Пайшоў Янка да рыбака i лёг спаць. Назаўтра ўстаў чуць сьвет, глядзiць ляжыць зялезны мост ад каралеўскага палацу да Зьмеявай выспы, а на мосьце стаiць залатая карэта, шасьцю коньмi запрэжаная, i каля iх памочнiк з пугаю стаiць.
Падыйшоў Янка да свайго памочнiка, выняў табакерку i кажа:
- Дзякуй, браток. А цяпер iдзi адпачывай, бо ты-ж, вiдаць, дужа змарыўся.
Чалавечак аддаў Янку пугу, а сам, як бачыш, зьнiк у залатой табакерцы.
Сеў Янка ў карэту i паехаў па каралеўну. Прыяжджае на выспу, бачыць стаiць на ёй вялiкi цёмны замак, i з акна глядзiць на яго зьдзiўленая каралеўна. Даўно ня бачыла яна людзей i так зарадавалася Янку, як роднаму бацьку.
- Хто ты такi? - пытаецца ў яго. - I чаго ты прыехаў сюды?
- Ня пытайся, паненка, - адказвае Янка, - а садзiся хутчэй у карэту. Паедзем да твайго бацькi.
- Але-ж я не магу праз дзьверы выйсьцi, - кажа каралеўна, - там пракляты Зьмей сьпiць. Ён ноччу па здабычу лятае, а ўдзень каля дзьвярэй адпачывае.
- То лезь праз вакно.
- Баюся, - кажа каралеўна.
Выставiў Янка рукi:
- Скакай!
Скокнула каралеўна з вакна i якраз трапiла яму на рукi. Схапiў Янка каралеўну, пасадзiў у карэту ды паiмчаўся проста да каралеўскага палацу.
Пачуў Зьмей грукат, усхапiўся, бачыць - няма каралеўны... Ён - наўздагон. Ляцiць, аж мост дрыжыць, агонь зь зяпы шугае.
Азiрнуўся Янка - смалiць за iм Зьмей. Вось-вось дагонiць. Ён давай пугаю коней хвастаць. Тыя рвуцца наперад, - траха ня iз скуры лужацца.
Прыiмчаўся Янка на бераг, зьняў каралеўну з карэты, потым адчынiў цiшком залатую табакерку i загадаў свайму памочнiку зьнесьцi мост. Чалавечак умомант зьнёс мост, а змораны Зьмей упаў у глыбокае мора i захлынуўся.
Тым часам прачнуўся кароль, глянуў праз вакно - вачам ня верыць: вядзе да палацу Янка ягоную дачку!
Выбег кароль насустрач, давай дачку абнiмаць, цалаваць. Такi шчасьлiвы, што i сказаць ня можна.
- Ну, хлопча, - кажа кароль да Янкi, - парадаваў ты мяне. Аддам табе за гэта сваю дачку замуж i апiшу вам пасьля сваёй сьмерцi ўсё каралеўства.
Справiлi вясельле, i стаў Янка мужам каралеўны. Усе яго любiлi, адна толькi каралеўна коса паглядала: не падабалася ёй, што стала жонкай простага мужыка. Прыстала яна аднойчы да Янкi:
- Скажы, хто табе той мост зрабiў, па якiм ты мяне прывёз?
Аднекваўся Янка, аднекваўся - рады няма.
- Памру, - кажа жонка, - калi ня прызнаешся.
Што было рабiць - прызнаўся Янка i паказаў жонцы залатую табакерку.
- Толькi, кажа, - прысягнi, што ты сама безь мяне нiколi яе ў рукi ня возьмеш.
Прысягнула жонка, а потым зноў прыстала да яго:
- Хачу жыць у замку на высьпе! Загадай свайму памочнiку, каб зрабiў мост.
Янка не пасьмеў пярэчыць: адчынiў пры жонцы табакерку, загадаў памочнiку i стаў мост.
Пераехалi яны ў Зьмеяў замак. Жонка кажа:
- Ня зьнiмай маста: мы будзем па iм на бераг езьдзiць - у госьцi да бацькi i куды захочам.
