Я шукаў яе ўсюды.
   У бiблiятэцы Юрыдычнай школы, прабiраючыся памiж шэрагамi студэнтаў, што ўткнулiся ў кнiгi, я шнарыў вакол сябе вачыма. Я прайшоў залу з канца ў канец не менш як шэсць разоў. Я не прамовiў анiводнага гука, але твар у мяне быў такi няшчасны-разгублены, што, мабыць, я ўзбударажыў усiх, хто быў у бiблiятэцы. Але напляваць мне было на гэта!
   Тут я яе не знайшоў.
   Потым я прачасаў увесь хол, кафетэрый... Потым памчаўся ў Агасi-хол (гэта ўжо ў Рэдклiфе). Там яе таксама не было. Я кiдаўся то туды, то сюды, сэрца шалёна калацiлася.
   А можа, яна ў Пэйн-Холе? Там унiзе фартэпiянныя класы. Я ведаю Джэнi. Калi яна сярдуе, дык сядае i стукае па клавiшах... Але што яна робiць, калi да смерцi перапалоханая?
   Гэтыя фартэпiянныя класы - нейкая вар'ятня. З-за кожных дзвярэй даносяцца абрыўкi музыкi - Моцарт, Бартак, Бах, Брамс, - злiваючыся ў пякельную какафонiю.
   Вядома, Джэнi тут.
   Iнстынкт спынiў мяне перад дзвярыма, за якiмi нехта (раз'юшана) выбiваў з фартэпiяна прэлюдыю Шапэна. Я затрымаўся на хвiлю. Iгралi проста гнюсна бязбожна фальшывiлi, спынялiся i зноў пачыналi. Пасля чарговага збою я пачуў жаночы голас: "Чорт!" Гэта Джэнi, няйначай. Я рыўком расчынiў дзверы.
   Дзяўчына, што сядзела за фартэпiяна, узняла на мяне вочы. У яе быў непрыгожы твар i шырокiя плечы. Звычайная рэдклiфская хiпуля, раззлаваная маiм уварваннем.
   - Што за справы, чувак? - папыталася яна.
   - Дрэнныя справы, дрэнныя, - прамармытаў я i выйшаў.
   Потым я абшукаў Гарвард-сквер, кавярню "Памплона" ды, урэшце, усе iншыя месцы, дзе тусуюцца студэнты з факультэта мастацтваў. Марна.
   Куды ж яна магла дзецца?
   Метро ўжо зачынiлася, але калi яна адразу пайшла да Гарвард-сквера, дык магла паспець на бостанскi цягнiк. Я кiнуўся на аўтастанцыю.
   Было ўжо каля гадзiны ночы, калi я кiнуў чвэрць долара i два дзесяцiцэнтовiкi ў тэлефонны апарат i зняў слухаўку. Я тэлефанаваў з будкi каля шапiку на Гарвард-скверы.
   - Алё!.. Фiл?
   - Я, - сонна прамармытаў ён. - Хто гэта?
   - Гэта я, Олiвэр.
   - Олiвэр! - У ягоным голасе пачуўся спалох. - Што-небудзь з Джэнi? - хутка спытаўся ён.
   Значыцца, там яе таксама няма...
   - Э-э... не, Фiл, не.
   - Дзякуй Богу. Як жыццё, Олiвэр?
   Пераканаўшыся, што з Джэнi ўсё ў парадку, ён адразу загаварыў спакайней, як зазвычай ветлiва. Быццам я i не падняў яго з ложка ўначы.
   - Выдатна, Фiл. Усё нармалёва. Проста выдатна. Скажы, Фiл, Джэнi калi-нiкалi дае пра сябе знаць?
   - Рэдка, чорт, - адказаў ён надзiва спакойным голасам.
   - Як - рэдка?
   - Магла б тэлефанаваць i часцей. Я ж ёй не чужы...
   Калi можна адначасна адчуць i страх, i палёгку, дык я iх адчуў.
   - Яна цяпер з табою?
   - Што?
   - Дай Джэнi слухаўку, я скажу ёй пару цёплых слоў.
   - Не магу, Фiл.
   - Яна спiць? Калi спiць, дык не турбуй.
   - Добра.
   - Слухай, паршывец, - буркнуў ён раптам.
   - Слухаю вас, сэр.
   - Скажы, Крэнстан гэтак далёка ад вас, што вы не можаце пад'ехаць да мяне ў нядзелю? Цi, можа, я да вас падскочу?
   - Не, Фiл, не трэба. Мы самi да цябе выберамся.
   - Калi?
   - Калi-небудзь у нядзелю.
