Сигл Эрик
Гiсторыя кахання (на белорусском языке)

   Эрык Сiгал
   Гiсторыя кахання
   Сiльвii Хэрсчэр i Джону Флэксмэну
   1
   Што можна сказаць пра дзяўчыну, якая памерла ў дваццаць пяць гадоў?
   Што яна была прыгожая. I разумная. Што яна любiла Моцарта i Баха. I "Бiтлз". I мяне. Аднаго разу, калi яна знарок звалiла мяне ў адну груду з усiмi гэтымi музыкамi, я спытаўся, якi ж у гэтай грудзе парадак, i яна адказала, усмiхнуўшыся: "Альфабэтны". Тады я таксама ўсмiхнуўся. А цяпер сяджу i гадаю, як я значыўся ў яе спiсе: калi па iменi, дык iшоў следам за Моцартам, а калi па прозвiшчы, дык уклiньваўся памiж Бахам i "Бiтлз". У любым выпадку першым не апынуўся б. Дурнота, мабыць, але гэта не дае мне спакою - я ж вырас з думкаю, што заўсёды мушу быць першы. Гэта сямейнае, разумееце?
   На апошнiм курсе, з самае восенi, я зачасцiў у бiблiятэку Рэдклiфскага каледжа. I не толькi дзеля таго, каб пазыркаць на дзяўчат, хоць, прызнаюся, быў да гэтага аматар. Проста месца гэтае было цiхае, нiхто мяне там не ведаў, i попыт на кнiгi ў iх быў меншы.
   Да чарговага iспыту па гiсторыi заставаўся адзiн толькi дзень, а я яшчэ не зазiраў нават у першую кнiгу прапанаванага спiса - звычайная гарвардская хвароба. Я падышоў да бiблiятэчнай стойкi, каб атрымаць фалiянт, якi павiнен быў выручыць мяне назаўтра ўранку. Абслугоўвалi дзве дзяўчыны. Адна высокая, з фiгураю тэнiсiсткi, другая - мышка ў акулярах. Я выбраў Крахатулю-Чатыры Вочкi.
   - У вас ёсць "Схiл сярэднявечча"? - спытаўся я.
   Яна кiнула на мяне хуткi позiрк:
   - У вас жа ёсць свая бiблiятэка.
   - Паслухайце, гарвардцы маюць права карыстацца Рэдклiфскай бiблiятэкай.
   - Я кажу не аб праве, падрыхтунчык, я кажу пра этыку. У вас, хлопчыкi, пяць мiльёнаў тамоў. А ў нас толькi некалькi тысяч.
   Божа, нарваўся! Адна з тых кабетак, якiя думаюць, што раз у Рэдклiфе ў пяць разоў болей студэнтак, чым у Гарвардзе, дык яны ў пяць разоў разумнейшыя. Звычайна я сцiраў такiх у парашок, але цяпер мне пазарэз трэба была гэтая клятая кнiжка.
   - Паслухай, мне трэба гэта кнiжка!
   - Падбiрай словы, падрыхтунчык.
   - З чаго ты ўзяла, што я хаджу на падрыхтоўку?
   - А ў цябе на твары напiсана - багаты i не дужа разумны, - сказала яна, здымаючы акуляры.
   - Памылiлася, дзетка, - парыраваў я. - Я разумны i бедны.
   - Э, не, падрыхтунчык. Гэта я бедная i разумная.
   Яна так i ўтупiлася ў мяне. Вочы ў яе былi карыя. Няхай, можа, з выгляду я i багацей, але я не дазволю нейкай нахабе, нават калi ў яе прыгожыя вочы, называць мяне дурнем.
   - А з чаго гэта вiдаць, што ты такая разумная? - спытаўся я.
   - Ды хоць бы з таго, што я нiколi не пайшла б з табою ў кавярню.
   - Паслухай: я цябе туды нiколi i не запрасiў бы.
   - А вось з гэтага, - адказала яна, - якраз i вiдаць, што ты не дужа разумны.
   Зараз растлумачу, чаму я ўсё-такi запрасiў яе ў кавярню. Хiтрамудра капiтуляваўшы ў крытычны момант - прытварыўшыся, што мне раптам захацелася выпiць з ёю кавы, - я атрымаў сваю кнiгу. А паколькi яна не магла пайсцi да закрыцця бiблiятэкi, я меў дастаткова часу, каб засвоiць некалькi важкiх фраз аб перамяшчэннi апоры каралеўскае ўлады з духавенства на законнiкаў у канцы адзiнаццатага стагоддзя. На iспыце я атрымаў "А"* з мiнусам - якраз тую адзнаку, што даў я нагам Джэнi, калi яна ўпершыню выйшла з-за стойкi.