Пажылi яны колькi дзён у замку. Захацелася Янку на паляваньне паехаць. Узяў ён лук, катка i мышку, каб весялей было ў дарозе, i паехаў па мосьце на бераг.
Толькi сышоў ён на бераг, як бачыць - ня стала за iм маста! "Што за дзiва?" - думае Янка. Мац у кiшэню - аж няма табакеркi! Катка ўзяў, мышку ўзяў, а табакерку забыўся...
Тут ён аб усiм здагадаўся.
"Вось табе i прысяга каралеўны! - падумаў сам сабе засмучаны Янка. - Я яе зь бяды выбавiў, а яна мне за дабро злом заплацiла. Цяпер зноў давядзецца iсьцi ў сваю хатку i галадаць, як раней".
Сеў ён на беразе мора i аж заплакаў ад крыўды. Раптам чуе - мышка скрабецца ў кiшэнi. Высунула адтуль галоўку i пытаецца:
- Чаго плачаш, добры чалавек?
Расказаў ёй Янка пра сваю бяду.
- Нiчога, - суцяшае яго мышка, - гэтай бядзе мы дамо рады.
Пашапталася яна аб нечым з катком, потым села яму на сьпiну, i паплылi яны цераз мора. Даплылi да замку. Тут каток схаваўся ў садзе, а мышка прабралася праз шчылiну ў пакой да каралеўны. Доўга сядзела яна там, цiкуючы, дзе каралеўна хавае табакерку. I дагледзела-такi - у драўляным куфэрку!
Уночы, як лягла каралеўна спаць, прагрызла мышка куфэрак, схапiла табакерку ды пабегла ў сад да катка.
- Ёсьць, - кажа, - залатая табакерка!
- То садзiся зараз-жа мне на сьпiну! - загадаў каток. - Паплывем назад.
Села мышка яму на сьпiну, каток i паплыў, фыркаючы па хвалях.
Даплылi ўжо траха не да берагу. Каток пытаецца ў мышкi:
- Цi ня згубiла ты табакеркi?
- Не, - кажа мышка, - вось яна!
Падняла табакерку, каб паказаць катку, ды ня ўтрымала: табакерка плюх у мора!
- Ах ты, недарэка! - узлаваўся каток. - Што-ж ты нарабiла?
Выплыў ён на бераг i схапiў мышку зубамi:
- Я цябе задушу!
Убачыў гэта Янка, адабраў мышку. А як даведаўся, што здарылася, дык зноў сеў каля мора i моцна заплакаў - так шкада было яму табакеркi!
Раптам з мора паказалася галава серабрыстай рыбкi:
- Чаго ты плачаш, добры чалавек? Раскажы мне: можа я табе ў чым дапамагу за тое, што ты калiсь збавiў мяне ад сьмерцi?
Прыгледзеўся Янка - пазнаў тую рыбку.
- Эх, - цяжка ўздыхнуў ён, - вялiкая, рыбка, у мяне ўтрата...
I расказаў рыбцы пра сваю бяду. Выслухала яго рыбка i кажа:
- Гэта бяда - не бяда! У мяне тут у моры табакерак колькi хочаш. Я буду выкiдаць, а ты пазнавай, якая твая. Сваю забярэш, а мае мне назад кiнеш.
Вiльнула рыбка хвастом i нырнула на дно мора.
Неўзабаве пачала яна шпурляць на бераг табакеркi - залатыя, сярэбраныя, дыямэнтавыя, маленькiя i вялiкiя. У Янкi аж уваччу мiтусiцца ад табакерак. Давай ён пiльна прыглядацца да iх, i нарэшце-такi ўбачыў сваю.
Зарадаваўся Янка, павыкiдаў у мора лiшнiя табакеркi i крыкнуў да рыбкi:
- Дзякую, даражэнькая! Збавiла ты мяне ад бяды.
Адчынiў ён сваю залатую табакерку. Выскачыў зь яе чалавечак:
- Што загадаеш, гаспадар?
- Апошняя мая просьба да цябе, добры мой памочнiк, - кажа Янка: - аблажы ў поўнач саломаю Зьмеяў замак на высьпе i спалi яго.
- Добра, гаспадар! Будзе зроблена.