   - Толькi не трэба пудрыць мне мазгi. Добрыя дзецi не кажуць: "Калi-небудзь у нядзелю". Яны кажуць: "У гэтую нядзелю". У гэтую нядзелю, Олiвэр.
   - Добра, сэр. У гэтую нядзелю.
   - Чакаю вас у чатыры. Толькi не ганi, добра?
   - Добра.
   - I наступным разам тэлефануй за мой кошт...
   Ён павесiў слухаўку.
   Я застаўся стаяць на астраўку святла ў цемрадзi Гарвард-сквера, не ведаючы, куды iсцi i што рабiць. Нечакана да мяне падышоў нейкi чорны i папытаўся, цi не хачу я "ўкалоцца". Я абыякава адказаў: "Не, дзякуй, сэр".
   Больш я ўжо нiкуды не бег. Якi сэнс вяртацца ў пусты дом? Было вельмi позна, i я ўсё роўна як зледзянеў - не так ад холаду, хоць i надвор'е было не дужа цёплае, як ад страху за Джэнi. За некалькi ярдаў да дзвярэй дома мне здалося, што на прыступках нехта сядзiць. Прымроiлася, падумаў я спярша постаць была зусiм нерухомая.
   Але гэта была Джэнi...
   Сядзела яна на сама верхняй прыступцы.
   Я надта стамiўся, каб кiнуцца да яе, надта ўзрадаваўся, каб вымавiць хоць адно слова. Я толькi думаў, што было б добра, калi б у яе знайшлася пад рукою якая-небудзь цяжкая рэч i яна заехала мне ёю ў лоб.
   - Джэн.
   - Олi.
   Мы гаварылi так цiха, што зразумець iнтанацыю было немагчыма.
   - Я забылася ключ, - сказала Джэнi.
   Я застыў на першай прыступцы, баючыся папытацца, колькi часу праседзела яна тут. Ведаў адно, што страшэнна пакрыўдзiў яе.
   - Джэнi, даруй мне... Мне вельмi шкада...
   - Стоп! - рэзка перапынiла яна мяне, а потым ужо спакойна i цiха сказала: - Каханне - гэта калi нi аб чым не трэба шкадаваць.
   Я падняўся па прыступках i спынiўся побач з ёю.
   - Я лягу зараз спаць. О'кэй? - спыталася яна.
   - О'кэй.
   Мы ўвайшлi ў кватэру. Калi мы раздзявалiся, яна ласкава паглядзела на мяне:
   - Я думаю пра тое, што сказала.
   I гэта было ўсё.
   14
   Лiст прыйшоў у лiпенi.
   Яго пераслалi з Кембрыджа ў Дэнiс-Порт, так што вестка дайшла да мяне са спазненнем на дзень цi два. Я адразу кiнуўся туды, дзе сядзела Джэнi, назiраючы за тым, як яе дзятва ганяе мяч на траве.
   - Хадзем, - сказаў я з найлепшай з маiх богартаўскiх iнтанацый.
   - Што?
   - Хадзем, - паўтарыў я гэтак важка, што яна адразу паднялася i пайшла за мною да вады.
   - Олiвэр, можа, ты ўсё-такi зробiш ласку: скажаш, што адбываецца?
   Я па-ранейшаму хутка iшоў па прычале.
   - На судна, Джэнiфэр, - скамандаваў я, махнуўшы рукою з лiстом у бок яхты.
   Але Джэнi не заўважыла канверта.
   - Олiвэр, мне ж трэба глядзець дзяцей, - усё яшчэ пратэставала яна, нават ступiўшы на борт. - Олiвэр, ты растлумачыш урэшце, што здарылася?!
   Мы ўжо адплылi ад берага на некалькi сотняў ярдаў.
   - Мне трэба табе нешта сказаць.
   - А не ў моры ты гэтага не мог сказаць? - выкрыкнула яна.
   - Не мог, разумееш, не мог! - крыкнуў я ў адказ. (Мы зусiм не сварылiся крычаць даводзiлася з-за моцнага ветру.) - Я хацеў сказаць табе гэта сам-насам. Глядзi, што ў мяне ёсць.
   Я памахаў перад ёю лiстом. Яна адразу пазнала фiрмовы канверт.
   - Гарвардская юрыдычная школа! Цябе што, выгналi?
   - Не ўгадала, аптымiстачка, - крыкнуў я. - Паспрабуй яшчэ.
   - Ты стаў першым на курсе?! - амаль здагадалася яна.
   Цяпер мне было ўжо цi не сорамна сказаць ёй пра тое, што гэтак узрадавала-ўсхвалявала мяне.
   - Не зусiм. Трэцiм.
   - О, - працягнула яна. - Толькi трэцiм?