   * Найвышэйшая адзнака ў амерыканскiх унiверсiтэтах.
   Не магу сказаць, што я гэтаксама высока ацанiў яе касцюм - задужа кiдкi, як на мой густ. Асаблiва не спадабалася сумка - нейкая торба ў iндзейскiм стылi. На шчасце, я не сказаў ёй пра гэта - потым я даведаўся, што торба была яе ўласнай прыдумкаю.
   Мы пайшлi ў "Гном" - маленькую кавярню-бутэрбродную, куды, нягледзячы на назву, пускалi i людзей звычайнага росту. Я замовiў дзве кавы, а ёй яшчэ i шакаладнае пiрожнае з марозiвам.
   - Мяне завуць Джэнiфэр Кавiлеры, - сказала яна. - Я амерыканка iталiйскага паходжання.
   Усё роўна як я сам не здагадаўся б.
   - Я займаюся музыкай, - дадала яна.
   - Мяне завуць Олiвэр, - сказаў я.
   - Гэта iмя цi прозвiшча? - папыталася яна.
   - Iмя, - адказаў я, а потым прызнаўся, што маё поўнае iмя - дакладней, большая яго частка - Олiвэр Барэт.
   - О, - усклiкнула яна, - Барэт!.. Як у паэткi?*
   * Элiзабет Барэт Браўнiнг (1806-1861) - ангельская паэтка.
   - Як у паэткi, - пацвердзiў я. - Але мы не радня.
   Я парадаваўся ў душы, што яна не задала звыклага i вельмi непрыемнага мне пытання: "Барэт? Як Барэт-хол?" Я ж цярпець не мог, калi мне нагадвалi, што я з раднi "чувака", якi пабудаваў Барэт-хол - сама вялiкi i сама брыдкi будынак у Гарвардскiм унiверсiтэцкiм гарадку, каласальны помнiк нашаму сямейнаму багаццю, фанабэрыстасцi i нязноснаму гарвардызму.
   Запала маўчанне. Няўжо мы так хутка вычарпалi тэмы для размовы? Цi яна страцiла цiкавасць да мяне, даведаўшыся, што я не даводжуся паэтцы раднёю? Што ж здарылася? Яна проста сядзела i з ледзь прыкметнай усмешкаю глядзела на мяне. Каб чым-небудзь заняцца, я пачаў гартаць яе сшыткi. У яе быў дзiўны почырк - дробны, завостраны, без загалоўных лiтараў (кiм яна сябе ўяўляе можа, Камiнгсам*?).
   * Амерыканскi паэт XX стагоддзя, якi адмовiўся ў сваiх вершах ад ужывання загалоўных лiтараў.
   Сярод курсаў, на якiя яна хадзiла, былi даволi арыгiнальныя: "Гiст. сусв. лiтры-105", "Музыка-150", "Музыка-201"...
   - "Музыка-201"? Хiба гэта не аспiранцкi курс?
   Яна з вiдавочным гонарам кiўнула:
   - Полiфанiя эпохi Рэнесансу.
   - Што такое полiфанiя?
   - Нiчога сексуальнага, падрыхтунчык.
   I чаго гэта я ўсё цярплю? Яна што, "Крымсан" не чытае? Не ведае, хто я такi?
   - Эй, ты што, не ведаеш, хто я такi?
   - Ведаю. Ты той маладзён, якому належыць Барэт-хол, - сказала яна без анiякай пашаны.
   Яна сапраўды не ведала, хто я.
   - Мне не належыць Барэт-хол, - паспрабаваў пажартаваць я. - Здарылася так, што мой вялiкi прадзед падарыў яго Гарварду.
   - Каб ягонага не такога вялiкага праўнука прынялi туды без праблем!
   Гэта ўжо занадта!
   - Паслухай, Джэнi, калi ты такая ўпэўненая ў маёй нявартасцi, дык навошта ж тады напрасiлася пайсцi са мною ў кавярню?
   Яна паглядзела мне ў самыя вочы i ўсмiхнулася:
   - Мне спадабалася твая фiгура.
   Калi хочаш перамагаць - павiнен умець прайграваць. I гэта не заблытаны парадокс. Гэта тыпова гарвардская рыса - здольнасць ператварыць у перамогу любое паражэнне.
   "Не пашанцавала вам, Барэт. Але гулялi вы файна!"
   "Дальбог, я рады, што вы не раскiслi, хлопцы. Вы ж так не любiце прайграваць!"
   Вядома, чыстая перамога - прыямнейшая. Асаблiва калi вырвеш яе на апошняй хвiлi... Словам, праводзячы Джэнi да iнтэрната, я ўсё яшчэ не трацiў надзеi перамагчы гэтую рэдклiфскую калючку.
