаго: каб велiкан убачыў, што ён, Гулiвер, не квакае, не цiўкае, не гудзе, а гаворыць, як людзi.
I велiкан гэта ўбачыў. Ён уважлiва паглядзеў на Гулiвера i схапiў яго яшчэ мацней, каб не ўпусцiць. Пальцы яго, быццам велiзарныя клешчы, сцiснулi рэбры Гулiвера, i той ажно ўскрыкнуў ад болю.
Але велiкан зусiм не збiраўся душыць Гулiвера. Конiк, якi ўмеў гаварыць, вiдаць, вельмi яму спадабаўся. Ён прыўзняў крысо кафтана i, асцярожна паклаўшы на яго сваю знаходку, пабег на другi канец поля.
"Нясе да гаспадара", - здагадаўся Гулiвер.
I сапраўды, праз хвiлiну Гулiвер быў ужо ў руках велiкана, якi першы з'явiўся на ячменным полi.
Убачыўшы такога маленькага чалавечка, гаспадар здзiвiўся яшчэ больш, чым парабак. Ён доўга разглядаў яго, паварочваў то направа, то налева. Потым узяў саломiнку таўшчынёй з палку i пачаў падымаць ёю крысы Гулiверавага кафтана. Мабыць, ён думаў, што гэта нешта накшталт надкрылляў у хрушча.