Дачакаўся Янка поўначы i, як зашугаў Зьмеяў замак, пайшоў адсюль з катком i мышкаю шукаць лепшых людзей.
Падыйшоў Янка да свайго памочнiка, выняў табакерку i кажа:
- Дзякуй, браток. А цяпер iдзi адпачывай, бо ты-ж, вiдаць, дужа змарыўся.
Чалавечак аддаў Янку пугу, а сам, як бачыш, зьнiк у залатой табакерцы.
Сеў Янка ў карэту i паехаў па каралеўну. Прыяжджае на выспу, бачыць стаiць на ёй вялiкi цёмны замак, i з акна глядзiць на яго зьдзiўленая каралеўна. Даўно ня бачыла яна людзей i так зарадавалася Янку, як роднаму бацьку.
- Хто ты такi? - пытаецца ў яго. - I чаго ты прыехаў сюды?
- Ня пытайся, паненка, - адказвае Янка, - а садзiся хутчэй у карэту. Паедзем да твайго бацькi.
- Але-ж я не магу праз дзьверы выйсьцi, - кажа каралеўна, - там пракляты Зьмей сьпiць. Ён ноччу па здабычу лятае, а ўдзень каля дзьвярэй адпачывае.
- То лезь праз вакно.
- Баюся, - кажа каралеўна.
Выставiў Янка рукi:
- Скакай!
Скокнула каралеўна з вакна i якраз трапiла яму на рукi. Схапiў Янка каралеўну, пасадзiў у карэту ды паiмчаўся проста да каралеўскага палацу.
Пачуў Зьмей грукат, усхапiўся, бачыць - няма каралеўны... Ён - наўздагон. Ляцiць, аж мост дрыжыць, агонь зь зяпы шугае.
Азiрнуўся Янка - смалiць за iм Зьмей. Вось-вось дагонiць. Ён давай пугаю коней хвастаць. Тыя рвуцца наперад, - траха ня iз скуры лужацца.
Прыiмчаўся Янка на бераг, зьняў каралеўну з карэты, потым адчынiў цiшком залатую табакерку i загадаў свайму памочнiку зьнесьцi мост. Чалавечак умомант зьнёс мост, а змораны Зьмей упаў у глыбокае мора i захлынуўся.
Тым часам прачнуўся кароль, глянуў праз вакно - вачам ня верыць: вядзе да палацу Янка ягоную дачку!
Выбег кароль насустрач, давай дачку абнiмаць, цалаваць. Такi шчасьлiвы, што i сказаць ня можна.
- Ну, хлопча, - кажа кароль да Янкi, - парадаваў ты мяне. Аддам табе за гэта сваю дачку замуж i апiшу вам пасьля сваёй сьмерцi ўсё каралеўства.
Справiлi вясельле, i стаў Янка мужам каралеўны. Усе яго любiлi, адна толькi каралеўна коса паглядала: не падабалася ёй, што стала жонкай простага мужыка. Прыстала яна аднойчы да Янкi:
- Скажы, хто табе той мост зрабiў, па якiм ты мяне прывёз?
Аднекваўся Янка, аднекваўся - рады няма.
- Памру, - кажа жонка, - калi ня прызнаешся.
Што было рабiць - прызнаўся Янка i паказаў жонцы залатую табакерку.
- Толькi, кажа, - прысягнi, што ты сама безь мяне нiколi яе ў рукi ня возьмеш.
Прысягнула жонка, а потым зноў прыстала да яго:
- Хачу жыць у замку на высьпе! Загадай свайму памочнiку, каб зрабiў мост.
Янка не пасьмеў пярэчыць: адчынiў пры жонцы табакерку, загадаў памочнiку i стаў мост.
Пераехалi яны ў Зьмеяў замак. Жонка кажа:
- Ня зьнiмай маста: мы будзем па iм на бераг езьдзiць - у госьцi да бацькi i куды захочам.
Пажылi яны колькi дзён у замку. Захацелася Янку на паляваньне паехаць. Узяў ён лук, катка i мышку, каб весялей было ў дарозе, i паехаў па мосьце на бераг.