   - Паслухай, калючка, у пятнiцу ўвечары хакейны матч у Дартмуце.
   - I што з таго?
   - Я хачу, каб ты яго паглядзела.
   Яна адказала са звычайнай для Рэдклiфа пашанаю да спорту:
   - А чаму я павiнна глядзець нейкi няшчасны хакейны матч?
   - Таму што я буду гуляць, - нiбы абыякава адказаў я.
   Настала маўчанне. Мне здалося, я чую, як падае снег.
   - А за каго? - папыталася яна.
   2
   Олiвэр Барэт IV,
   Iпсвiч, Масачусэтс
   Узрост: 20 гадоў
   Рост: 5 футаў 11 цаляў; вага: 185 фунтаў
   Каледж: Фiлiпс Эксэтэр
   Курс: выпускны
   Асноўная дысцыплiна: грамадскiя навукi
   Будучая спецыяльнасць: юрыспрудэнцыя
   У спiсе дзесяцi лепшых на курсе: 1961, 1962, 1963.
   Да гэтага моманту Джэнi пэўна ўжо прачытала маю бiяграфiю: я тройчы нагадаў Вiку Клэйману, нашаму менеджэру, каб ён перадаў ёй праграмку.
   - Дальбог, Барэт, - сказаў ён мне адразу, - можна падумаць, у цябе першае дзяўчо!
   - Заткнiся, Вiк, а то сваiмi зубамi падавiшся!
   На размiнцы я не памахаў ёй рукою (яшчэ чаго не хапала!). Нават у яе бок нi разу не глянуў. I ўсё-такi яна, мабыць, думала, што я пазiраю на яе. Не з павагi ж да сцяга зняла яна акуляры, калi выконвалi нацыянальны гiмн?
   У сярэдзiне другога перыяду мы выйгравалi ў Дартмута 0:0. Гэта значыць, Дэйвi Джонстан i я павiнны былi вось-вось распячатаць iхнюю брамку. Зялёныя казлы (у Дартмута зялёная форма) гэта адчулi i пачалi валiць нас. Яны маглi б пераламаць нам косцi, перш чым мы пераломiм iхнюю абарону. Фаны лямантавалi, прагнучы крывi. У хакеi гэта азначае кроў у прамым сэнсе альбо, як з крывёю не атрымаецца, - гол. Як кажуць, lа nоblesse oblige*, i я нiколi не прымушаў доўга заўзятараў чакаць нi таго, нi другога.
   * Lа nоblesse oblige (фр.) - становiшча абавязвае.
   Дартмуцкi нападнiк-цэнтравiк iрвануўся ў нашую зону, але я ўрэзаўся ў яго, адабраў шайбу i кiнуўся наперад. Фаны зараўлi. Я ўбачыў злева ад сябе Дэйвi Джонстана, але вырашыў забiваць сам: памятаў, што варатар у iх баязлiвы - я нагнаў на яго страху, калi ён яшчэ гуляў за "Дырфiлд". Але кiнуць я не паспеў: на мяне наскочылi абодва дартмуцкiя абаронцы, i, каб не страцiць шайбу, я мусiў праехаць за брамку. Утрох мы сышлiся за спiнаю ў варатара i ўпячаталi адзiн аднаго да борта. Мая звычайная тактыка ў такiх заварушках - уклейваць з усяе сiлы па ўсiм, што ў колеры працiўнiка. Недзе ў нас пад канькамi мiльгала шайба, але нам было не да яе - мы зацята выбiвалi адзiн з аднаго духi.
   Рэферы засвiстаў:
   - Дзве хвiлiны штрафу!
   Я ўзняў вочы. Паказваў ён на мяне. Я? Што я такога зрабiў, каб мяне выдаляць?
   - Што я зрабiў, рэф?
   Аднак выдавала на тое, што настрою прадоўжыць наш дыялог суддзя не меў. Ён пад'ехаў да судзейскага столiка, пракрычаў: "Нумар сем, дзве хвiлiны!" - i паказаў рукамi, за што менавiта выдаляе мяне.
   Я крыху паспрачаўся - такая ўжо завядзёнка. Якое б грубае нi было парушэнне, заўзятары чакаюць пратэстаў. Але суддзя адмахнуўся ад мяне, i я, перапоўнены абурэннем, пакацiўся да лавы штрафнiкоў. Сеў на месца, звякнуўшы канькамi аб падлогу, i пачуў, як дынамiкi гаркнулi на ўсю залу: "Олiвэр Барэт, каманда Гарварда, выдалены на дзве хвiлiны за затрымку супернiка". Трыбуны незадаволена загудзелi. Некалькi гарвардскiх заўзюкоў зараўлi, выказваючы сумленне ў добрым зроку ды справядлiвасцi арбiтраў. Спрабуючы аддыхацца, я апусцiў галаву i нават краем вока не глядзеў на лёд, дзе Дартмут мясiў нашых.