   - Паслухай, гэта ўсё роўна азначае, што маё iмя трапiць у "Юрыдычны агляд"! - выкрыкнуў я.
   Выраз яе твару быў абсалютна абыякавы.
   - Бог мой, Джэнi, - амаль праскуголiў я, - ну скажы хоць што-небудзь!
   - Не раней чым пазнаёмлюся з нумарамi першым i другiм.
   Я глядзеў на жонку ў спадзеве, што ўсмешка, якую - я гэта ведаў - яна спрабуе стрымаць, усё-такi з'явiцца нарэшце на яе твары.
   - Канчай, Джэнi, - узмалiўся я.
   - Усё. Я злiньваю. Прывiтанне! - сказала яна i адразу дала нырца.
   Не прайшло i трох секунд, як я нырнуў у ваду ўслед за ёю, i ўжо праз iмгненне мы ўчапiлiся за борт яхты, смеючыся i адфыркваючыся.
   - Не ведаю, як у агонь, - сказаў я, - але ў ваду ты за мяне пойдзеш.
   - Не задавайся надта, - адказала яна. - Трэцi - гэта ўсяго толькi трэцi.
   - Гэй, шкоднiца! - астудзiў я яе запал.
   - Што, недарэка? - адгукнулася яна.
   - Я табе багата чым абавязаны, - шчыра прызнаўся я.
   - Хлусiш, недалуга, хлусiш, - адказала яна.
   - Чаму гэта - хлушу? - трохi замяшаўся я.
   - Ты абавязаны мне ўсiм...
   Таго вечара мы прагулялi ажно дваццаць тры долары на вячэры з амарам у шыкоўнай рэстарацыi ў Ярмуце. Джэнi па-ранейшаму ўстрымлiвалася ад ацэнкi майго трэцяга месца, збiраючыся ўведаць, што ж гэта за двое джэнтльменаў, якiя, паводле яе слоў, "абулi мяне".
   Смешна, вядома, але я так кахаў яе, што як толькi вярнуўся ў Кембрыдж, адразу кiнуўся высвятляць, хто ж былi гэтыя двое хлопцаў. I з палёгкаю даведаўся, што першым быў Эрвiн Бласбэнд, якi вечна не адрываў носа ад кнiг, вядома, насiў акуляры, не займаўся нiякiм спортам дый увогуле не быў "яе" чалавекам. Другiм "хлопцам" была нейкая Бэла Ландаў - дзяўчына. Факт гэты быў мне дужа прыемны, асаблiва таму, што гэтая Бэла Ландаў была даволi халодная з выгляду (такiх багата сярод студэнтак Юрыдычнай школы), i цяпер я мог дражнiць Джэнi, распавядаючы ёй "падрабязнасцi" таго, што адбывалася ў рэдакцыi "Юрыдычнага агляду", калi прыходзiў адтуль позна ўначы - часта ў дзве, а то i ў тры гадзiны. Што зробiш: шэсць лекцый, потым рэдагаванне "Юрыдычнага агляду" i, нарэшце, праца над сваiм артыкулам - "Юрыдычная дапамога незаможным грамадзянам: вопыт даследавання на прыкладзе раёна Роксбэры (Бостан)". Надрукаваны ён быў крыху пазней, у сакавiку 1966 года, у "Гарвардскiм юрыдычным аглядзе", на старонках 861-908, пад маiм поўным "найменнем" - Олiвэр Барэт IV.
   "Неблагi артыкул. I праўда неблагi", - паўтарыў некалькi разоў наш старшы рэдактар Джоэл Флайшман.
   Шчыра кажучы, я чакаў ад яго лепшага камплiмента... Але я так i не пачуў ад Флайшмана нiчога больш... Затое Джэнi сказала, што артыкул "глыбокi, разумны i сапраўды добра напiсаны". Няўжо ён так мала ўразiў Флайшмана, што той не мог сказаць чагосьцi лепшага?..
   - Флайшман лiчыць, што артыкул неблагi, Джэн.
   - Што?!. I дзеля таго каб пачуць гэта, я чакала цябе начамi? - Джэнi была проста збянтэжаная. - Ён што, нiчога не сказаў пра твой метад даследавання, стыль цi яшчэ пра што?
   - Не, Джэн. Ён сказаў: "Артыкул неблагi" - i ўсё.
   - Тады чаму ты так затрымаўся сёння?
   - Я мусiў прагледзець сякiя-такiя матэрыялы з Бэлай Ландаў, - адказаў я ёй, падмiргнуўшы.
   - Вось як?
   Я не зразумеў яе тону.
   - Ты раўнуеш?..
   - Не. Ногi ў мяне нашмат прыгажэйшыя.