Толькi сышоў ён на бераг, як бачыць - ня стала за iм маста! "Што за дзiва?" - думае Янка. Мац у кiшэню - аж няма табакеркi! Катка ўзяў, мышку ўзяў, а табакерку забыўся...
Тут ён аб усiм здагадаўся.
"Вось табе i прысяга каралеўны! - падумаў сам сабе засмучаны Янка. - Я яе зь бяды выбавiў, а яна мне за дабро злом заплацiла. Цяпер зноў давядзецца iсьцi ў сваю хатку i галадаць, як раней".
Сеў ён на беразе мора i аж заплакаў ад крыўды. Раптам чуе - мышка скрабецца ў кiшэнi. Высунула адтуль галоўку i пытаецца:
- Чаго плачаш, добры чалавек?
Расказаў ёй Янка пра сваю бяду.
- Нiчога, - суцяшае яго мышка, - гэтай бядзе мы дамо рады.
Пашапталася яна аб нечым з катком, потым села яму на сьпiну, i паплылi яны цераз мора. Даплылi да замку. Тут каток схаваўся ў садзе, а мышка прабралася праз шчылiну ў пакой да каралеўны. Доўга сядзела яна там, цiкуючы, дзе каралеўна хавае табакерку. I дагледзела-такi - у драўляным куфэрку!
Уночы, як лягла каралеўна спаць, прагрызла мышка куфэрак, схапiла табакерку ды пабегла ў сад да катка.
- Ёсьць, - кажа, - залатая табакерка!
- То садзiся зараз-жа мне на сьпiну! - загадаў каток. - Паплывем назад.
Села мышка яму на сьпiну, каток i паплыў, фыркаючы па хвалях.
Даплылi ўжо траха не да берагу. Каток пытаецца ў мышкi:
- Цi ня згубiла ты табакеркi?
- Не, - кажа мышка, - вось яна!
Падняла табакерку, каб паказаць катку, ды ня ўтрымала: табакерка плюх у мора!
- Ах ты, недарэка! - узлаваўся каток. - Што-ж ты нарабiла?
Выплыў ён на бераг i схапiў мышку зубамi:
- Я цябе задушу!
Убачыў гэта Янка, адабраў мышку. А як даведаўся, што здарылася, дык зноў сеў каля мора i моцна заплакаў - так шкада было яму табакеркi!
Раптам з мора паказалася галава серабрыстай рыбкi:
- Чаго ты плачаш, добры чалавек? Раскажы мне: можа я табе ў чым дапамагу за тое, што ты калiсь збавiў мяне ад сьмерцi?
Прыгледзеўся Янка - пазнаў тую рыбку.
- Эх, - цяжка ўздыхнуў ён, - вялiкая, рыбка, у мяне ўтрата...
I расказаў рыбцы пра сваю бяду. Выслухала яго рыбка i кажа:
- Гэта бяда - не бяда! У мяне тут у моры табакерак колькi хочаш. Я буду выкiдаць, а ты пазнавай, якая твая. Сваю забярэш, а мае мне назад кiнеш.
Вiльнула рыбка хвастом i нырнула на дно мора.
Неўзабаве пачала яна шпурляць на бераг табакеркi - залатыя, сярэбраныя, дыямэнтавыя, маленькiя i вялiкiя. У Янкi аж уваччу мiтусiцца ад табакерак. Давай ён пiльна прыглядацца да iх, i нарэшце-такi ўбачыў сваю.
Зарадаваўся Янка, павыкiдаў у мора лiшнiя табакеркi i крыкнуў да рыбкi:
- Дзякую, даражэнькая! Збавiла ты мяне ад бяды.
Адчынiў ён сваю залатую табакерку. Выскачыў зь яе чалавечак:
- Што загадаеш, гаспадар?
- Апошняя мая просьба да цябе, добры мой памочнiк, - кажа Янка: - аблажы ў поўнач саломаю Зьмеяў замак на высьпе i спалi яго.
- Добра, гаспадар! Будзе зроблена.
Дачакаўся Янка поўначы i, як зашугаў Зьмеяў замак, пайшоў адсюль з катком i мышкаю шукаць лепшых людзей.