   - Ты чаму тут адседжваешся, калi твае таварышы гуляюць? - пачуў я раптам голас Джэнi.
   Аднак не адказаў i пачаў падтрымлiваць сваiх:
   - Трымайцеся, хлопцы, спакайней!
   - Чым ты правiнiўся?
   Я азiрнуўся i адказаў - усё ж такi Джэнi прыйшла на матч дзеля мяне.
   - Перастараўся крыху, - кiнуў я i зноў прылiп вачыма да пляцоўкi, назiраючы за тым, як нашы спрабуюць стрымаць нападнiка Дартмута.
   - Гэта ганьба табе?
   - Джэнi, прашу цябе, мне трэба сабрацца.
   - Сабрацца?
   - Каб змяць гэтага казла, калi выйду на лёд, - кiўнуў я на лепшага нападнiка Дартмута i зноў пачаў назiраць за гульнёю, iрвучыся ў чаканы бой.
   - Ты любiш брудную гульню?
   Погляд мой быў прыкуты да нашае брамкi, вакол якой так i кiшэлi зялёныя казлы. Не было ўжо болей сiлы чакаць выхаду на лёд. Але Джэнi ўпарцiлася:
   - Можа, ты i мяне калi-небудзь захочаш "змяць"?
   - Зараз жа, калi не змоўкнеш.
   - Вось як? Бывай.
   Калi я азiрнуўся, яна ўжо знiкла. Я падняўся, шукаючы яе вачыма, але пачуў у гэты момант, што скончылiся дзве мае штрафныя хвiлiны, перамахнуў цераз борт i выскачыў на лёд.
   Трыбуны гучна вiталi маё вяртанне: з Барэтам гульня заладзiцца. Дзе б нi была цяпер Джэнi, усё адно пачуе, як ажылi заўзятары пасля майго выхаду. А раз так, дык каго хвалюе, дзе яна цяпер?
   Але дзе ж яна!..
   Нападнiк дартмутцаў зрабiў гарматны кiдок, але наш варатар адбiў шайбу - i адбiў у бок нашага абаронцы, якi кiнуў яе ўперад мне на ход. Iрвануўшы за шайбай, я вырашыў, што ў мяне ёсць доля секунды, каб зiрнуць на трыбуны i адшукаць Джэнi. Так я i зрабiў. I адразу ўбачыў яе. Яна засталася.
   У наступны ж момант я пляснуўся на лёд: двое зялёных бамбiзаў урэзалiся ў мяне. Я ехаў задам па лёдзе i - Божа! - не ведаў, куды дзецца ад сораму: мяне так танна завалiлi!.. Гарвардскiя заўзятары стагналi ад крыўды, дартмуцкiя раўлi: "Душы iх! Душы iх!"
   Што яна там думае?!
   Дартмут зноў прывёў шайбу да нашае брамкi. Наш варатар зноў адбiў шчаўчок, i абаронца пракiнуў шайбу мне. Фаны аж шалелi. Трэба забiваць! Я падхапiў шайбу i на ўсёй хуткасцi ўварваўся ў зону Дартмута. Абаронцы рушылi на мяне.
   - Уперад, Олiвэр, уперад! Урэж iм па чарапах! - перакрыў роў трыбун пранiзлiвы, нават ваяўнiчы енк Джэнi.
   Я ўхiлiўся ад аднаго абаронцы, садануў другога так, што ён ажно задыхнуўся, i потым, замест таго каб кiнуць у падзеннi, што было найбольш верагодным маiм ходам, аддаў пас Дэйвi Джонстану, якi накатваўся справа, - i ён увагнаў шайбу ў сетку. Гарвард павёў!!!
   Мы адразу кiнулiся абдымацца - я, Джонстан, астатнiя хлопцы. Цiскалi адзiн аднаго, ляпалi па спiне, цалавалiся i падскоквалi. Нашы заўзятары зайшлiся ад рову. А дартмуцкi абаронца, той самы, якога я збiў з ног, усё яшчэ не мог адклеiць зад ад лёду. Заўзятары кiдалi на лёд праграмкi. Гэты ўдар лiтаральна пераламаў зялёным хрыбет...
   У вынiку мы размалацiлi iх - 7:0.