   - А ты можаш падрыхтаваць справу да слухання ў судзе?
   - А яна можа згатаваць пiцу?
   - Можа, - адказаў я. - Якраз сёння ўвечары частавала ёю нас у рэдакцыi. I ўсе сказалi, што яе пiца такая ж добрая, як твае ногi.
   - Вядома, - кiўнула Джэнi.
   - Ну i што ты на гэта скажаш?
   - Бэла Ландаў плацiць за тваю кватэру?
   - Чорт! - усклiкнуў я. - Ну чаму я не магу спынiцца, калi лiк у маю карысць?
   - Таму, падрыхтунчык, - сказала закаханая ў мяне жонка, - што такога нiколi не бывае!
   15
   На фiнiш мы прыйшлi ў тым самым парадку.
   Iнакш кажучы, Эрвiна, Бэлу i мяне прызналi трыма найлепшымi студэнтамi выпускнога курса. Блiзiўся час трыумфу. Запрашэннi на службу... Выдатныя запрашэннi. Куды нi глянь, з усiх бакоў мне махалi сцягамi з надпiсам: "Прыходзьце да нас, Барэт!"
   Аднак мяне вабiлi толькi зялёныя сцягi*.
   * Маецца на ўвазе колер долара.
   Вядома, я не быў такiм ужо зацятым прагматыкам, але я адразу адкiнуў прэстыжныя варыянты - накшталт пасады сакратара суддзi альбо службы, скажам, у Мiнiстэрстве юстыцыi, - адкiнуў дзеля месца, якое дазволiла б выкiнуць з нашага з Джэнi лексiкону гнюснае слова "эканомiя".
   Хоць я i быў трэцiм, у барацьбе за месца пад сонцам я меў адну неацэнную перавагу. У нашай першай дзесятцы выпускнiкоў я адзiн не быў жыдом. Дурань той, хто скажа, што гэта не мае значэння. Прысягаю вам, што дзесяткi фiрмаў расцалуюць у заднiцу любога стоадсоткавага амерыканца, якi ледзь-ледзь здаў экзамен на адваката. А цяпер гляньце на вашага сцiплага слугу: тут вам i Гарвард, i хакейная слава, i "Юрыдычны агляд", i, самi разумееце, татуля-мiльянер. Карацей, багата хто пачаў сама сапраўдную бойку за права атрымаць мяне разам з маiм iменем i рэпутацыяй у свой офiс. Я адчуваў сябе дзiцянём-рэкардыстам - i меў асалоду з кожнае хвiлi гэтага адчування.
   Асаблiва вабную прапанову зрабiла мне адна лос-анджэлеская фiрма. Яе вярбоўшчык, мiстэр Х (iмя называць не хачу: яшчэ на судовай лаве апынуся), не пераставаў паўтараць мне:
   - Барэт, хлопчык ты мой даражэнькi, у нашых краёх мы атрымлiваем гэта ўвесь час. I ўдзень, i ўначы. Павер мне, можна нават запатрабаваць, каб прынеслi ў кантору!
   Не тое што нас с Джэнi асаблiва цягнула ў Калiфорнiю, але нам Бог ведае як хацелася ўведаць, што ж усё-такi мае на ўвазе мiстэр X. Мы гадалi й гадалi, i здагадкi нашыя былi ўжо сама вар'яцкiя, толькi, вiдаць, для Лос-Анджэлеса такiмi яны не з'яўлялiся. (Урэшце, каб мiстэр Х адчапiўся ад мяне, я быў змушаны сказаць яму, што мяне зусiм не цiкавiць ягонае загадкавае "гэта". Ён быў дужа засмучаны.)
   Словам, мы вырашылi застацца на ўсходнiм узбярэжжы. У нас былi дзесяткi фантастычных прапаноў з Бостана, Ню-Ёрка i Вашынгтона. Пэўны час Джэнi аддавала перавагу сталiцы: "Ты б мог прымерацца да Белага дома, Олi", - але мяне вабiў Ню-Ёрк. I, урэшце, з жончынага блаславення, я сказаў "згодны" самавiтай фiрме Джонаса i Марша (апошнi быў колiсь, дарэчы, Генеральным пракурорам) з моцнай арыентацыяй на абарону грамадзянскiх правоў. "Можна рабiць дабро i нажываць яго адначасна", - пракаменцiравала гэты факт Джэнi. I потым, яны вельмi ўжо доўга ўгаворвалi мяне. Стары Джонас сам прыехаў у Бостан, пачаставаў нас абедам у шыкоўнай рэстарацыi, а назаўтра прыслаў Джэнi велiзарны букет кветак.