   Калi б я быў сентыментальны i захацеў павесiць на сцяну фатаграфiю на памяць аб Гарвардзе, дык гэта была б не Царква Памiнання, не якiсьцi iншы славуты будынак, а Дзiлан-Фiлд-Хаўс. Калi i было ў Гарвардзе месца, дзе я адчуваў сябе як дома, дык гэта ў Дзiлан-Фiлд-Хаўсе, нашым спарткомплексе. I няхай у мяне адбяруць за гэтае прызнанне дыплом, але Ўайднераўская, нашая, бiблiятэка значыць для мяне нашмат меней за Дзiлан. Кожнага вечара, усе мае ўнiверсiтэцкiя гады, я ўваходзiў пад ягоны дах, вiтаў прыяцеляў моцнымi слоўцамi, скiдаў з сябе шалупiнне цывiлiзацыi i ператвараўся ў байца. Як гэта было выдатна - нацягнуць шчыткi i кашулю з нумарам "7" (тады я марыў, што яго аддадуць мне навечна - аднак марна), устаць на канькi i нязграбна пасунуцца па калiдоры на Ўатсан Рынк-пляцоўку.
   Яшчэ прыямней было вяртацца ў Дзiлан з гульнi: здымаеш з сябе мокрую ад поту амунiцыю i тупаеш голы да столiка з чыстымi ручнiкамi.
   - Ну як табе сёння, Олi?
   - Нармалёк, Рычы. Нармалёк, Джымi.
   Потым пад душ, паслухаць, хто, што, з кiм i колькi разоў зрабiў у гэтую вечаровую суботу: "Ну, як мы абулi гэтых дзятлаў?.." Я быў лiдэрам, i ў мяне было месца, дзе я мог пабыць адзiн i падумаць. Лёс блаславiў мяне хворым каленам (але, блаславiў: вы бачылi мой вайсковы бiлет?), i пасля кожнае гульнi мне прыходзiлася паласкаць яго ў цыркулярнай ванне. Седзячы на краi ванны i назiраючы за водаваротам вакол свайго калена, я пералiчваў сiнякi i раны (я рады iм своеасаблiва) i думаў пра што нi ўздумаецца цi нi пра што не думаў. Сёння ўвечары я думаў пра свой гол, пра перадачу, з якой мы забiлi другi, i пра тое, што фактычна закончыўся мой трэцi запар сезон у зборнай унiверсiтэта.
   - Палошчаш каленца, Олi?
   Гэта гаворыць Джэкi Фэлт, наш трэнер i самазваны духоўны настаўнiк.
   - Палашчу, Джэкi, калi збоку гэта не выдае на штось iншае.
   Фэлт хмыкае i па-iдыёцку ўхмыляецца:
   - Сказаць табе, чаму цябе падводзiць каленца, Олi? Хочаш ведаць?
   Я аб'ехаў ужо ўсiх артапедаў на Ўсходнiм узбярэжжы, але Фэлт, натуральна, быў у курсе маёй бяды лепш за мяне.
   - Харчуешся няправiльна, во што.
   Мне гэта цiкавым не здалося.
   - Мала солi ясi.
   Можа, калi прыму яго жарт, дык хутчэй адстане?
   - О'кэй, Джэк. Буду есцi болей солi.
   Божа лiтасцiвы, якi ж задаволены ён быў! Калi адыходзiў, дык ягоная iдыёцкая пыса так i ззяла ад усведамлення зробленага эфекту. Затое я зноў застаўся адзiн. Саслiзнуў усiм целам у бурлiвую ваду, заплюшчыў вочы i акунуўся па самую шыю ў цяплынь. Уф-ф-ф!
   Божа! Джэнi ж, напэўна, чакае мяне на дварэ. Дакладней, я спадзяваўся, што чакае. Божа! Колькi ж часу пракайфаваў я ў гэтай цеплынi, пакуль яна мерзла? Адзяваючыся, я паставiў новы рэкорд хуткасцi. Дзверы цэнтральнага ўваходу ў Дзiлан я расчынiў яшчэ не абсохлы.
   У твар мне ўдарыла халоднае паветра. Ну i калатун! А цемрадзь, хоць пальцам у вока. Непадалёк усё яшчэ тусавалася жменька фанаў - сама стойкiх, у бальшынi сваёй былых гульцоў гарвардскай хакейнай зборнай, якiя ў душы так i не развiталiся з клюшкамi. Хлопцы накшталт старога Джордана Джэнкса, якi не прапускае анiводнае гульнi Гарварда - нi дома, нi ў гасцях. I як ён толькi ўхiтраецца гэта рабiць? Ён жа буйны банкiр. I навошта яму гэта трэба?
   - Дасталося табе сёння, Олiвэр!
   - Было, мiстэр Джэнкс. Самi бачылi, у якi хакей яны гуляюць.
   Я шнарыў вачыма вакол у пошуках Джэнi. Няўжо яна вярнулася ў iнтэрнат i ўсю дарогу да Рэдклiфа прайшла адна?
   - Джэнi! - паклiкаў я i ступiў колькi крокаў у бок ад заўзятараў, адчайна спрабуючы хоць што-небудзь разгледзець у цемры.
   Раптам яна выйшла з-за дрэва. Твар яе быў ухутаны ў шалiк, адны вочы былi вiдаць.
   - Эй, падрыхтунчык, тут страшэнная халадэча.
   Як я быў рады бачыць яе! Усклiкнуўшы: "Джэнi!" - падбег да яе i дакрануўся вуснамi да яе халоднага лба.
   - Хiба я табе дазволiла? - спыталася яна.
   - Што?
   - Хiба я дазволiла табе пацалаваць мяне?
   - Прабач. Захапiўся.
   - А я не.
   Мы засталiся зусiм адны. Было цёмна, халодна i позна. Я зноў пацалаваў яе. Але ўжо не ў лоб - i моцна. Пацалунак быў доўгi.
   - Мне гэта не падабаецца, - прамармытала Джэнi; усё яшчэ трымаючы мяне за рукавы.
   - Што?
   - Што мне гэта падабаецца.
   Усю дарогу назад (у мяне ёсць машына, але Джэнi захацела iсцi пешкi) яна трымала мяне за рукаў. Не за руку, а за рукаў. Не ведаю, як гэта i растлумачыць. Ля дзвярэй iнтэрната цалаваць яе на развiтанне я не стаў.
   - Ведаеш, Джэнi, мажлiва, я не буду тэлефанаваць табе некалькi месяцаў.
   Нейкi час яна маўчала. Нарэшце папыталася:
   - Чаму?
   - А можа, пазваню, як толькi ўвайду ў свой пакой. - Я павярнуўся i хутка пайшоў.
   - Нiколi не думала, што ты такi, - прашаптала яна ўслед з крыўдаю.
   Я зноў павярнуўся i зрабiў пераможны кiдок па брамцы:
   - Што, не даспадобы? А сама дык з iншымi гэта любiш!
   Мне страшна хацелася азiрнуцца яшчэ раз i паглядзець, якi ў яе цяпер выраз твару, аднак я не зрабiў гэтага з тактычных меркаванняў.
   Калi я ўвайшоў у наш iнтэрнацкi нумар, мой сусед Рэй Стратан гуляў у покер з хлопцамi з ягонай футбольнай каманды.
   - Прывiтанне, бегемоты!
   Мне штосьцi мыкнулi ў адказ. Потым:
   - З чым цябе сёння павiншаваць, Олi?
   - Гол i перадача.
   - Мы наконт Кавiлеры.
   - Не ваша справа, - адрэзаў я.
   - Хто такая? - запытаўся адзiн з гiпапатамаў.
   - Джэнi Кавiлеры, - растлумачыў яму Рэй, - худзенькая такая музыкантка.
   - А, ведаю, - сказаў трэцi. - Апетытненькая.
   Не зважаючы на гэтых мужланiстых казлоў, я разблытаў тэлефонны шнур i панёс апарат у сваю спальню.
   - Яна грае на фартэпiяна ў Бахаўскiм таварыстве, - сказаў астатнiм Стратан.
   - А ў што яна грае з Барэтам?
   - Цяжка ўгадаць!
   Ухмылкi, рохканне, рогат.
   - Джэнтльмены! - аб'явiў я, выходзячы. - Я вас меў!
   Грымнуўшы дзвярыма перад новай хваляю нечалавечага слоўнага паносу, я скiнуў чаравiкi, узлез на ложак i набраў нумар Джэнi.
   Размаўлялi мы шэптам:
   - Эй, Джэн...
   - Алё?
   - Мне трэба нешта табе сказаць...
   Я завагаўся. Яна чакала.
   - Мне здаецца... Я кахаю цябе.
   Маўчанне. Потым яна адказала вельмi цiха:
   - Iдзi ты... ведаеш куды!.. - I павесiла слухаўку.
   Я не пакрыўдзiўся. I нават не здзiвiўся.
   3
   У гульнi з Корнэлам мне намялi бакi.
   Увогуле, я сам быў вiнаваты. У напале барацьбы я здуру абазваў iх нападнiка-цэнтравiка "смярдзючым канадцам", зусiм забыўшыся на тое, што канадцаў у iхняй камандзе чацвёра... А ўсе чацвёра былi гарачымi патрыётамi i дужымi хлопцамi, ды яшчэ i на слых не скардзiлiся. Мала таго што мяне як след нагрэлi, дык яшчэ i выдалiлi. I не проста выдалiлi, а ўляпiлi за бойку аж пяць хвiлiн. Чулi б вы, як мяне асвiсталi корнэлскiя фаны, пачуўшы аб'яву аб маiм выдаленнi! Нашых небагата прыцягнулася ў такую ямiну, як Iтака, Ню-Ёрк, хоць гэта i быў вырашальны матч на першынство ўнiверсiтэтаў Новай Англii. Пяць хвiлiн! Калi я сядаў на лаўку штрафнiкоў, дык добра бачыў, як iрве на сабе валасы наш трэнер.