   Джэнi потым ажно тыдзень хадзiла i напявала песеньку з усяго толькi трох слоў: "Джонас, Марш i Барэт". Я параiў ёй крыху зменшыць iмпэт, але яна i слухаць мяне не стала, сказаўшы, што ў думках я сам няйначай ёй падпяваю. Наўрад цi мне трэба казаць вам, што яна не памылялася.
   Дазвольце мне яшчэ заўважыць, што "Джонас i Марш" вызначылi мне гадавы даход у адзiнаццаць тысяч восемсот долараў - больш з нашага выпуску не атрымаў нiхто.
   Так што, бачыце, трэцi я быў толькi ў вучобе.
   16
   "Змена адраса:
   З 1 лiпеня 1967 года мiстэр i мiсiс Барэты пражываюць па адрасе: Ню-Ёрк, Усходняя 63-я вулiца, 263".
   - Тут усё нейкае нуварышаўскае, - пажалiлася мне Джэнi.
   - Дык мы ж i ёсць нуварышы, - усмiхнуўся я.
   Мой i без таго трыумфальны настрой паляпшала яшчэ адна акалiчнасць: штомесячны ўзнос за маю новую машыну амаль раўняўся той суме, якую мы плацiлi за ўсю нашую кембрыджскую халупу, няхай на яе лiха! Каб дайсцi ад дому, дзе мы пасялiлiся, да канторы "Джонас i Марш", мне трэба было хвiлiн сама болей дзесяць (ды не дайсцi, а прадэфiлiраваць - цяпер я больш любiў перамяшчацца менавiта так); гэтаксама блiзка месцiлiся шыкоўныя магазiны накшталт бонуiцкiх ды iншыя. Я настойваў, каб жонка неадкладна адкрыла ў гэтых салонах рахункi i пачала расходаваць грошы.
   - Навошта, Олiвэр?
   - А таму, Джэнi, што я хачу, каб ты хадзiла менавiта туды!
   Я ўступiў у ню-ёркскi Гарвард-клуб, куды мяне рэкамендаваў Рэй Стратан, якi вярнуўся нядаўна з вайны, зрабiўшы колькi стрэлаў па в'етконгаўцах. ("Можа, гэта i не в'етконгаўцы былi - проста пачуў нейкую валтузню ў кустах, вось i пальнуў".) Рэй i я гулялi ў сквош* сама меней тры разы на тыдзень, i я прысягнуў сам сабе, што праз тры гады неадменна стану чэмпiёнам клуба.
   * Сквош - амерыканская гульня, спрошчаны варыянт тэнiса.
   Магчыма, таму, што я зноў аб'явiўся ў гарвардскiх колах, а можа, таму, што пайшла пагалоска пра мае поспехi, хоць сваiмi заробкамi я, дальбог, нi перад кiм не выхваляўся, але сябры зноў "адкапалi" мяне. Мы пераехалi з Кембрыджа ў самы разгар лета (мне трэба было спешна рыхтавацца да ўступнага экзамена ў ню-ёркскую адвакатуру), таму першыя запрашэннi былi на ўiк-энды.
   - Ды пайшлi яны ўсе, Олiвэр! Я не маю анiякага жадання тырчэць два днi запар у зборнi гэтых нудных падрыхтунчыкаў.
   - О'кэй, Джэнi, але што я iм скажу?
   - Скажы, што я зацяжарала.
   - Ты сур'ёзна?
   - Не, але калi мы застанемся на ўiк-энд дома, дык вельмi верагодна, што гэта можа здарыцца.
   Мы ўжо выбралi iмя нашаму будучаму сыну. Дакладней, выбраў я, а потым угаварыў Джэнi згадзiцца.
   - Паслухай, Джэнi, што я табе скажу. Толькi не смейся, - паставiў я ўпершыню пытанне на сямейнае абмеркаванне.
   Жонка тым часам была на кухнi (мэбля ў залацiстых танах i нават машына для мыцця посуду).
   - Што? - папыталася яна, разразаючы памiдоры.
   - Мне ўсё больш падабаецца iмя Боза.
   - Ты гэта сур'ёзна?
   - Ага. Аж не магу - так падабаецца.
   - Дык, значыцца, ты збiраешся назваць нашага сына Боза? - узiраючыся ў мяне, зноў папыталася яна.
   - Менавiта так. Павер мне, Джэн, лепшага iмя для суператлета не знайсцi.
   - Боза Барэт, - прамовiла яна, усё роўна як спрабуючы iмя з прозвiшчам на смак.