   Джэкi Фэлт стрымгалоў прымчаўся да мяне. Толькi тут я заўважыў, што ўся мая правая шчака ператварылася ў крывавае месiва. "Божа, - мала не стагнаў Джэкi, водзячы па iм кроваспыняльным алоўкам. - Божа, Олi!"
   Я сядзеў моўчкi i тупа глядзеў перад сабою. Мне было сорамна глядзець на пляцоўку, дзе тым часам хутка спраўджвалiся найгоршыя мае чаканнi: Корнэл закiнуў нам шайбу. Фаны ў чырвоным зараўлi, завылi, заўлюлюкалi. Лiк зраўняўся. Цяпер Корнэл меў усе шанцы выйграць матч, а з iм i першынство. А я ж яшчэ адседзеў толькi палову штрафу!
   На процiлеглай трыбуне, дзе сядзелi нешматлiкiя гарвардцы, панавала цяжкае маўчанне. На мяне ўжо забылiся i свае, i чужыя заўзятары. Толькi адзiн глядач па-ранейшаму не адрываў вачэй ад лаўкi штрафнiкоў. Але, ён быў тут. "Калi нарада перапынiцца своечасова, я пастараюся прыехаць у Корнэл". Сярод гарвардскiх фанаў сядзеў - вядома, паважна - Олiвэр Барэт III.
   Цераз ледзяны правал Стары Стод моўчкi i абыякава назiраў, як заклейваюць пластырам апошнюю крывавую рану на твары яго адзiнага сына. Цiкава, што ён думаў у гэтую хвiлiну? "Тш, тш, лягчэй!" - што-небудзь такое? "Олiвэр, калi ты так любiш бiцца, дык чаму табе не заняцца боксам?" - "У Эксэтэры няма баксёрскай каманды, бацька". - "Бадай, мне не варта хадзiць на твае гульнi". "Ты думаеш, я б'юся, каб задаволiць цябе?" - "Ну, я не сказаў бы задаволiць".
   Але хто-небудзь можа ўгадаць, пра што ён думае? Олiвэр Барэт III - гэта хадзячая гара, якая часам загаворвае. Стод.
   Зусiм верагодна, што мой бацька аддаваўся цяпер свайму любiмаму занятку самалюбаванню. Глядзiце на мяне, тут так мала сёння гарвардскiх заўзятараў, i тым не менш адзiн з iх - я! Я, Олiвэр Барэт III, выключна заняты чалавек, у мяне столькi банкаў, i ўсiмi трэба кiраваць, i чаго толькi яшчэ не трэба мне рабiць, i ўсё ж такi я знайшоў час прыехаць у Корнэл на нейкi нiкчэмны хакейны матч. Ну хiба гэта вас не ўражвае? (Каго?)
   Трыбуны зноў зараўлi, гэты раз яшчэ з большым шалам. Нам зноў забiлi. А мне адпачываць тут яшчэ дзве хвiлiны. З чырвоным ад злосцi тварам Дэйвi Джонстан пакацiўся да нашае брамкi. Ён праехаў зусiм побач, але нават не зiрнуў на мяне. У вачах у яго былi слёзы! Ну, добра, я разумею, рашучы матч i ўсё такое, але, Божа ты мой, - слёзы? I тут я ўспомнiў пра неверагодную серыю Дэйвi, нашага капiтана: сем гадоў на пляцоўцы - i анiводнага прайгранага матча - за каледж, за ўнiверсiтэт! Ён стаў ужо паданнем. А цяпер ён вучыўся на апошнiм курсе. I для яго гэта была апошняя важная гульня.
   Якую мы прайгралi 3:6.
   Пасля матча мяне прасвяцiлi рэнтгенам. Усе косцi былi цэлыя. Потым доктар наклаў на маю правую скулу дванаццаць швоў. Пакуль ён гэта рабiў, Джэкi Фэлт хадзiў па кабiнеце, расказваючы корнэлскаму хiрургу, як няправiльна я харчуюся i што сённяшняй траўмы магло б i не быць, калi б я рэгулярна глытаў саляныя пiлюлi. Доктар яго праiгнараваў, а мяне строга папярэдзiў, што я ледзь не пашкодзiў "сценку арбiты" (ох ужо гэтыя медычныя тэрмiны!) i што сама лепшае для мяне - не выходзiць на лёд не меней як тыдзень. Я падзякаваў за параду. Доктар пайшоў. Яго пераследаваў Фэлт, спрабаваў разгаварыць наконт дыеталогii. Я быў рады, што застаўся адзiн.