   - Прысягаю, хлопец ён будзе што трэба, - працягваў я, адчуваючы з кожным словам усё большую ўпэўненасць. - "Боза Барэт, галоўны нападнiк, зборная Гарварда i ўсiх унiверсiтэтаў, хакеiст-скала!"
   - Ну што ж... Гучыць няблага, Олiвэр, але... Уявi сабе: а раптам хлопчык будзе пасрэдна скаардынаваны?
   - Такога, Джэн, здарыцца не можа. У хлопца гены будуць што трэба. У мяне тут сумнення на мiлiграм няма. - Я i праўда быў у гэтым упэўнены. Апошнiм часам думкi пра Боза прыходзiлi мне ў галаву ўсё часцей. Паважна шпацыруючы на працу, я бачыў яго ўжо ледзь не наяве.
   Размову прадоўжылi за абедам. Дарэчы, мы набылi адмысловы дацкi фарфор.
   - Каардынацыя ў Боза будзе найвыдатнейшая, - сказаў я Джэнi. - А калi яму дастануцца твае рукi, дык яго можна будзе смела ставiць на якую хочаш лiнiю.
   Яна заўсмiхалася - няйначай збiралася пакпiць з мяне i разбурыць усе мае iлюзii. Аднак, не прыдумаўшы па-сапраўднаму знiшчальнае рэплiкi, разрэзала торт i паклала мне кавалак. А я ўсё выкладваў свае довады.
   - Ты толькi ўявi, Джэнi, - разважаў я з перапоўненым ротам. - Дзвесце сорак фунтаў натрэнiраванай ударнай сiлы!
   - Дзвесце сорак? - здзiвiлася яна. - У нашых з табою генах няма нiякiх двухсот сарака фунтаў, Олiвэр.
   - Мы адкормiм яго, Джэн. Пратэiны, вiтамiны i ўсе астатнiя неабходныя кампаненты паўнацэннага рацыёну.
   - А калi ён не захоча есцi твае кампаненты, што тады?
   - Я яму не захачу! - сказаў я, усё роўна як злуючыся на ўпартага хлопчыка, якi, седзячы за адным са мною сталом, адмовiцца дапамагчы мне здзейснiць мае мары зрабiць з яго лядовую зорку. - Куды ён дзенецца - з'есць, а то я як бачыш па шыi надаю.
   Тут Джэнi зазiрнула мне ў самыя вочы i ўсмiхнулася:
   - Наўрад цi ты гэта зробiш, калi ў iм будзе дзвесце сорак фунтаў.
   - М-м, - замяшаўся я на момант, але хутка знайшоўся. - Не адразу ж ён набярэ такую вагу.
   - Вядома, не адразу. Але калi ўжо набярэ, тады сцеражыся! Адлупiць ён цябе! - Джэнi пагрозлiва памахала перад самым маiм тварам лыжкаю i зарагатала, што чорт...
   17
   Зрабiць дзiцёнка не так ужо i лёгка.
   Я маю на ўвазе, ёсць нешта недарэчна-смешнае ў тым, што маладыя людзi, якiя ў першыя гады сваiх сексуальных практыкаванняў думаюць адно пра тое, як зрабiць так, каб дзяўчына не зацяжарала (калi пачынаў я, карысталiся ўсё яшчэ прэзерватывамi), потым рэзка пераключаюцца i прыкладаюць усе намаганнi, каб дзяўчына зацяжарала.
   I гэтая самая мэта можа спакваля ператварыцца ў навязлiвую iдэю. Яна можа пазбавiць сама цудоўнае, што ёсць у жыццi шчаслiвых сужэнцаў, натуральнасцi i непасрэднасцi. Я аб праграмаваннi (няўдалае, дарэчы, слова - машыннае нейкае). Калi загадзя праграмуеш акт кахання ў адпаведнасцi з рознымi правiламi, календарамi, стратэгiяй: "Можа, лепш заўтра ўранку, Олi?" - дык гэты вось цудоўны акт можа выклiкаць няёмкасць, гiдлiвасць, а нарэшце i самы сапраўдны жах.
   Бо, калi вы бачыце, што набытыя раней сцiплыя ўменнi i вашыя (дапусцiм) нармальныя здаровыя спробы "пладзiцца-размнажацца" не прыносяць жаданага вынiку, вас пачынаюць апаноўваць дужа змрочныя думкi.
   - Спадзяюся, Олiвэр, ты разумееш, што "стэрыльнасць" не мае нiчога агульнага з "вiрыльнасцю"? - сказаў доктар Морцiмэр Шэпард на нашым першым спатканнi, калi мы з Джэнi вырашылi нарэшце, што маем патрэбу ў кансультацыi спецыялiста.
   - Ён разумее, доктар, - адказала за мяне Джэнi, ведаючы i без маiх слоў, што думка пра бясплоднасць - маю гiпатэтычную бясплоднасць - прыгнятала мяне. Мне нават здалося, што ў голасе ў Джэнi пачулася надзея: калi i ёсць якое адхiленне, дык толькi ў яе.
   Але доктар проста растлумачыў нам, якiя могуць быць варыянты, i падрыхтаваў да найгоршага, перш чым сказаць, што ўсё ў нас можа быць у поўным парадку i мы неўзабаве станем шчаслiвымi бацькамi. Вядома, мы павiнны здаць безлiч розных аналiзаў. Поўны агляд. (Не буду пераказваць не надта прыемныя падрабязнасцi такога руплiвага абследавання.)
   Аналiзы мы здалi ў панядзелак. Джэнi - удзень, а я - пасля працы (тымi днямi я ўжо акунуўся ў яе з галавою). У пятнiцу доктар Шэпард выклiкаў Джэнi яшчэ адзiн раз, растлумачыўшы, што сястра нешта наблытала i ён мусiць сёе-тое ўдакладнiць. Калi Джэнi расказала мне пра паўторны вiзiт да доктара, я западозрыў, што гэтае самае адхiленне... выявiлi ў яе. "Сястра, якая нешта там наблытала" - адгаворка досыць банальная.
   А калi мiстэр Шэпард патэлефанаваў мне ў кантору, я ўжо амаль не сумняваўся. Ён папрасiў мяне зайсцi да яго заўтра па дарозе дамоў. Як толькi я зразумеў, што Джэнi там не будзе ("Я гаварыў з мiсiс Барэт учора ўвечары", сказаў доктар), падазрэннi мае пачалi ператварацца ва ўпэўненасць. Значыцца, у Джэнi не можа быць дзяцей. Але мажлiва, Олiвэр, дыягназ не канчатковы, паспрабаваў супакоiць мяне доктар - якiх толькi выйсцяў няма: хiрургiчнае ўмяшанне i гэтак далей.
   Аднак працаваць напоўнiцу я ўжо, вядома, не мог, таму было неразумна чакаць пяцi гадзiн. Я патэлефанаваў мiстэру Шэпарду i папытаўся, цi не прыме ён мяне адразу пасля абеду. Доктар згадзiўся.
   - Дык, значыцца, вы ўжо выявiлi, хто вiнаваты? - папытаўся я, не падбiраючы асцярожлiва словы.
   - Я не сказаў бы "вiнаваты", Олiвэр, - адказаў мiстэр Шэпард.
   - Ну, добра, скажам iнакш - хто з нас не ў парадку?
   - Добра. Джэнi.
   Я быў больш-менш гатовы да гэтага, аднак безнадзейнасць, якая прагучала ў словах мiстэра Шэпарда, усё-такi збянтэжыла мяне. Доктар больш нiчога не дадаў, i я вырашыў, што ён чакае ад мяне якiхсьцi слоў.
   - Ну што ж, значыцца, дзецi ў нас будуць прыёмныя. Думаю, галоўнае, што мы кахаем адно аднаго, цi ж не так?
   I тады ён сказаў мне:
   - Олiвэр, праблема нашмат больш сур'ёзная. Джэнi вельмi хворая.
   - Што значыць "хворая"?
   - Яна памiрае...
   - Гэтага не можа быць, - сказаў я.
   Я чакаў, што зараз доктар скажа мне, што гэта проста няўдалы жарт.
   - Яна памiрае, Олiвэр, - паўтарыў ён. - Мне цяжка табе гэта казаць, але гэта так.
   Я не мог паверыць яму i ўсё даводзiў, што здарылася нейкая памылка: мажлiва, гэтая iдыётка-сястра зноў штосьцi пераблытала, дала яму не той рэнтгенаўскi здымак цi што-небудзь такое. Доктар адказаў мне з сама вялiкай спагадаю, на якую, мабыць, быў здатны, што аналiз крывi быў паўтораны тройчы. Дыягназ не падлягае сумненню. Зараз ён накiруе нас да спецыялiста-гематолага. А папраўдзе, ён параiў бы...
   Я перапынiў яго ўзмахам рукi. Мне патрэбная была хвiлiна цiшынi. Проста цiшынi, каб усвядомiць тое, што здарылася.
   - Што вы сказалi Джэнi, доктар? - нарэшце папытаўся я.
   - Што ў вас абаiх усё ў парадку.
   - Яна паверыла.
   - Думаю, што паверыла.
   - Калi нам прыйдзецца сказаць ёй праўду?
   - Цяпер гэта залежыць ад цябе.