   Я нетаропка прыняў душ, стараючыся не мачыць твару. Дзеянне навакаiну пачало слабець, але адчуванне болю было мне нават прыемнае. Я хачу сказаць: я ж сапсаваў усю справу. Першынство мы завалiлi, нашую бяспройгрышную серыю таксама (усе, хто быў цяпер на апошнiм курсе, не прайгравалi нiколi), не кажучы ўжо пра сямiгадовую серыю Джонстана. Мажлiва, не толькi я быў у гэтым вiнаваты, але цяпер мне здавалася: толькi я.
   Раздзявальня была пустая. Хлопцы, мабыць, ужо ў матэлi. Мяркуючы па ўсiм, нiхто не хацеў мяне бачыць або размаўляць са мною. З гаркатою ў роце - мне было так пагана, што я нават адчуваў гэта на смак - я запхнуў свае шмоткi ў валiзку i выйшаў на двор. Жменька гарвардскiх заўзятараў мерзла на ледзяным ветры, якi прадзiмаў пустэльны завулак.
   - Як скула, Барэт?
   - Дзякуй, нiчога, мiстэр Джэнкс.
   - Табе, бадай, не зашкодзiў бы цяпер сыры бiфштэкс, - сказаў другi знаёмы голас.
   Так мовiў Олiвэр Барэт III. Наколькi гэта ў ягоным стылi - прапанаваць бабулiн сродак ад сiняка пад вокам.
   - Дзякуй, бацька, - сказаў я. - Доктар ужо пра ўсё паклапацiўся. - Я паказаў на марлевую нашлёпку, пад якой была схаваная доктарава работа.
   - Я хацеў сказаць, табе трэба падсiлкавацца, сын.
   За абедам памiж намi адбылася адна з нашых звычайных "антыразмоў", як я iх называю. Усе яны пачынаюцца тым самым пытаннем: "Ну, як ты, сын?" - i тым самым пытаннем заканчваюцца: "Я магу для цябе што-небудзь зрабiць?"
   - Ну, як ты, сын?
   - Выдатна, сэр.
   - Што, балiць? - кiўнуў ён на маю разбiтую шчаку.
   - Не, сэр.
   Боль рабiўся пякельным.
   - Я скажу Джэку Ўэлсу, каб ён паглядзеў цябе ў панядзелак.
   - Не трэба, бацька.
   - Ён добры спецыялiст...
   - Корнэлскi доктар таксама не ветэрынар, - заўважыў я, спрабуючы прыцiшыць снабiсцкi энтузiязм, з якiм бацька заўсёды гаварыў пра ўсялякiх спецыялiстаў, экспертаў ды iншых "найлепшых людзей".
   - Шкада, - сказаў Олiвэр Барэт III, спрабуючы, як я спачатку падумаў, пажартаваць. - Рана ў цябе проста зверская.
   - Маеце рацыю, сэр. - (Можа, тут трэба было засмяяцца?)
   I раптам мне прыйшла ў галаву думка: цi не хацеў ён сваiм квазiжартам перадаць мне сваю незадаволенасць маiмi дзеяннямi на лёдзе?
   - Цi ты хацеў сказаць, што я паводзiў сябе сёння як звер?
   На твары ў яго адбiлася нешта накшталт задавальнення з прычыны таго, што я пацiкавiўся ягонай думкаю на гэты конт. Аднак ён проста сказаў:
   - Ты сам загаварыў пра ветэрынараў.
   Тут я вырашыў заняцца вывучэннем меню. Калi прынеслi гарачае, Стод пачаў адно з сваiх даўно ўжо абрыдлых мне казанняў: гэтым разам, калi я правiльна памятаю (а запамiнаць я не стараўся), адносна перамог i паражэнняў. Ён зазначыў, што мы страцiлi чэмпiёнскi тытул (брава, тата, глыбокае назiранне!), аднак галоўнае ў спорце - не выйгрыш, а сама гульня. Апошняе меркаванне падазрона нагадала перафразаваны алiмпiйскi дэвiз, i я адчуў, што гэта толькi ўверцюра i што зараз ён пусцiцца разважаць пра тое, якое, па сутнасцi, смяхоцце - гэтае ўнiверсiтэцкае першынство. Аднак я не збiраўся пракладваць яму сцяжынкi да алiмпiйскiх успамiнаў. Выдаўшы належную партыю маiх: "Але, сэр" - я змоўк.
   Потым мы прайшлiся па ўсiм дыяпазоне ўлюбёнай Стодавай антытэмы, якая называецца "мае планы".