   Ад мяне! Божа лiтасцiвы, ад мяне цяпер не залежала нiчога, я, здавалася, перастаў ужо дыхаць.
   Доктар растлумачыў, што медыцына не мае радыкальных сродкаў, каб лячыць тую форму лейкемii, на якую пакутуе Джэнi, - гэтыя сродкi могуць аблегчыць цячэнне хваробы, замарудзiць яе наступ, але толькi не спынiць. Таму цяпер рашэнне залежала ад мяне. Пакуль лячэнне можна было на нейкi час адкласцi.
   У гэты момант я думаў адно пра тое, якая ж агiдная гэтая клятая жудасць.
   - Але ж ёй толькi дваццаць чатыры гады! - сказаў, не, мабыць, крыкнуў я доктару.
   Доктар спачувальна кiўнуў. Ён не горш ад мяне ведаў узрост Джэнi i разумеў, як мне цяпер балюча. Урэшце я ўсвядомiў, што не магу прабыць у кабiнеце ў гэтага чалавека ўсё сваё жыццё, i папытаўся ў яго, што мне рабiць... Ён параiў мне паводзiць сябе па мажлiвасцi як звычайна, быццам нiчога i не здарылася, - як мага даўжэй. Я падзякаваў яму i выйшаў на вулiцу. Як звычайна. Быццам нiчога i не здарылася.
   Усё нармалёва. Нармалёва ўсё!
   18
   Я пачаў думаць пра Бога.
   У сама патаемныя куткi маёй свядомасцi закрадалася думка пра нейкую Вышэйшую iстоту, якая жыве дзесьцi не ўва мне. Не, мяне не апаноўвала жаданне кiнуцца на яго з кулакамi, адпомсцiць за тое, што ён збiраўся зрабiць са мною - дакладней, з Джэнi. Мае рэлiгiйныя пачуццi былi зусiм iншыя. Калi я прачынаўся ўранку, побач са мною была Джэнi. Па-ранейшаму побач. I я спадзяваўся, хоць i адчуваў пры гэтым пэўную няёмкасць, што недзе ёсць Бог, якому я мог падзякаваць. Дзякую Табе, лiтасцiвы Творца, за тое, што, прачынаючыся, я бачу побач з сабою Джэнiфэр.
   Я з усяе сiлы стараўся паводзiць сябе як звычайна i таму, вядома, дазваляў ёй самой гатаваць сняданкi i гэтак далей.
   - Ты сустракаешся сёння са Стратанам? - спыталася яна, калi я даядаў другую талерку аўсянкi.
   - З кiм? - папытаўся я, не расчуўшы.
   - З Рэймандам Стратанам, - паўтарыла яна, - тваiм найлепшым сябрам. Тваiм суседам па iнтэрнацкiм пакоi - да таго, як з'явiлася я.
   - А-а... Ага, мы збiралiся гуляць у сквош. Але, вiдаць, я не пайду.
   - Лухта.
   - Што, Джэн?
   - Ты не павiнен прапускаць гульнi, падрыхтунчык. Я не хачу, каб у мяне быў кволы муж, разумееш?!
   - О'кэй, - сказаў я, - але давай тады папалуднуем дзе-небудзь у цэнтры.
   - Навошта? - папыталася яна.
   - Што значыць "навошта"? - узняў я голас, спрабуючы напусцiць на сябе незадаволены выгляд. - Магу я звадзiць сваю жонку ў рэстаран цi не?
   - Ну вось што, Барэт. Прызнавайся, хто яна. Як яе зваць? - раптам папыталася Джэнi.
   - Каго?
   - Слухай, - утупiлася яна ў мяне, - раз ты нi з таго нi з сяго цягнеш мяне ў рэстарацыю пасярод тыдня, значыцца, нехта ў цябе з'явiўся!
   - Джэнiфэр! - зароў я, цяпер раззлаваўшыся ўжо па-сапраўднаму. - Я не пацярплю такiх размоў у нас дома за сняданкам!
   - Добра, тады пагаворым у нас дома за абедам. Я згатую яго, пакуль ты вернешся.
   - О'кэй.
   I я сказаў гэта самому Богу, хто б ён нi быў, дзе б нi знаходзiўся, што я з радасцю згаджуся, каб усё засталося, як ёсць. Няхай я буду пакутаваць, сэр Усявышнi, я зусiм не супраць, няхай я буду ведаць усё, толькi каб не ведала гэтага "ўсяго" Джэнi. Ты чуеш мяне, сэр Усявышнi? Назавi сваю цану.
   - Олiвэр!
   - Слухаю, мiстэр Джонас.
   Ён выклiкаў мяне да сябе ў кабiнет.
   - Ты знаёмы з справаю Бэка?